Partie polityczne to organizacje społeczne o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej, działające na podstawie określonego programu i systemu wartości. Najczęściej celem partii jest zdobycie władzy w państwie oraz jej utrzymanie po to, aby mieć wpływ na ważne decyzje polityczne .
Funkcje partii politycznych:
Rządzenie
- realizacja programu, obsadzenie najwyższych stanowisk w państwie, odgrywanie roli opozycji.
Wyborcza- wyłanianie kandydatów na stanowiska, tworzenie programu wyborczego, prowadzenie kampanii wyborczej.
Kształtowanie opinii publicznej- promowanie wyznawanych wartości i programu politycznego.

Etapy rozwoju partii politycznych
1. Koteria arystokratyczne to ugrupowania kierowane przez wpływowe rody arystokratyczne, skupiające ich klienterię polityczną. Funkcjonowały w XVII i XVIII w. Ich głównym celem było zdobycie władzy. Przykładem może być Familia skupiona wokół rodu Czartoryskich.
2. Kluby polityczne funkcjonowały w II Polowie XVIII w. i w XIX w. Były to ugrupowania, które miały program polityczny i przywódców, skupiały ludzi o podobnych poglądach politycznych, ale nie posiadały rozbudowanych struktur terytorialnych. Centrum klubu stanowili posłowie zasiadający w parlamencie. Przykładem klubu politycznego są działający podczas rewolucji francuskiej jakobini i żyrondyści, a w Polsce Stronnictwo Patryjotyczne z okresu Sejmu Wielkiego.
3. Partie masowe narodziły się w połowie XIX w., a ich powstanie jest związane z demokracją prawa wyborczego. Partie posiadały program, przywódców oraz rozbudowane struktury lokalne i centralne. Były nastawione na pozyskiwanie jak największej liczby członków. Opierały się na poparciu jednego środowiska społecznego, a ogromną rolę w ich funkcjonowaniu odgrywały ideologie. Z partiami masowymi zwykle były związane liczne organizacje społeczne np. związki zawodowe, które ułatwiały pozyskiwanie nowych zwolenników.
4. Partie wyborcze to współczesny typ partii. Są nastawione przede wszystkim na wygranie wyborów, a co się z tym wiąże – pozyskiwanie poparcia jak najszerszych kręgów wyborczych. W związku z tym ideologia przestała być dominującym elementem w partii, a programy mają charakter umiarkowany.

Podział partii politycznych ze względu na:
Strukturę i charakter działania
- struktura organizacyjna
1. Komitetowa – nie posiada zbyt rozbudowanej struktury, pełnią rolę komitetu wyborczego który skupia wyspecjalizowanych działaczy i szczególnie uaktywnia się w czasie wyborów.
2. Rozwinięta - posiadają trwałą i rozbudowaną strukturę organizacyjną.
- liczba członków
1. Kadrowe – zrzeszają niewielką liczbę członków, które muszą zwykle spełniać określone kryteria
2. Masowe – skupiają dużą liczbę członków, gromadzą zarówno działaczy jak i zwolenników.
- podział władzy w strukturach
1. Scentralizowane – wszystkie ważne decyzje są podejmowane przez organy centralne.
2. Zdecentralizowane – struktury lokalne mają duży zakres samodzielności w podejmowaniu decyzji.

Program

1. Konserwatywne – głoszące przywiązanie do tradycji, ich przedstawiciele są zwolennikami gospodarki rynkowej i silnego państwa zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz.
2. Chrześcijańskie – główne idee programowe to wolna gospodarka rynkowa, subsydiarność państwa, społeczne nauczanie Kościoła oraz solidaryzm społeczny.
3. Liberalne – podstawowe idee programowe to prawa i wolności jednostki, obrona własności prywatnej i wolnej gospodarki rynkowej.
4. Socjalistyczne, socjaldemokratyczne – podstawowe idee programu to równouprawnienie wszystkich grup społecznych, rozdział państwa i Kościoła, rozbudowana socjalna funkcja państwa.
5. Komunistyczne – w programie odwołują się do idei eurokomunizmu i ideologii nowej lewicy.
6. Wiejskie (chłopskie) – w programie nawiązują do agraryzmu, postulują wspieranie obszarów wiejskich i chłopów w konflikcie miasto-wieś, wyrównanie szans edukacyjnych.
7. Etniczne, religijne – postulują emancypację grup etnicznych oraz mniejszości regionalnych, żądają autonomii, czasami pełnej niezależności, dla zamieszkałych przez nie terytoriów.
8. Skrajnie prawicowe – głoszą hasła nacjonalizmu, rządów silnej ręki, rasizmu, wykazują wrogość wobec „obcych”.
9. Ekologiczne – głoszą sprzeciw wobec niewykorzystania energii jądrowych, opowiadali się za: ochroną środowiska, rozbrojeniem, obroną pokoju.


Ewolucja polskiej sceny politycznej

Ustrój demokracji parlamentarnej jaki obowiązywał w Polsce na podstawie Konstytucji marcowej, spowodował uaktywnienie się całej gamy partii politycznych reprezentujących różne grupy społeczne i narodowe.
1919 r. -1939 r.
Partie prawicowe. Narodowa Demokracja (endecja), od roku 1919 funkcjonowała pod nazwą Związek Ludowo-Narodowy, a od 1930 roku – Stronnictwo Narodowe. Główni działacze to: Roman Dmowski, Stanisław i Władysław Grabscy, Wojciech Trąmpczyński, Marian Seyda. Partia ta na plan pierwszy wysuwała interes narodowy, krytycznie odnosząc się do mniejszości narodowych, szczególnie zaś Żydów (antysemityzm). Uwypuklano dominującą rolę Kościoła katolickiego w państwie. Początkowo partia ta popierała system demokracji parlamentarnej, po przewrocie majowym stopniowo zbliżając się do grona zwolenników rządów silnej ręki. Przed przewrotem majowym odgrywała dominującą rolę w państwie.
- Chrześcijańską Demokrację (chadecja). Istniała od 1919 roku. Od 1937 roku po połączeniu z Narodową Partią Robotniczą działała pod nazwą Stronnictwo Pracy. Główni działacze: Wojciech Korfanty, ks. Stanisław Adamski, Józef Chaciński. Programowo realizowała wskazania społecznej nauki Kościoła katolickiego, zawarte w encyklice papieża Leona XIII Rerum novarum z 1891 roku. Przeciwstawiała się idei walki klas, zastępując ją przez zasady solidaryzmu społecznego. Po przewrocie majowym w opozycji wobec sanacji.
- Skrajnie prawicowe stanowisko zajmowały grupy konserwatystów krakowskich i wileńskich (tzw. żubry wileńskie), skupione wokół czasopism: „Czas” (z Krakowa) i „Słowo” (z Wilna). Przeciwni reformom społecznym, m.in. reformie rolnej. W części sympatyzowali z ruchem monarchistycznym (Stanisław Cat Mackiewicz, abp Józef Teodorowicz, Eustachy Sapieha) .
Partie Centralne. - Narodowa Partia Robotnicza. Działała od 1920 roku (Michał Grajek, Karol Popiel, Adam Chądzyński). Program zbliżony do chadeckiego, co zaowocowało połączeniem tych partii w 1937roku. Kierowany do robotników, których starano się odciągnąć od programu lewicowego. Mocno antyniemiecka.
- Polskie Stronnictwo Ludowe Piast. Najsilniejsze z ugrupowań ludowych, popierające umiarkowane reformy na wsi, np. reformę rolną przeprowadzaną za odszkodowaniami dla dotychczasowych właścicieli. Ostro atakujące sanację po przewrocie majowym. 15 III 1931 roku po połączeniu z Polskim Stronnictwem Ludowym Wyzwolenie i Stronnictwem Chłopskim funkcjonuje pod nazwą Stronnictwo Ludowe. Główni działacze to: Wincenty Witos, Maciej Rataj, Stanisław Mikołajczyk, Władysław Kiernik;
- Polskie Stronnictwo Ludowe Wyzwolenie. Program charakterystyczny dla całego ruchu ludowego, uznający chłopów za grupę o dominującej roli w państwie, niemniej nieco bardziej lewicowy niż PSL Piast, np. propagujący reformę rolną bez odszkodowań (Stanisław Thugutt, Juliusz Poniatowski, Tomasz Nocznicki, Kazimierz Bagiński); po przewrocie majowym główną rolę wśród ugrupowań centrowych odgrywać będzie Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem.
Partie lewicowe. - Polska Partia Socjalistyczna, w okresie międzywojennym najsilniejsza partia robotnicza. Dążyła do zrealizowania reform socjalnych w państwie: skrócenia dnia pracy, poszerzenia ustawodawstwa socjalnego, uspołecznienia niektórych branż przemysłu, ochrony zatrudnienia. Zdecydowanie odrzucała jednak komunizm. Proponowała objęcie tolerancją prawną mniejszości narodowych, a także postulowała rozdział Kościoła od państwa.
- Niezależna Partia Chłopska. Utworzona w 1924 roku w wyniku rozłamu w PSL Wyzwolenie; program bardzo radykalny, m.in. ścisły sojusz z ZSRR. Na gruncie polskim współpraca z komunistami. Partia rozwiązana w 1927 roku, działająca później pod nazwą Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc (Alfred Fiderkiewicz, Sylwester Wojewódzki);
- Komunistyczna Partia Polski. Od 1918 roku pod nazwą Komunistyczna Partia Robotniczej Polski, od 1925 roku jako KPP. Program skupiający się wokół inicjatywy przygotowania robotników do rewolucji proletariackiej, krytyka struktur demokratycznych państwa, m.in. bojkot wyborów w 1919 roku. W Polsce zdelegalizowana, przywódcy w większości zamordowani w ZSRR w 1938 roku z rozkazu Józefa Stalina (Adolf Warski, Maria Koszutska, Julian Leński-Leszczyński). W Polsce międzywojennej istniały także liczne partie mniejszości narodowych: ukraińskie – UNDO, Sel-Rob; żydowskie – Aguda, Bund, Poale Syjon; białoruskie – Hromada; niemieckie – DKVP, DP, Volksbund (nie miał charakteru partii politycznej, był swoistym forum łączącym Niemców w Polsce dla ochrony ich interesów narodowych) .
1948-1989 r. – w Polsce istniał system partii hegemonicznej. Partią przewodnią była Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, a jej sojusznikami były Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne.


Do 1989 PZPR miała charakter partii państwowej, która sprawowała władzę absolutną oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym celem było stworzenie społeczeństwa komunistycznego oraz współuczestniczenie w budowie komunizmu na całym świecie – podstawowym oparciem ideologicznym PZPR była doktryna komunistyczna, po 1956 stopniowo nasycana elementami narodowymi. W sferze gospodarczej realizowano likwidację własności indywidualnej poprzez kolektywizację sektora rolniczego, przejęcie wszystkich przedsiębiorstw prywatnych przez administrację państwową, rozbudowę struktur biurokratycznych w instytucjach państwowych i społecznych (co wiązało się z likwidacją organizacji niezależnych, samorządu terytorialnego i związków zawodowych). W gospodarce priorytetem stała się rozbudowa przemysłu ciężkiego (zwłaszcza przemysłu zbrojeniowego), co odbywało się kosztem indywidualnej konsumpcji i skutkowało okresowymi niedoborami artykułów codziennego użytku.
1989 r. - sytuacja na polskiej scenie politycznej zaczęła się zmieniać. Po pierwszych częściowych wolnych wyborach w sejmie znalazły się PZPR, ZSL i SD oraz Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), w którym zasiadali posłowie związani z „Solidarnością”. Swojej reprezentacji w sejmie nie miała opozycja Konfederacja Polski Niepodległej.
1990 r. – nastąpiło rozwiązanie PZPR. Jej główną kontynuatorką została Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej, która od 1991 r. stała się trzonem Sojuszu Lewicy Demokratycznej – koalicji skupiającej lewicowe ugrupowania polityczne, a od 1999 r. samodzielnej partii politycznej. Nastąpił również rozpad obozu postsolidarnościowego – powstało wiele ugrupowań, z których najważniejsze to centrowe Unia Demokratyczna i kongres Liberalno-Demokratyczny oraz prawicowe Porozumienie Centrum i Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. 5 maja na „Kongresie Jedności PSL” partia PSL – Odrodzenie (będąca kontynuacją ZSL) oraz powstałe w 1988 wilanowskie PSL połączyły się, tworząc Polskie Stronnicowo Ludowe. Początkowo wpływowe stanowiska w partii zajęli członkowie NSZZ RI "Solidarność, w tym Roman Bartoszcze, który został pierwszym prezesem. W pierwszych wolnych wyborach prezydenckich został on kandydatem partii na prezydenta. Po wyborach tych władzę w PSL przejęła grupa młodych działaczy, wywodzących się ze Związku Młodzieży Wiejskiej, na czele z Waldemarem Pawlakiem, który został nowym prezesem partii. Stało się to 29 czerwca 1991, w czasie Nadzwyczajnego Kongresu Stronnictwa, na którym przyjęto też statut, program i deklarację ideową partii. Jesienią tego samego roku w pierwszych w pełni wolnych wyborach parlamentarnych utworzony przez PSL komitet wyborczy "PSL Sojusz Programowy" zdobył 8,67% głosów, co dało 48 mandatów poselskich. Wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL został Józef Zych. Początkowo partia nie udzieliła poparcia rządowi Jana Olszewskiego (wstrzymało się od głosu), natomiast po jego powołaniu umiarkowanie go wspierało. 5 czerwca 1992 przy głosowaniu wotum nieufności dla rządu PSL poparło jednak wniosek. Następcą Jana Olszewskiego na stanowisku premiera został Waldemar Pawlak.
1991 r. – odbyły się wybory według systemu proporcjonalnego. Do sejmu weszło aż 24 ugrupowania. Ten system ma charakter wielopartyjny.
1992 r. – kilka ugrupowań lewicowych utworzyło Unię Pracy. Partia ta uważa swój program za socjaldemokratyczny (wielosektorowa gospodarka, rozbudowany system opieki społecznej, progresja podatkowa, sprzeciw wobec reprywatyzacji i ograniczenie prywatyzacji), postuluje równouprawnienie kobiet i mężczyzn, popiera dopuszczalność aborcji, domaga się rozdziału Kościoła od państwa. Na powstanie Unii Pracy złożyły się przede wszystkim trzy formacje obecne w ówczesnym Sejmie: Solidarność Pracy z Ryszardem Bugajem i Aleksandrem Małachowskim, Ruch Demokratyczno-Społeczny Zbigniewa Bujaka i Polska Unia Socjaldemokratyczna. Dwie pierwsze organizacje wywodziły się z dawnej "Solidarności", ostatnia z reformatorskiego skrzydła b. PZPR skupionego wokół Tadeusza Fiszbacha (jego przedstawicielką w Sejmie I kadencji była Wiesława Ziółkowska). W tym samym roku powstał założony przez Andrzeja Leppera Związek Zawodowy Rolnictwa „Samoobrona’’, a w roku następnym lewicowa partia Przymierze Samoobrona.
1993 r. – przed wyborami parlamentarnymi z inicjatywy Lecha Wałęsy powstał prawicowy Bezpartyjny Blok Wspierania Reform. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform był formacją polityczną mającą stworzyć w nowym parlamencie zaplecze Prezydenta RP, który liczył na uzyskanie przez swoje ugrupowanie co najmniej 25% głosów. W wyniku wyborów parlamentarnych, które odbyły się 19 września 1993, BBWR uzyskał 746 653 głosy, tj. 5,41% poparcia, co przełożyło się na jedynie 18 mandatów parlamentarnych (16 sejmowych i 2 senackie). Już wówczas Lech Wałęsa zaczął się dystansować od swojej nowej formacji .
1994 r. – 1996 r. – nastąpiło zjednoczone i umocnienie obozu postsolidarnościowego.
W wyniku połączenia UD i KLD powstała centrowa Unia Wolności. Były premier Jan Olszewski założył prawicowy Ruch Odbudowy Polski, a w 1996 r. z inicjatywy NSZZ „Solidarność” powstała Akcja Wyborcza „Solidarność” skupiająca kilkadziesiąt ugrupowań prawicowych, m.in. ZChN, PC.



1997 r. –odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężył obóz postsolidarnościowy. Władzę przejęła koalicja AWS-UW.
2001 r. – miały miejsce przeobrażenia po prawej stronie sceny politycznej. Nastąpił rozpad AWS. Lech Kaczyński założył Prawo i Sprawiedliwość w którego skład weszła część polityków AWS i ROP. W tym samym czasie Andrzej Olechowski, Donald Tusk i Maciej Płażyński założyli Platformę Obywatelską. Trzecią siłą prawicy stała się założona przez Romana Giertycha Liga Polskich Rodzin, którą utworzyło kilka ugrupowań o charakterze narodowym. W tym też roku odbyły się wybory parlamentarne. Zwycięstwo odniosła w nich lewica SLD-UP, która z kolei utworzyła koalicje rządową z PSL.
Platforma Obywatelska jej powstanie wiązało się m.in. z konfliktami w ramach ugrupowania znanego jako "Akcja Wyborcza Solidarność", niezadowoleniem w szeregach Unii Wolności oraz wynikami wyborów prezydenckich w 2000. Inicjatorami nowego przedsięwzięcia było trzech polityków – Donald Tusk z UW, Maciej Płażyński z AWS oraz Andrzej Olechowski, który rok wcześniej ubiegał się o urząd prezydenta jako kandydat bezpartyjny. 24 stycznia 2001 w Hali Olivia w Gdańsku odbył się zjazd założycielski nowego ugrupowania – Platformy Obywatelskiej. Inicjatorów nowego ugrupowania zaczęto określać mianem trzech tenorów. Wzmacnianiu nowej formacji sprzyjał napływ polityków związanych wcześniej z UW i AWS, a także nawiązanie bezpośredniej współpracy ze Stronnictwem Konserwatywno-Ludowym (w tym z Janem Rokitą i Bronisławem Komorowskim) . W połowie marca 2001 poparcie dla PO kształtowało się na poziomie 15–20%, co dawało jej drugie miejsce za SLD-UP (ok. 45%), a przed AWS i PSL (po ok. 10%). Od początku życzliwie do formowania się nowej partii odnosił się były prezydent Lech Wałęsa.
Prawo i Sprawiedliwość - na konferencji „Warunki Sukcesu Prawicy” Lech i Jarosław Kaczyńscy zapowiedzieli stworzenie formacji politycznej. W kwietniu i maju 2001 zakładano Komitety Prawa i Sprawiedliwości. Pierwszy z nich powstał 22 marca 2001 w Białymstoku. Na spotkanie założycielskie przyszło około 500 osób. 9 kwietnia 2001 powstało biuro Krajowe Komitetów PiS, a 26 kwietnia bracia Kaczyńscy Ogólnopolską Reprezentację Komitetów PiS. 19 maja Lech Kaczyński zapowiedział że PiS pójdzie do wyborów samodzielnie. 23 maja 2001 do PiS przystąpił lider Przymierza Prawicy Kazimierz Michał Ujazdowski. 29 maja w sali teatru Roma odbył się kongres założycielski. 9 czerwca nastąpiła rejestracja sądowna partii. Tego samego dnia rozpoczęto kampanię wyborczą i zaprezentowano manifest polityczny, w którym partia zapowiadała walkę z przestępczością poprzez kontynuację zmian w kodeksie karnym, które zapoczątkował Lech Kaczyński . W wyborach do Sejmu 23 września 2001 (z listy PiS kandydowali w dużej części członkowie Przymierza Prawicy, częściowo również Stronnictwa Pracy) PiS uzyskało 9,50% głosów co pozwoliło partii zająć czwarte miejsce i zdobyć 44 mandaty poselskie.
Liga Polskich Rodzin - oficjalną datą powstania partii jest 5 maja 2001 (kiedy to przeprowadzono I Kongres LPR), jednak decyzję o jej powołaniu podjęto na posiedzeniu Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w dniu 21 kwietnia 2001. 5 maja tego samego roku na nadzwyczajnym Kongresie Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego zmieniono nazwę na "Liga Polskich Rodzin". Oficjalnie SND przyjęło nową nazwę podczas Kongresu. 19 maja 2001 na posiedzeniu Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego poparto utworzenie LPR. Jednak część działaczy ruchu narodowego niezadowolona z funkcjonowania wspólnego ugrupowania podjęła ponownie działalność pod szyldem SN, organizując 15 września 2001 Kongres Nadzwyczajny. Stronnictwo Narodowe kontynuowało odrębną działalność do 31 stycznia 2004, kiedy to przekształcono partię SN w Stowarzyszenie "Stronnictwo Narodowe".
2004 r. – SLD opuściła część działaczy z Markiem Borowskim na czele. Utworzyli oni lewicową Socjaldemokrację Polską. SDPL popiera integrację z Unią Europejską, a sprzeciwia się: wprowadzeniu podatku liniowego, likwidacji powiatów oraz przywróceniu kary śmierci. SDPL postuluje natomiast o: utrzymanie bezpłatnej edukacji i służby zdrowia, liberalizację prawa do aborcji, wprowadzenie w prawie związków partnerskich, rozdział państwa od kościołów, rozwiązanie Senatu oraz upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb.
2005 r. – UW przekształciła się w Partię Demokratyczną – demokraci.pl. W tym też roku odbyły się wybory parlamentarne. Zwycięstwo odniosło w nich PiS, któremu początkowo nie dało się stworzyć większościowej koalicji rządowej. Powstał mniejszościowy rząd Kazimierza Marcinkiewicz, który dopiero w 2006 r. znalazł oparcie w większościowej koalicji złożonej z PiS, LPR i Samoobrony RP.
2009 r. – wybory parlamentarne wygrał Platforma Obywatelska, na drugim miejscu uplasowało się Prawo i Sprawiedliwość.
2011 r. - Powstała nowa partia Ruch Palikota jest to lewicowo-liberalna partia polityczna założona przez Janusza Palikota, zarejestrowana 1 czerwca 2011 r. Ugrupowanie posiada klub poselski w Sejmie VII kadencji. Przy partii działa stowarzyszenie Ruch Poparcia Palikota na czele którego stoi Armand Ryfiński. W ugrupowaniu działają w większości osoby niezaangażowane dotychczas w działalność polityczną, jak również działacze związani wcześniej z innymi partiami (głównie z Sojuszem Lewicy Demokratycznej i Platformą Obywatelską). Przez część politologów Ruch określany jest jako ugrupowanie populistyczne . W tymże roku doszło do wyborów parlamentarnych w których zwyciężyła partia PO.




Od 1918 roku polskie partie polityczne w różny sposób wpływały na rozwój państwa Polskiego. W ostatnich latach coraz częściej partie stosują marketing polityczny – jest to zespół teorii, środków i technik stosowany w celu kreowania wizerunku partii i jej kandydatów. Celem marketingu politycznego jest, więc zdobycie władzy. Do najczęściej wykorzystywanych metod należą: spoty telewizyjne, audycje radiowe, spotkania z wyborcami, plakaty, ulotki i hasła wyborcze. W Polsce po raz pierwszy techniki marketingu politycznego zastosowano w wyborach do sejmu w 1989 r. Jednak za pierwsze profesjonalne pod względem marketingowym uchodzą kampanie w wyborach prezydenckich i parlamentarnych w 2005 r. Nie zawsze obietnice wyborcze pokrywają się z późniejszym działaniem partii. Często spada frekwencja w kolejnych wyborach i niechęć wyborców do osób profesjonalnie zajmujących się polityką, oraz do parlamentarzystów. W takich okolicznościach powstają partie satyryczne. Przykładem jest Partia Dobrego Humoru, która zdaniem założycieli, ma za zadanie uświadomienie ludziom gdzie leży granica między satyrą i polityką, gdyż społeczeństwo jest zdezorientowane.

Wyświetleń: 2195