PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA
IM. ANGELUSA SILESIUSA W WAŁBRZYCHU

Studia podyplomowe w zakresie
Bibliotekoznawstwo z Biblioterapią



BARBARA SZPUNAR



ZASTOSOWANIE POWIEŚCI „TAJEMNICZY OGRÓD”
FRANCES BURNETT W BIBLIOTERAPII



Praca dyplomowa
napisana pod kierunkiem
dr Ireny Boreckiej




WAŁBRZYCH 2006


Spis treści

Wstęp ................................................................................................. 3

Rozdział I. Prezentacja powieści „Tajemniczy ogród” oraz
sylwetki autorki.................................................................................. 4
1. Życiorys Frances Elizy Hodgson Burnett...................................... 4
2. Recenzja powieści Frances Burnett „Tajemniczy ogród”............. 5
3. Streszczenie powieści.................................................................... 8

Rozdział II. Biblioterapia w szkole podstawowej............................. 11
1. Cele i zadania biblioterapii oraz etapy procesu
biblioterapeutycznego........................................................................ 11
2. Osobowość biblioterapeuty........................................................... 13
3. Zadania biblioterapii wobec dzieci społecznie
nieprzystosowanych........................................................................... 14
4. Biblioteka jako azyl ucznia z problemami.................................... 16

Rozdział III. Propozycje zajęć biblioterapeutycznych.
Scenariusze oparte na wybranych fragmentach z powieści
„Tajemniczy ogród” (1993) Frances Burnett .................................. 18
1. Obcy jest wśród nas...................................................................... 18
2. Pokój jak bezludna wyspa............................................................. 21
3. Gniew i złość................................................................................ 23
4. Pomocna dłoń............................................................................... 25
5. Wielki sekret małych dzieci......................................................... 27
Zakończenie ................................................................................ 30
Bibliografia................................................................................... 31



Wstęp

Frances Burnett w swojej powieści przeznaczonej dla dzieci i młodzieży podjęła problematykę żywą w każdej epoce i w każdym środowisku społecznym. Wiele dzieci cierpi z powodu sieroctwa, samotności, oziębłości, któregoś z rodziców, braku akceptacji w środowisku, konfliktów koleżeńskich, a także z powodu choroby lub niepełnosprawności i wszystkim tym dzieciom bliska jest historia Mary Lennox i Colina Cravena.
Dzieci zmagające się z jakimś wskazanym wyżej problemem znajdują w powieści odzwierciedlenie swojej sytuacji życiowej, poszukują wskazówki prowadzącej do rozwiązania dręczącego problemu, doznają uczucia ulgi i pociechy w swoim cierpieniu.
Powieść ze względu na walory literackie cieszy się wielką popularnością wśród dzieci i młodzieży gimnazjalnej. Z łatwością uda się nakłonić dzieci do ponownego odczytania przeżycia i przemyślenia wybranych fragmentów powieści, które mogą mieć terapeutyczne znaczenie dla dzieci borykających się z dokuczliwą psychiczną dolegliwością.
Epizody z powieści Tajemniczy Ogród są doskonałym materiałem na scenariusze zajęć biblioterapeutycznych. Wybrane urywki (epizody) organizują wyobraźnię czytelników i słuchaczy, emocjonują, integrują uczestników zajęć, prowadzą do atmosfery oczyszczenia i odprężenia emocjonalnego. Z moich nauczycielskich doświadczeń wynika, że po lekturze powieści Frances Burnett następuje odreagowanie przykrych doświadczeń i przeżyć dziecka, a ponadto powieść może przyczynić się do redukcji stresu powstałego w wyniku choroby, niepełnosprawności i innych dolegliwości psychicznych dręczących dziecko.





Rozdział I. Prezentacja powieści „Tajemniczy ogród”
oraz sylwetki autorki.

1. Życiorys Frances Elizy Hodgson Burnett.

Frances Eliza z domu Hodgson, urodziła się 24.XI.1849r. w Anglii, w Manchesterze. W kilka lat po śmierci ojca i upadku prowadzonej przez niego firmy handlowej matka postanawia przenieść się wraz z dziećmi do Ameryki, by tam szukać oparcia u swego brata. Wyjazd następuje w roku 1865. W niewielkim wówczas Knoxville, w stanie Tennesse, warunki życiowe rodziny były nader skromne. Frances uczęszcza do szkoły prywatnej, a po jej ukończeniu próbuje pisać dla popularnych magazynów.
Niewielkie opowiadanie, opublikowane w roku 1870, daje początek jej licznym pracom ogłaszanym w czasopismach, jednakże pozycję pisarską Frances Hodgson ugruntowuje dopiero w roku 1877 debiut książkowy – powieść z życia górników w Yorkshire. Powieść nosi tytuł „Panna Lowrie”.
Tymczasem pisarka wyjechała w roku 1872 na wakacje do Anglii. W rok później wyszła za mąż za dra Swana M. Burnetta, lekarza z Knoxville i przeniosła się wraz z nim do Waszyngtonu. Pracowała z niebywałą energią, każdy niemal rok przynosił nową powieść lub tom opowiadań. Nie darmo krytycy nazwali Frances Burnett po latach „tytanem epoki późnowiktoriańskiej”.
Jej powieści i dramaty poruszały problematykę społeczną, sprawę emancypacji kobiet i przyjaźni angielsko-amerykańskiej . Pochłaniająca ją coraz bardziej praca literacka powodowała nieuchronne domowe konflikty, kolidowała z obowiązkami żony i matki dwóch synów – Lionela i Viviana. Frances rozstała się z mężem i wróciła do Anglii. Życie przyniosło jej kolejne klęski: starszy syn Lionel umarł mając zaledwie szesnaście lat, a drugie małżeństwo okazało się całkowicie nieudane.
Pisarka zmieniała teraz często miejsce zamieszkania, przenosiła się z kraju do kraju, w końcu postanowiła wrócić do Stanów. Przyjęła w 1905 roku obywatelstwo amerykańskie i osiedliła się na Long Island, wyspie wchodzącej obecnie w skład zespołu miejskiego Nowego Jorku. Nadal dużo pisała, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci i z zamiłowaniem zajmowała się ogrodem. Napisała około 40 powieści, przeważnie poświęconych dzieciom, mówiących o dziecięcej wrażliwości i potrzebie uczuć, przywołujących świat wyobraźni jako obronę przed nieszczęśliwym losem . Do najgłośniejszych powieści należą „Mały lord” (1886), „Mała księżniczka” (1888) i „Tajemniczy ogród” (1909). Mały lord, powieść zaliczona do klasyki literatury dziecięcej miała mnóstwo wydań i została przełożona niemal na wszystkie języki świata.
Umarła 29.X.1924 roku w Knoxville (Tennesse).


2. Recenzja powieści Frances Burnett „Tajemniczy ogród”.

„Tajemniczy ogród” nie jest naiwną i ckliwą opowiastką. Zawiera mądre przesłanie, że dziecko może kształtować swój los i jest istotą za swój los odpowiedzialną. Dziecko jest zdolne podjąć wysiłek, aby przełamać obojętność dorosłych.
Dziecięce postacie z powieści nie są bierne i bezwolne wobec losu, lecz aktywnie tworzą swoją rzeczywistość i dzień po dniu tworzą swoją historię.
Autorka powieści wyraża pogląd, że dziecko zdolne jest do podejmowania decyzji i wytyczania celów na miarę swoich sił i możliwości.
Frances Hodgson Burnett napisała niezwykle piękną historię o rodzącej się trudnej przyjaźni, wystawionej na przeciwności i wrogość ze strony otoczenia. Przyjaźń Mary z Colinem okrzepnie i przetrwa mimo wyjątkowo przykrego usposobienia chłopca i konfliktów wynikających z różnicy interesów dzieci. Coraz silniejsze więzi łączące bohaterów tworzą się dzięki współdziałaniu dzieci. Oboje owładnięci marzeniem o przywróceniu do życia zaniedbanego ogrodu, sami wracają do życia, bo znalazły w sobie entuzjazm, energię i radość istnienia. Znalazły w sobie siłę do walki o swoją godność o uznanie i życzliwość otoczenia, a wreszcie o miłość, której dotychczas nie zaznali.
Przykład Mary i Colina uczy czytelników powieści, że na sympatię, życzliwość i miłość należy zasłużyć.
Serdeczne zainteresowanie i akceptacja ze strony dorosłych oraz ojcowska miłość Archibalda Cravena były następstwem dziecięcego „spisku” czyli wytrwałej pracy dwojga przyjaciół nad sobą.
Sytuacja bohaterów sprzed wieku bardzo mocno kojarzy się z losem coraz liczniejszej grupy współczesnych dzieci, które wzrastając w dostatku, w komforcie materialnym, żyją w poczuciu osamotnienia i opuszczenia, gdyż rodzice są skonfliktowani, rozwiedzeni lub zajęci karierą, za sukcesem majątkowym i towarzyskim.
Opowieść o Mary i Colinie wzrusza czytelników, budzi uczucia solidarności i braterstwa. Rodzi się nić porozumienia z powieściowymi postaciami, w których młodociani czytelnicy dostrzegają bliskie sobie cechy, podobieństwo przeżyć i doświadczeń oraz podobieństwo postaw wobec świata dorosłych. Wyraziście skonstruowane sylwetki bohaterów stają się czytelnikom bliskie i bez reszty opanowują ich wyobraźnię.
Bogactwo wydarzeń, interesujące tło i galeria postaci drugiego planu tworzą zwartą tkankę fabularną utworu. Żywa akcja, tajemniczość, dramatyczne napięcie, posmak sensacji i liczne komiczne akcenty, to elementy pociągające młodego czytelnika i zachęcające do lektury. Atmosfera tajemniczości szczególnie działa na wyobraźnię i odpowiada czytelniczym upodobaniom.
Mała dziewczynka rozwiązuje zagadkę mimo zmowy milczenia dorosłych. Dokonuje odkrycia obecności w domu swojego rówieśnika, a później odkrywa całą prawdę o historii tajemniczego ogrodu.
Bohaterka zyskuje zainteresowanie, a później sympatię czytelników, bo mimo niezwykłych, egzotycznych okoliczności jej wczesnego dzieciństwa, dziewczynka jest przeciętnym dzieckiem, nie wyróżnia się urodą, ani talentami. Nie jest słodką dziewczynką, uległą wobec dorosłych i przez nich akceptowaną bez zastrzeżeń. Przeciwnie, ma wady charakteru, braki urody, bywa nieznośna. Rezolutna i dociekliwa, odważnie penetruje ogromny dom, rozległe ogrody, zawiera znajomość z ogrodnikiem i wiejskim chłopcem z okolicy. Dziesięcioletnie dziecko intuicyjnie wyczuwa odpowiedzialność za swój los i znaczenie samowychowania w ukształtowaniu osobowości. Mary wzbrania się przed oddaniem jej pod opiekę bony lub nauczycielki. Dziewczynka pragnie podjąć próbę samodzielnego organizowania sobie czasu w ciągu dnia według własnej koncepcji. Jest to koncepcja samodzielnego poznawania rzeczywistości, obserwacji natury i realizacji własnej pasji, pracy w ogrodzie. Najsilniejszym pragnieniem dziewczynki jest obcowanie z rówieśnikami i przyjaźń oparta na zaufaniu, współdziałaniu i serdecznej więzi.
Zdumiewające jest nowatorstwo poglądów pedagogicznych autorki, która na początku dwudziestego wieku doceniła czynnik samowychowania w kształtowaniu osobowości człowieka, a także wyrażała pogląd o odpowiedzialności istoty ludzkiej za swój los. Stanowisko autorki powieści w kwestii wychowania bliskie jest ideologii pedagogiki personalistycznej, która zyskuje coraz większe uznanie wśród współczesnych teorii wychowania.
Nieocenione jest znaczenie powieści dla integracji dzieci zdrowych z niepełnosprawnymi. Powieść jest pomocna w kształtowaniu pożądanych postaw dzieci pełnosprawnych wobec swoich rówieśników z jakąkolwiek z dysfunkcją. Młodzi czytelnicy odkrywają w sobie piękne uczucia opiekuńczości, życzliwości, uczynności wobec słabszych kolegów. Zyskują świadomość satysfakcji i dobrego samopoczucia płynących ze świadczenia pomocy, czułości i życzliwości dla swoich kolegów, dotąd osamotnionych, traktowanych ozięble, pomijanych w zabawach, grach i koleżeńskich przedsięwzięciach.
Lektura powieści zaspakaja sferę emocjonalną dzieci, którym dostarcza całego bogactwa przeżyć i wzruszeń.
Utwór kształtuje także wrażliwość estetyczną młodzieży przez piękne obrazowanie natury, malownicze opisy wnętrz i obrazowość scen sytuacyjnych.
Tę powieść powinni poznać dorośli – rodzice i wychowawcy, aby zrozumieć, jakie spustoszenie w osobowości dziecka, powoduje brak miłości, czułości, pieszczot, serdecznej więzi. Rozwój emocjonalny ozięble traktowanych dzieci przebiega w sposób zaburzony. Wzrasta w nich nieufność, wrogość i bezinteresowna niechęć wobec ludzi, a w końcu stają się gniewne i agresywne.
Takie dzieci odczuwają odrzucenie i w szczególny sposób przypominają o swoim istnieniu: są dokuczliwe, złośliwe, aroganckie jak Colin Craven albo oziębłe , zamknięte, wyobcowane jak Mary Lennox.


3. Streszczenie powieści.

Do dziesiątego roku życia Mary mieszkała w Indiach. Matka jej była piękną kobietą, poświęcającą wiele czasu życiu towarzyskiemu. Niewiele zajmowała się dzieckiem, które przekazała pod opiekę hinduskiej niańki. Jako kilkuletnia dziewczynka nie miała bliskiego kontaktu z rodzicami, nie zaznała z ich strony czułości i pieszczot, gdyż traktowali ją ozięble. Gdy Mary miała dziesięć lat, straciła rodziców podczas epidemii cholery. Znalezioną w opustoszałym domu dziewczynkę wysłano do wuja Archibalda Cravena mieszkającego w Anglii. Wuj był samotnikiem, rozpaczającym od lat z powodu śmierci swej żony. Mieszkał w ogromnym domu liczącym ponad sto pokoi. Wokół domu rozciągały się pielęgnowane przez ogrodników ogrody. Archibald Craven nie zainteresował się przybyłym do domu dzieckiem. Zlecił opiekę nad nim służbie, która nie darzyła sympatią apatycznej, ponurej, zamkniętej w sobie dziewczynki. Ulubionym zajęciem osamotnionej Mary była wędrówka po pięknie urządzonych pokojach i korytarzach ogromnego domu i spacery po rozległych ogrodach. Podczas zabawy w ogrodzie zwróciła uwagę na wesołego ptaszka, którego polubiła i obserwowała z zainteresowaniem. Dzięki ptaszkowi znalazła tkwiący w ziemi klucz i znalazła furtkę ukrytą pod bluszczem, którą znalezionym kluczem otworzyła. W ten sposób dokonała odkrycia „tajemniczego ogrodu”, który kiedyś był ulubionym zakątkiem młodej żony Archibalda, a który po jej tragicznej śmierci został na zawsze zamknięty. Wkrótce Mary zawarła znajomość z wiejskim chłopcem, bratem młodej służącej z wielkiego domu. Pogodny, uczynny i bezpośredni Dick zyskał sympatię Mary, która znalazła w nim miłego towarzysza wypraw do ogrodu, a także wielkiego sprzymierzeńca w dziele przywrócenia do życia zaniedbanego i opuszczonego „tajemniczego ogrodu”. Teraz oboje pracowali w nim z zapałem, niszcząc chwasty i pielęgnując ogrodowe rośliny. Mary dokonała także drugiego niezwykłego odkrycia. Pewnej bezsennej nocy usłyszała płacz dziecka i odkryła, że w odległym pokoju mieszka samotny chłopiec, jej rówieśnik. Chłopiec wyznał, że jest synem Archibalda Cravena, którego widuje rzadko. Mały Colin Craven doglądany przez służbę i lekarza cierpiał z powodu samotności i choroby. Wątłemu i chorowitemu chłopcu kazano leżeć w łóżku lub siedzieć w fotelu na kółkach. Leżąc całymi dniami w swoim pokoju zażywał lekarstwa, oglądał ilustrowane książki i rozmyślał o swoim opuszczeniu, lękając się kalectwa i śmierci. Był przekonany, że ma bezwładne nogi i że wkrótce urośnie mu garb. Nie wychodził na świeże powietrze, nie znał uroków przyrody, nie rozumiał piękna natury. Colin często dostawał ataki histerii i zadręczał otoczenie swoimi kaprysami. Nienawidził ludzi, którzy z ciekawością spoglądali na kalekiego chłopca i utrudniał życie wszystkim, którzy mu usługiwali. Był kapryśny, apodyktyczny, arogancki.
Przyjaźń z Mary odmieniła jego życie. Mary pierwsza zdobyła się na odwagę, aby go poskromić, gdy miotał się w ataku histerii. Dziewczynka zdołała go zainteresować swoim sekretem o istnieniu i odkryciu „tajemniczego ogrodu”, że Colin nabrał ochoty do spacerów. Wkrótce Colin z pomocą Mary i Dicka zaczął wyjeżdżać w swoim fotelu do uroczego zakątka jakim był zawłaszczony przez Mary zamknięty dotąd i zapomniany ogród. Pod wpływem obcowania z przyrodą ogrodu i zwierzętami zaprzyjaźnionymi z Dickiem, Mary i Colin zmienili się bardzo, wprost nie do poznania. Często się śmiali, cieszyli się z rozkwitającego ogrodu, bawiła ich atmosfera tajemniczości, gdyż utrzymywali swoje zabawy w sekrecie przed dorosłymi. Colin stanąwszy po raz pierwszy na własnych nogach uwierzył w siebie, wykonywał systematycznie gimnastyczne ćwiczenia i nauczył się chodzić o własnych siłach. Stał się ruchliwym i miłym chłopcem. Dopisywał mu apetyt i zyskał zdrowy wygląd. Przestał zadręczać otoczenie swoimi kaprysami. Mary była teraz żywą, energiczną i miłą dziewczynką. Przybyło jej zdrowia i urody. Oboje marzyli o sprawieniu niespodzianki Archibaldowi Cravenowi bawiącemu od miesięcy w zagranicznej podróży. Wyobrażali sobie tę chwilę, gdy zdumiony ojciec ujrzy przed sobą zdrowego i sprawnego chłopca. Dzieci spiskowały i „grały komedię”, aby nie zdradzić przed domownikami poprawę zdrowia Colina. W obecności pałacowej służby chłopiec nadal uskarżał się na urojone dolegliwości, a Mary udawała współczucie „cierpiącemu” kuzynowi. Ta sytuacja bardzo dzieci absorbowała i bawiła.
Dotychczas Archibald Craven nie żywił do syna uczuć ojcowskich. Zapewnił synowi opiekę, komfortowe warunki życia, dostarczał pięknych książek i cennych zabawek, ale nie mógł znieść jego kalectwa. Był przekonany, że jego syn jest nieuleczalnie chorym dzieckiem, o złym i histerycznym usposobieniu.
Jedynie rozsądna i wielkiego serc matka Dicka, pani Sowerby została przez Dicka dopuszczona do spisku dzieci z pałacu i uznała, że Archibald Craven powinien przybyć do swojego domu, aby dowiedzieć się o nadzwyczajnej zmianie. Zdecydowała się napisać krótki list, w którym gorąco radziła mu powrócić do Anglii. Archibald Craven uwierzył roztropnej pani Sowerby i niezwłocznie powrócił do domu.
Do spotkania z Colinem doszło przy furtce wiodącej do „tajemniczego ogrodu”. W ramiona ojca wpadł rozpędzony Colin, który właśnie wybiegł z ogrodu. Wzruszenie ojca było ogromne, aż w oczach stanęły mu łzy radości. Ojciec i syn wracali do domu pojednani i szczęśliwi.

Rozdział II. Biblioterapia w szkole podstawowej.

1. Cele i zadania biblioterapii oraz etapy procesu biblioterapeutycznego.

Zadaniem szkoły współczesnej jest nie tylko dbałość o odpowiedni poziom wiedzy uczniów, ale musi im także udzielać pomocy psychologiczno – pedagogicznej zwłaszcza, że coraz częściej staje przed problemami, z którymi młodzież nie potrafi sobie poradzić. Należą do nich zaburzenia zdrowotne, zarówno somatyczne jak i psychiczne, trudności w nauce, nieumiejętność przystosowani się do życia w grupie rówieśniczej, kłopoty rodzinne, a czasem nawet uzależnienia i konflikty z prawem.
Trudności, z którymi borykają się dzieci, wynikają nie tylko z zaburzeń zdrowotnych, ale mają także związek z wadliwie funkcjonującą rodziną i szkołą. Szybkie tempo życia, brak odpowiedniego zainteresowania ze strony rodziców oraz akceptacji w szkole może być przyczyną kłopotów z nauką oraz wielu nieprawidłowości w emocjonalnym rozwoju dziecka .
Biblioterapia opiera się głównie na wykorzystaniu terapeutycznych wartości literatury. Prawidłowo przebiegający proces biblioterapii ma na celu wykrywanie i diagnozowanie oraz stymulowanie potrzeb i uzdolnień, a następnie wskazywanie możliwości kompensacyjnych osób chorych i niepełnosprawnych, a także osób zdrowych, ale nie mogących sobie poradzić z różnymi sytuacjami i problemami życiowymi .
Definicja biblioterapii została sformułowana dopiero w 1966 roku: „Jest to użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych jako pomocy terapeutycznej w medycynie i psychiatrii; także poradnictwo w rozwiązywanie problemów osobistych przez ukierunkowane czytanie” .
W zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się uczestnik procesu terapeutycznego, konieczne będzie zastosowanie odpowiedniego rodzaju biblioterapii – inaczej będzie bowiem przebiegał proces terapii dziecka chorego, a inaczej dziecka zdrowego w sensie medycznym, ale o zaburzonym zachowaniu lub zaburzonych emocjach.
Biblioterapia to działanie terapeutyczne oparte na wykorzystaniu z literatury, która dostarcza bodźców do rozwoju emocjonalnego dziecka, przyczynia się do wzbogacenia wyobraźni, rozszerza zakres spostrzeżeń i pojęć. Czytelnictwo przyczynia się do kształtowania postaw, wzbogacania słownictwa, przyrostu wiedzy. Może być także inspiracją różnych przejawów aktywności intelektualnych (dyskusji, recytacji, dramy, działalności plastycznej) albo tylko formą rekreacji. Biblioterapia ma na celu wywarcie takiego wpływu na uczestnika zajęć, aby dokonywał wyboru odpowiedniej wartości, by umiał kochać siebie i innych oraz chciał i mógł szanować wytwory ludzkiej pracy, umiał cieszyć się otaczającym go światem i aby mógł się czuć szczęśliwym .
Prawidłowo przebiegający proces biblioterapeutyczny składa się z kilku etapów:
1. samodzielne czytanie, słuchanie lub oglądanie odpowiednio dobranych środków terapeutycznych (książki, fragmenty utworów, alternatywne materiały czytelnicze, teatralne lub filmowe adaptacje dzieł literackich),
2. identyfikacja z bohaterami literackimi i doznawane podczas kontaktu z zaleconym dziełem przeżycia (pozytywne lub negatywne), mające na celu uaktywnienie lub emocjonalne wyciszenie uczestnika biblioterapii,
3. katharsis – stan psychiczny osiągany podczas czytania lub po jego zakończeniu, charakteryzujący się odczuciem ulgi, odreagowaniem psychicznych napięć i blokad,
4. wgląd w siebie, przepracowanie przez czytającego (samodzielnie lub z pomocą biblioterapeuty) ważnych problemów osobistych,
5. zmiana postaw lub zachowań uczestnika terapii.


2. Osobowość biblioterapeuty.

Należy zwrócić uwagę na predyspozycje i cechy nauczyciela biblioterapeuty, które pozwolą mu być liderem i animatorem grupy terapeutycznej. Powinna być to osoba:
1. obdarzona syntonią i empatią, charakteryzująca się łatwością nawiązywania kontaktów, umiejętnością wczuwania się w sytuację osoby potrzebującej pomocy, prowadzenia taktownych rozmów i aktywnego słuchania, potrafiącą dyskretnie animować sytuację terapeutyczną,
2. bardzo dobrze znająca literaturę i możliwości jej oddziaływania na uczestnika biblioterapii w danej sytuacji terapeutycznej,
3. posługująca się bogatym, zróżnicowanym warsztatem terapeutycznym (techniki wizualizacyjne, drama, techniki plastyczne),
4. akceptująca a nie oceniająca grupę lub indywidualnego adresata działań terapeutycznych,
5. wyrozumiała dla siebie i członków grupy, czyli rozumiejąca, że żadna metoda nie może być traktowana jako panaceum na wszelkie problemy i że nie wszyscy pacjenci chcą (lub mogą) współpracować z terapeutą lub innymi członkami grupy,
6. zdolna doprowadzić uczestników zajęć terapeutycznych do etapu wantylacji, kiedy następuje ekspresja problemów uczestnika wobec zgromadzonych oraz etapu walidacji, kiedy uczestnicy pomagają sobie wzajemnie, przełamując poczucie izolacji.
Estetyka, nastrój i komfort miejsca spotkania to bardzo istotny element programu terapeutycznego. Trzeba także zadbać o to, aby program odbywał się w dogodnym dla uczestników czasie, by nie kolidował z innymi, bardziej atrakcyjnymi zajęciami. Dobór uczestników musi być oparty na zasadzie dobrowolności (choć u dzieci nie wyklucza się na początku pewnych pedagogicznych nacisków). Najważniejszym kryterium doboru członków grupy jest podobieństwo pod względem potrzeb i problemów, które mają być w trakcie programu rozwiązane. Grupy nie powinny być zbyt liczne – najlepiej 8 – 12 osobowe .
Bardzo ważne są warunki zewnętrzne towarzyszące procesowi terapii – przede wszystkim wyciszona sala, wyposażona w wygodne fotele albo materace, na których można się wygodnie położyć. Wskazane jest, aby sala sprawiała przytulne wrażenie.

3. Zadania biblioterapii wobec dzieci społecznie nieprzystosowanych.

W każdej szkole kilka różnych grup uczniów może potrzebować wsparcia. Najczęściej są to:
a) uczniowie o zaburzonym zachowaniu, wynikającym z zaburzeń emocjonalnych lub innych powodów,
b) uczniowie, którzy mają kłopoty z nauką, mniej zdolni, o obniżonej normie intelektualnej, z zaburzeniami mowy, dysgraficy, dyslektycy,
c) uczniowie, którzy czują się skrzywdzeni w domu rodzinnym, w szkole, w grupie rówieśniczej,
d) uczniowie, którzy czują się odrzuceni w domu rodzinnym, w szkole, w grupie rówieśniczej,
e) uczniowie niepełnosprawni, mający bardzo obniżoną samoocenę oraz trudności z akceptacją w grupie społecznej (klasa, rodzina).
W zależności od rodzaju grupy terapeutycznej, opracowuje się odpowiednie modele postępowania biblioterapeutycznego.
Niemal w każdej szkole zachodzi potrzeba objęcia pracą wychowawczą najtrudniejszej grupy dzieci społecznie niedostosowanych. Dla tych dzieci opracować należy model postępowania biblioterapeutycznego wzmacniającego poczucie własnej wartości oraz model postępowania biblioterapeutycznego przeciwdziałający agresywnym zachowaniom dziecka, a także model postępowania biblioterapeutycznego wspierający proces przystosowania społecznego dziecka.
Dzieci niedostosowane społecznie, to nie tylko te, które już otarły się o przestępstwo, często uciekające z domu i nie tylko te, które spędziły jakiś okres czasu w zakładach dla niedostosowanych społecznie lub mają nad sobą kuratelę sądową. W szkole masowej jest znaczna grupa takich dzieci, które nie potrafią dostosować się do wymogów regulaminu szkolnego, mają zaburzone rozumienie norm moralnych i społecznych, są zaniedbane wychowawczo. Mają niskie oceny w nauce. Nie czytają, nie przychodzą do biblioteki szkolnej. Często wdają się w konflikty z otoczeniem. Na sytuacje trudne reagują agresją lub autoagresją. Potrzebna jest im pomoc psychoterapeutyczna. W znacznej mierze do rozładowania ich negatywnych stanów emocjonalnych i silnych napięć psychicznych , może przyczynić się także biblioterapia. Zanim jednak rozpocznie się właściwy proces biblioterapeutyczny, biblioterapeuta musi starać się wspólnie z dziećmi pokonać ich niechęć do kontaktów z literaturą, książką i czasopismem. Może wyjść od typowych zajęć bibliotecznych upowszechniających czytelnictwo. Następnie stopniowo przechodzić do lektur sprzyjających uświadomieniu sobie przez dzieci ich własnych problemów. Dopiero w kolejnym etapie pojawi się możliwość zastosowania modelu oddziaływań biblioterapeutycznych zmierzających do korekty ich postaw. Na tym etapie praca terapeutyczna będzie oparta głównie o rozmowy i dyskusje nad literackimi bohaterami. Będzie to umożliwiało także zastosowanie technik dramowych i skierowanie uwagi uczestników procesu biblioterapeutycznego na werbalizację i wypowiedzenie swoich problemów (katharsis). Szczegółowy program poszczególnych sesji biblioterapeutycznych będzie uzależniony od indywidualnych potrzeb uczestników, od stopnia ich otwartości, możliwości sformułowania własnych problemów. Jedną z technik pomagających uczestnikom otworzyć się i dostrzec własny problem jest pisanie listów do bohatera literackiego. Mogą to być listy ukierunkowane na zewnątrz, w których autorzy będą starali się okazać pomoc i zrozumienie bohaterom. Drugim rodzajem listów pisanych podczas zajęć mogą być listy ukierunkowane do wewnątrz, kiedy to autorzy pisać będą, do wyimaginowanego adresata, o własnych sprawach . Na kolejnym spotkaniu, nawiązując do problemów wynikających z treści listów, można zainspirować rozwiązywanie wybranych z nich metodą dramy. Świetnym środkiem biblioterapeyutycznym na zajęcia z tą grupą są: „Ten obcy” i „Inna” Ireny Jurgielewiczowej, „Chłopak na niepogodę” i „Lotnica” Marii Józefackiej, „Supergigant z motylem” Krystyny Boglar „Mój wielki dzień Janiny Zającówny.
Na zajęciach prowadzonych w oparciu o te utwory wskazane jest stosowanie dramy i dyskusji. Należy dać uczestnikom możliwość skupienia się na motywach literackich najbardziej przypominających autentyczne sytuacje poszczególnych osób. Dzięki technikom dramowym osiąga się dobre wyniki w korygowaniu postaw, umacnia wiarę dzieci w ich możliwości, pozwala wypracować właściwe postawy moralne. W wypadku dzieci agresywnych przez wybór odpowiedniej roli dążymy, aby uczestnik wczuł się w sytuację poszkodowanego i zbliżył do stanu psychicznego osoby cierpiącej w wyniku jego agresywnego zachowania. Zamiana ról pozwala na ekspresję emocji, na przeżycie w bezpiecznej obecności terapeuty sytuacji, która w codziennym życiu nastręcza trudności, przed którą cofa się, rezygnując z aktywności .

4. Biblioteka jako azyl ucznia z problemami.

Bibliotekarze szukają nowych form pracy, gdyż spotykają się w bibliotece szkolnej i publicznej z nieco innym czytelnikiem niż kiedyś, niestety częściej wymagającym pomocy nie tylko bibliotekarza, ale i terapeuty. W bibliotece szkolnej pojawia się uczeń bardzo zdolny, który z pozoru potrzebuje jedynie pomocy w wyszukiwaniu interesującej go literatury. W rzeczywistości jest to niejednokrotnie uczeń przeżywający ogromne stresy spowodowane ciążącą na nim odpowiedzialnością „bycia najlepszym”. Stąd potrzebuje on nie tylko lektury informującej ale i terapeutycznej literatury humorystycznej, odreagowującej czy rozluźniającej. Obok ucznia zdolnego pojawia się uczeń z trudnościami w nauce, wynikającymi ze zbyt małych zdolności, zaniedbania środowiska, czy lenistwa jego samego. To również potencjalny uczestnik procesu biblioterapeutycznego, który pomoże mu nadrobić zaległości, a i ponownie uwierzyć w siebie. Kolejnym okazuje się uczeń niepełnosprawny chory, który przeżywa stresy spowodowane nie tylko swoją sytuacją zdrowotną, ale i obawą przed izolacją ze strony kolegów, dużymi zaległościami w nauce, mogącymi doprowadzić do powtarzania klasy. Uczniowi temu bibliotekarz – biblioterapeuta może pomóc, zarówno w nadrobieniu zaległości, jak i pokonaniu lęku, zmianie postawy wobec swojej choroby, czy niepełnosprawności. Obiektem zainteresowania biblioterapeuty jest wreszcie uczeń niedostosowany społecznie, zarówno o postawie demonstracyjnie bojowej, jak i wycofany. Ten pierwszy musi zostać specjalnie zaproszony do biblioteki jako pracowni biblioterapeutycznej, gdzie zostanie obarczony odpowiedzialnością za przygotowanie jakiegoś ważnego zadania co pozwala mu poczuć się potrzebnym. Tego drugiego spotkamy w bibliotece, gdyż stanowi azyl przed niebezpieczeństwami grożącymi ze strony kolegów lub nauczycieli. Bibliotekarz – biblioterapeuta powinien zadbać nie tylko o zapewnienie mu bezpieczeństwa, ale i dostarczenie lektury pozwalając przezwyciężyć strach przed otoczeniem.
Uczniowie ci mogą się też pojawić w bibliotece publicznej, gdzie rzadziej trafiają absolwenci studiów bibliotekoznawczych. Tam mamy jednak przeważnie do czynienia z czytelnikiem, który z pozoru nie potrzebuje naszej pomocy terapeutycznej – z osobą dorosłą. Okazuje się jednak, że i ona wymaga biblioterapii, gdy jest osamotniona po utracie czy rozstaniu z kimś bliskim. Potrzebuje przyjaciela, którym może się stać bibliotekarz, a i bohater literacki, borykający się z podobnymi problemami. Pomoc powinna otrzymać także osoba chora, pozostawiona sama sobie. Osoba ta szuka źródła informacji o swoich dolegliwościach i dowodu na to, że można z nimi żyć i normalnie funkcjonować w społeczeństwie. Pamiętać należy o ludziach starszych, potrzebujących specjalnych materiałów czytelniczych, np. książek z dużymi literami czy nagrań na kasetach. Często potrzebna im lektura, która pozwoli wspomnieć młodość i umili chwile słabości. Bibliotekarz – biblioterapeuta to doskonały rozmówca, a biblioteka miejsce, do którego ucieka się z pustego domu pod pretekstem wypożyczenia lektury
Zbyt wiele jest w naszym współczesnym społeczeństwie osób, którym potrzebna jest pomoc medyczna, psychologiczna, ale i biblioterapeutyczna, by o biblioterapii można było nie mówić, kształcąc przyszłych bibliotekarzy i doskonaląc czynnych. Szczególnie, gdy pracę bibliotekarza traktuje się jak służbę.

Rozdział III. Propozycje zajęć biblioterapeutycznych. Scenariusze oparte na wybranych fragmentach z powieści „Tajemniczy ogród” (1993) Frances Burnett.

1. Obcy jest wśród nas.

Cel:
- uświadomienie uczestnikom zajęć jak może czuć się dziecko osamotnione, obce, odtrącone „inne”
- uświadomienie uczestnikom czym jest osamotnienie i jak można temu zaradzić i przeciwdziałać

Uczestnicy: dzieci, które niechętnie, ozięble i z rezerwą potraktowali nowego
ucznia w klasie lub dziecko przybyłe do miejscowości.

Miejsce zajęć: czytelnia lub inna sala w szkole.

Czas trwania: 90 minut
Tok zajęć
Etap pierwszy
Zajęcia intergracyjne

1. Słuchanie nastrojowej muzyki –„Jesień” z koncertu Antonio Vivaldiego „Cztery pory roku” (5 min).
2. „Jak się witam” – scenki dramowe: dzieci pracują w parach – demonstrują różne sposoby powitania, a następnie określają każde z tych powitań. Przewidywane odpowiedzi: chłodne, grzeczne, czułe, serdeczne, radosne, przyjacielskie.
3. „Chcę ci powiedzieć, że...”
Prowadzący proponuje, aby każdy uczestnik zajęć powiedział coś miłego sąsiadowi z lewej i prawej strony. Przewidywanie wypowiedzi: masz ładne oczy, szybko biegasz, ładnie czytasz, pobaw się ze mną, odwiedź mnie itd.

Etap drugi.

1. Praca z tekstem: odczytanie fragmentu powieści „Tajemniczy ogród” s. 15-21 (15 min).
2. Swobodna rozmowa z uczestnikami o okolicznościach poznania Mary i jej szczególnej sytuacji życiowej.
3. Swobodna dyskusja o sposobie traktowania Mary przez panią Medlock.
4. Prowadzący proponuje uczestnikom, aby udzielili rad pani Medlock odnośnie traktowania małej dziewczynki.
5. Rozmowa o uczuciach dziecka słyszącego opowieść nowej opiekunki o domu na wrzosowisku i jego właściciela.
Przewidywane odpowiedzi uczestników: obawa, niepokój, przygnębienie, smutek, obcość.


Etap trzeci:

1. Prowadzący proponuje kompozycję innego opisu nowego domu i jego otoczenia. Nowy opis ma na celu wywołanie pogodnego nastroju i optymistycznej wizji przyszłości. Każdy uczestnik „maluje” słowami nowy obraz domu dodając od siebie szczegóły w optymistycznej wersji. Uczestnicy tworzą nową, miłą, ciepłą wizję siedziby wuja Mary np. w ogromnym domu są jasne i słoneczne pokoje. We wszystkich pomieszczeniach wiszą kolorowe obrazy i lustra w złotych ramach. Na podłogach leżą barwne dywany. Wieczorem w pokojach płoną piękne lampy. Z wielu pokojów można wyjść na balkon, skąd widać park , staw i wzgórza. Do domu przylega ogromny taras, z którego schody prowadzą wprost od ogrodu. Po trawie spacerują pawie, a po ogrodowej sadzawce pływają łabędzie. W starym parku mieszkają wiewiórki i sarenki itd.
2. Prowadzący proponuje, aby uczestnicy zajęć namalowali kredkami obraz według stworzonego przez siebie opisu. Mogą wybrać temat: wnętrze domu lub jego otoczenie.
3. Na prośbę prowadzącego uczestnicy wypowiadają się na temat samopoczucia Mary słyszącej opowieść napisaną przez dzieci. Uczestnicy stwierdzają, że Mary czuje się ośmielona, zaciekawiona, zachęcona do zamieszkania w nowym domu wuja. Jej myśli są pogodne i radosne.

Ewaluacja:
Dzieci oświadczają, że zrozumiały jak należy przyjąć nowego kolegę w klasie lub na osiedlu.




2. Pokój jak bezludna wyspa.

Cel:
- budzenie postawy empatycznej wobec rówieśników słabszych i niepełnosprawnych,
- uwrażliwienie na potrzeby rówieśnika żyjącego w izolacji,
- weryfikacja poglądu na własną niepełnosprawność,
- weryfikacja postawy osoby niepełnosprawnej wobec otoczenia,
- poszanowanie prawa do sekretów, uczenie dyskrecji.

Uczestnicy: osoby z problemem samoakceptacji i brakiem zgody na sytuację
w jakiej się znalazły (po wypadku, operacji, choroba), osoby
mające trudności w nawiązywaniu kontaktów i przyjacielskiej
więzi, dzieci oziębłe i z dystansem traktujące wątłych,
chorowitych lub niepełnosprawnych kolegów, osoby
niedoceniające potrzeby dyskrecji.

Miejsce zajęć: sala lekcyjna lub czytelna.
Czas trwania: 2 godz.
Tok zajęć

Etap pierwszy
Zajęcia integracyjne
1. „Bezludna wyspa” – dzieci siadają w kręgu zachowując odpowiedni
dystans. Siedzą obrócone twarzą do ściany i z zamkniętymi oczami słuchają
przez 7 minut muzyki Mozarta – uwertury do opery „Zaczarowany flet”. Za
plecami dzieci leżą zgromadzone zabawki: piłka, skakanka, warcaby,
puzzle, szachy itd.
Po wysłuchaniu muzyki wszystkie dzieci spontanicznie wypowiadają się, co
czuły siedząc w izolacji.
Przewidywane odpowiedzi: - nudziłem się, niecierpliwiłem się, chciałem
wyjść, chciałem porozmawiać z kolegą, chciałem grać w szachy, układać
puzzle z kolegą, zagrać z kolegami w piłkę itd.
2. Uczestnicy dobierają się w zespoły dwójkowe według kryterium:
„Jak najmniej się znamy” i opowiadają sobie, tak aby nie przeszkadzać
innym zespołom o swoich przeżyciach i przygodach lub wrażeniach z
podróży.

Etap drugi:
1. Praca z tekstem; czytanie urywka z powieści „Tajemniczy ogród” s. 123-136 (20 minut).
2. „Jestem Colinem” – uczestnicy otrzymują polecenie wejścia w rolę Colina, a następnie udzielenia odpowiedzi na pytanie:
Co ci najbardziej dolega ? Dlaczego płaczesz ?
Przewidywane odpowiedzi: samotność, nuda, ludzka ciekawość, brak kolegów, oschłość i obojętność ojca, strach przed śmiercią, brak sprawności, strach przed kalectwem itd.
3. „Jestem Mary” – uczestnicy otrzymują polecenia wejścia w rolę Mary, a następnie otrzymują zadanie dokończenia zdania: „Zostanę przyjaciółką Colina, ponieważ...”
Przewidywane wypowiedzi: mamy wspólne sekrety, chcę bawić się z nim w tajemniczym ogrodzie, chcę mu pokazać wiosnę w ogrodzie, Colin jest w podobnej do mojej sytuacji, nie ma bliskich jest samotny, chcę z nim rozmawiać o książkach i podróżach itd.
4. „Świeca Mary” – na polecenie prowadzącego uczestnicy zapalają świecę. Ich zadaniem jest zastanowić się jakie symboliczne znaczenie ma płonąca świeca w spotkaniu bohaterów powieściowych. Uczestnicy wypowiadają się na ten temat: światło świecy rozprasza lęk, smutek Colina, przynosi chłopcu nadzieję, oznacza poprawę losu, przynosi ulgę, pociechę i ukojenie, sprowadza pogodny nastrój itp.


Etap trzeci
1. „Ludzie listy piszą”... Podział uczestników na dwie grupy: w pierwszej są osoby w roli Colina, który pisze do Mary, w drugiej są osoby w roli Mary piszącej do Colina, który przebywa na miesięcznej kuracji. Obie grupy mają w swoim liście umieścić i dokończyć zdanie” „Chcę się już z tobą spotkać, bo ...”.
Colin napisze: bo tęsknię za twoimi opowieściami, bo chcę się z tobą bawić w ogrodzie, bo chcę oglądać z tobą nowe książki itd.
Mary napisze: mam nowy sekret, chcę ci pokazać rozkwitnięte róże, będziemy grać w szachy.
2. „Niedokończone zdania: Chcę mieć przyjaciela, który ...
Moim przyjacielem jest N.N. ponieważ ...”

Ewaluacja: Podczas zajęć...

3. Gniew i złość

Cel:

- uświadomienie potrzeby wyciszenia emocjonalnego napięcia i agresywnego zachowania,
- uświadomienie konieczności odprężenia po doznanym stresie,
- dążenie do zmiany postawy z agresywnej na partnerską,

Uczestnicy zajęć: dzieci impulsywne, wybuchowe, konfliktowe.
Czas trwania: około 2 godzin.
Miejsce zajęć: czytelnia, świetlica lub inna sala dydaktyczna.

Etap pierwszy
1. Słuchanie muzyki o silnym napięciu emocjonalnym:
Etiuda C-moll Op 10 („Rewolucyjna”) Fryderyka Chopina (3 minuty).
2. Prowadzący proponuje, aby słuchacze określili charakter utworu i nazwali emocje oraz nastroje wyrażone w muzyce.
Uczestnicy określą nastrój utworu jako burzliwy i rozpoznają wyrażony w muzyce gniew, bunt (5 minut).
3. Praca w zespołach dwuosobowych: „powiem ci w tajemnicy, że w szkole (w domu) najbardziej przeszkadza, (złość, denerwuje) mnie...
Dzieci mają możliwość swobodnego wypowiadania się na temat sytuacji powodujących irytację i złość (15 minut).
4. Prowadzący prosi, aby uczestnicy utworzyli listę słów i zwrotów, które – kierowane do nich – sprawiają im przykrość i powodują irytację. Zadaniem uczestników jest dokończyć zdanie: Przykro mi słyszeć, że...
Odpowiedzi uczestników złożą się na „listę” raniących ich określeń, jak gapa, fajtłapa, samolub, niezdara, piegus, itd. (15 minut).
5. Co robisz, gdy jesteś zły ? jakimi gestami wyrażasz swój gniew i złość.
Uczestnicy stwierdzają: trzaskam drzwiami, ciskam przedmiotami, kopię sprzęty, płaczę, krzyczę, itd. (10 minut).

Etap drugi
1. Praca z tekstem. Odczytanie urywka powieści „Tajemniczy ogród” (s. 165-170) o kłótni Mary i Colina (10 minut).
2. Ćwiczenia dramowe: dzieci w parach wchodzą w rolę Mary i Colina. W scenkach dramowych dzieci przez gesty, mimikę i ekspresję wypowiedzi wyrażają wzburzenie i gniew powieściowych postaci (20 minut).
3. Prowadzący proponuje, aby dzieci odegrały dramę w innej wersji. Dzieci w roli Mary otrzymują zadanie zmiany postawy. Inna Mary jest opanowana, cierpliwa, łagodna. Dzieci zaprezentują inny finał tej sceny, gdy dochodzi do pojednania i zgody (20 minut).



Etap trzeci
1. Prowadzący proponuje, aby uczestnicy przedstawili swoje własne metody uśmierzenia gniewu i złości. Co robisz, by opanować gniew i odzyskać równowagę ?
Dzieci spontanicznie udzielają odpowiedzi: słucham głośnej muzyki,
jeżdżę na rowerze, ukrywam się na strychu itp. Celem tego ćwiczenia
jest uświadomienie dzieciom, że jest wiele sposobów przeciwstawienia
się stresowi i uczuciu złości. Należą do nich zajęcia sportowe, słuchanie
muzyki, malowanie, kontakt z naturą, zabawa z ulubionymi
zwierzętami (pies, kot), czytanie komiksów itd.
2. Słuchanie muzyki relaksującej i wyciszającej emocje. Fragment „Popołudnie nad jeziorem marzeń” z płyty „Podróż do źródeł Piękna i Zdrowia”.

Ewaluacja: uczestnicy oświadczają, że mieli okazję powiedzieć o swoich trudnych , skrywanych przeżyciach, a także dowiedzieli się jak radzić sobie z gniewem, złością, irytacją.

4. Pomocna dłoń

Cel:
- ukazanie różnych sposobów pomocy świadczonej przez rówieśników dziecku niepełnosprawnemu,
- zwrócenie uwagi na terapeutyczne znaczenie kontaktu ze zwierzętami,
- zwrócenie uwagi na terapeutyczną funkcję przyrody.

Uczestnicy zajęć: dzieci niepełnosprawne, przewlekle chore, rekonwalescenci oraz koledzy i rodzeństwo tych dzieci.
Czas trwania: 105 minut.
Miejsce zajęć: czytelnia, świetlica.

Etap pierwszy
1. Słuchanie muzyki relaksującej z płyty „Podróż do źródeł Piękna i Zdrowia”, fragment „Pieśń na powitanie dnia” (5 minut).
2. „Mój ogród” – swobodne opowieści uczestników o ulubionych zakątkach we własnym ogrodzie lub w miejskim parku (10 minut).
3. „Mój pupil” – swobodne wypowiedzi uczestników o swoich zwierzętach ich zwyczajach i zaletach oraz o opiece nad zwierzętami (10 minut).

Etap drugi
1. Czytanie fragmentu powieści „Tajemniczy ogród” (20 minut) o przyjaźni Mary, Dicka z chorowitym Colinem (s. 195-213).
2. Scenki dramowe.
Uczestnicy wchodzą w rolę Mary, Dicka i Colina, następnie przedstawiają improwizowane sceny:
- wizyta Dicka w otoczeniu swoich zwierząt
- przygotowania do tajemniczej wyprawy
- wyprawa do tajemniczego ogrodu
Rozmowa o emocjach dzieci w roli Colina w poszczególnych scenkach (wzruszenie, ciekawość, niecierpliwość, zachwyt itd.) (20 minut).
3. Dokończ wypowiedź Colina, uzasadniając oświadczenie chłopca: „I będę zawsze żył ! Zawsze ! Zawsze !”
... ponieważ świat jest piękny,
... bo w ogrodzie czuję się szczęśliwy,
... bo mam przyjaciół,
... bo chcę zaopiekować się jakimś zwierzęciem, itd. (10 minut).
4. „Recepta” na poprawę samopoczucia niepełnosprawnego lub przewlekle chorego rówieśnika.
Uczestnicy ustalają listę „leków” które wpłynęły na poprawę
samopoczucia Colina: spotkania z rówieśnikami,
zabawa ze zwierzętami,
spacery na świeżym powietrzu i obserwacja
natury,
snucie podsycających wyobraźnię planów,
powierzenie choremu budzącego ciekawość
sekretu,
wypełnienie czasu atrakcyjnymi zajęciami,
(10 minut).

Etap trzeci:
1. Kartka z pamiętnika Colina. Co napisał Colin w swoim dzienniku wieczorem tego samego dnia wieczorem.
Dzieci przez kilka minut komponują krótki tekst (10 minut)
2. Prezentacja kartki z „Dziennika Colina” (5 minut).
3. Słuchanie nastrojowej muzyki A. Vivialdiego – pierwszej części koncertu „Cztery pory roku – Wiosna” (4 minuty).

Ewaluacja: Podczas zajęć zrozumieliśmy jak możemy pomóc naszym niepełnosprawnym bliskim i kolegom.

5. Wielki sekret małych dzieci.

Cel:
- przywrócenie równowagi psychicznej i pogodnego nastroju,
- ukazanie wzoru przyjacielskich więzi łączących rówieśników,
- odprężenie po trudnych przeżyciach, jak egzaminy, sprawdziany,
- uznanie prawa dziecka do zachowania sekretu,

Uczestnicy zajęć: uczniowie przygnębieni szkolnym niepowodzeniem, dzieci po stresujących przeżyciach.
Czas trwania: 90 minut
Miejsce zajęć: czytelnia lub świetlica.
Etap pierwszy
1. Słuchanie żywej i pogodnej muzyki relaksującej: Rondo alla turca A dur („Marsz turecki”), (4 minuty).
2. Słuchacze określają nastrój utworu muzycznego jako wesoły, radosny, beztroski i spontanicznie wypowiadają się na temat wpływu muzyki na zachowanie słuchaczy, których muzyka skłania do zabawy, tańca, podskoków (10 minut).
3. Zabawa integrująca: „Czy dobrze się znamy ?”, „Odgadnij czyja to ręka, czyja to stopa”.
Uczniowie odrysowują na jednym arkuszu papieru swoją dłoń i stopę, następnie wpisują na nich to, co chcieliby robić (dłoń) i dokąd pójść (stopa). Koledzy na podstawie napisów zgadują, do kogo należą poszczególne rysunki. Uczestnicy zapamiętują, co napisali o sobie autorzy rysunków i w ten sposób poznają się bliżej (15 minut).
4. Czy masz jakiś sekret skrywany przed dorosłymi lub rówieśnikami ? Czy możesz ten sekret zdradzić, nie ujawniając szczegółów ?
Uczestnicy mogą podzielić się swoją tajemnicą, zachowując szczegółowe informacje w sekrecie. Mogą to być wyznania: mam tajemniczą kryjówkę, znam miejsce w parku gdzie rosną konwalie, znam miejsce w lesie, gdzie rosną poziomki, wiem gdzie jest mrowisko, dziupla wiewiórki, mam tajemną skrytkę na swoje „skarby” itp. (15 minut).

Etap drugi
1. Praca z tekstem. Czytanie urywka z powieści „Tajemniczy ogród”
(s.246-252) o spisku dzieci pragnących sprawić niespodziankę ojcu
Colina (20 minut).
2. Scenka dramowa – zadaniem uczestników jest przedstawić
najzabawniejszą ich zdaniem sytuację opisaną w tekście. Dzieci wchodzą
w role Mary, Colina i Dicka (15 minut).

3. Swobodna rozmowa o moralnym aspekcie „oszustwa” przyjaciół
prowadząca do wniosku o prawie dziecka do sekretu i tajemnicy
(5 minut).
4. Dlaczego chciałbyś mieć takich przyjaciół jak Mary, Colin i Dick.
Uczestnicy wskażą na cechy powieściowych postaci, jak dyskrecja, spryt,
pomysłowość, poczucie humoru (5 minut)

Etap trzeci
1. „Mój pomysł niespodzianki".
Prowadzący proponuje, aby uczestnicy zastanowili się, jaką niespodziankę chcieliby sprawić komuś bliskiemu samodzielnie lub z udziałem przyjaciół.
Przewidywane wypowiedzi: chciałbym posadzić drzewo, krzew, roślinę
ozdobną, chciałbym poprawić oceny w szkole, wystąpić w szkolnym
widowisku w głównej roli itd.
2. Słuchanie żywiołowej muzyki o wyraźnie żartobliwym zabarwieniu emocjonalnym: „Grande Valse brilante” Fryderyka Chopina (5 minut).
Dzieci określą muzykę jako radosną, wesołą, żartobliwą.

Zakończenie zajęć.
Uczestnicy siedząc w kręgu, zastanawiają się jakich przeżyć doznali podczas zajęć. Starają się zwerbalizować swoje emocje i podzielić się nimi z pozostałymi osobami. Prawdopodobnie oświadczą, że czuli się wesoło, beztrosko, a opisane w urywku powieści sytuacje bawiły, śmieszyły i wprowadziły ich w pogodny nastrój (około 5 minut).






Zakończenie

Efektem działań biblioterapeutycznych prowadzonych przez nauczyciela bibliotekarza jest nie tylko stymulowanie rozwoju i wywołanie u uczestnika biblioterapii chęci dążenia do zmian, ale dodatkowo uświadomienie sobie przez niego, że:
- książka może pomóc w rozwiązywaniu wielu problemów życiowych, a zbiory biblioteczne stwarzają ogromne możliwości przeżyć estetycznych i refleksji moralnych,
- w bibliotece szkolnej zawsze można uzyskać pomoc w rozwiązywaniu trudnych problemów osobistych, nauczyciel bibliotekarz jest jego sojusznikiem i życzliwym doradcą, a udział w zajęciach biblioterapeutycznych i innych formach pracy biblioteki umożliwia odreagowanie negatywnych stanów emocjonalnych i może przynieść wiele radości ze zdobywania nowej wiedzy i dzielenia się nią z innymi.
















Bibliografia.

1. Mały słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa. 1984.
2. Mały słownik pisarzy angielskich i amerykańskich. Warszawa. 1971.
3. Burnett F. Tajemniczy ogród. Warszawa. 1993.
4. Borecka I. Biblioterapia. Gorzów Wielkopolski. 2002
5. Borecka I. Biblioterapia formą terapii pedagogicznej. Wałbrzych. 2001.
6. Borecka I. Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum.
Wałbrzych. 2002.
7. Kozłowska A. Jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczuciowego.
Warszawa. 1996.

Wyświetleń: 7233