Gry dydaktyczne na lekcjach chemii w gimnazjum

Współczesna szkoła ma sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi ucznia, odrzucając tak głęboko zakorzeniony " encyklopedyzm". W trakcie nauki w gimnazjum uczeń powinien nabyć umiejętności twórczego myślenia i rozwiązywania problemów, skutecznego komunikowania się, przedstawiania swojego zdania na określony temat oraz współdziałania w grupie rówieśniczej. Równie ważne są umiejętności uczenia się, planowania, organizowania oraz oceniania pracy swojej i innych. Nauczyciel - przewodnik, doradca i partner, poprzez stosowanie różnorodnych metod i form pracy musi nieustannie tworzyć warunki do aktywnej pracy uczniów. Do najbardziej efektownych metod zaliczamy metody aktywizujące a w nich metody gier dydaktycznych, które wymagają od uczniów większego zaangażowania w procesie uczenia się. Są one bardzo skuteczne i zapewniają większą ilość i lepszą jakość przyswajanych wiadomości i umiejętności. Pozwalają one na łączenie elementu zabawy, nauki i zdrowego współzawodnictwa. Ćwiczą pamięć, spostrzegawczość, orientację, szybkość reakcji, uwagę, umiejętność logicznego kojarzenia i wnioskowania, krytycyzmu oraz precyzję sformułowań. Ma to szczególne znaczenie w trakcie uczenia się chemii - przedmiotu powszechnie uznawanego przez młodzież jako " trudny". W nauczaniu chemii ze względu na ścisły związek tej dziedziny wiedzy ze środowiskiem , metodę tę można stosować jako pomocniczą , rzadziej podstawową. Wprowadzeniu różnorodnych elementów gier dydaktycznych zawsze towarzyszy pasja poszukiwawcza, motywacja pogłębiania i porządkowania informacji oraz kształtowania nawyku sięgania do różnych źródeł wiedzy, jak internet, programy multimedialne, wydawnictwa encyklopedyczne, słowniki, literaturę popularno - naukową. Różnorodne gry dydaktyczne można stosować indywidualnie, łączyć w serie, zestawy, inicjować konkursy twórczości.

Najczęściej stosowaną przeze mnie formą metody gier dydaktycznych są: krzyżówki, rebusy, wirówki, eliminatki. Stosuję je w celu utrwalenia terminów pojęć chemicznych w fazie początkowej jako wprowadzenie do tematu lekcji lub w fazie podsumowującej w celu utrwalenia terminów i pojęć chemicznych. Cieszą się one dużym zainteresowaniem uczniów. Wymienionym celom służą różnorodne zagadki chemiczne. Pozyskuję je z różnych źródeł. Korzystam z czasopisma: "Chemia w szkole", książek: " Zagadki chemiczne" autorstwa Marty Jurowskiej - Wernerowej, "Chemia i życie" - Jerzego Stobińskiego, "Rozmaitości chemiczne" - Stefana Sękowskiego, "Wyprawa Kapitana Łamigłowy w krainę chemii" i innych. Najczęściej stosuję zagadki jako formę autokontroli i samooceny na lekcjach powtórzeniowych, jako podstawę do oceny cząstkowej, w czasie integracji treści danej jednostki lekcyjnej, jako pracę domową lub jako metodę pracy na zajęciach koła chemicznego. Często stosuję rozsypanki lub układanki typu puzzle, przy których uczniowie dobierają określone elementy tworzące całość np. ; wzory sumaryczne, strukturalne i nazwy tlenków, kwasów, zasad i soli lub z elementów puzzli budują cząsteczki tych związków np. cząsteczkę Na2SO4

Bardzo ciekawą formą są gry planszowe. Raz wykonane plansze z zaznaczonymi kolorowymi punktami 1 - 12 wykorzystuję na różnych lekcjach powtórzeniowych obejmujących określony dział nauczania. Instrukcja jest jednakowa: w grze bierze udział 3 uczniów oraz przewodniczący (lider) zespołu kontrolujący, w miarę potrzeby, prawidłowość odpowiedzi. Uczestnicy gry rzucają kostką w kolejności wylosowanej przesuwając się pionkiem o taką ilość pól, ile wskaże kostka. Jeśli gracz trafi na pole oznaczone numerem odpowiada na pytanie umieszczone na kartoniku. Jeżeli odpowie prawidłowo otrzymuje za każde 1 punkt, jeśli nie, to opuszcza następną kolejkę rzutów a prawidłowej odpowiedzi udziela lider grupy.

Na lekcjach powtórzeniowych stosuję również turnieje wiedzy chemicznej. Składają się one z 3 serii pytań. Udział biorą 2 uczniowie, którzy losują pytania. I seria obejmuje pytania łatwe i jest punktowana w skali 0 -1. Każdy zawodnik losuje 5 pytań i udziela odpowiedzi. Może popełnić jedną pomyłkę. Jeśli pomyli się drugi raz, odpada z gry a na jego miejsce wchodzi następny zawodnik. Wygrywa uczestnik uzyskujący największą liczbę punktów i nie odpadnie w trzech seriach pytań. Zawodników ocenia jury wybrane spośród uczniów.

W trakcie realizacji tematów: znaczenie alkoholi, soli, zjawiska promieniotwórczości, wpływu tlenu i tlenku węgla (IV) na środowisko i zdrowie człowieka stosuję gry symulacyjne: elementy inscenizacji i dyskusji panelowej. Wymagają one przygotowania się uczniów do lekcji według wspólnie przyjętych założeń. Młodzież gromadzi i przedstawia argumenty przemawiające na korzyść zajmowanego stanowiska, przygotowuje się do odparcia zarzutów i kontrargumentów. Czasem jako punkt wyjścia stosuję krótkie referaty (doniesienia) zaznajamiające ogólnie z danym problemem. Kwestie sporne rozstrzygają wybrani sędziowie. Jest to metoda trudna, wymagająca od uczniów umiejętności dyskusji. Dlatego stosuję ją rzadziej, głównie w klasie trzeciej.

Zdaję sobie sprawę, iż nie opisałam wszystkich możliwości zastosowania gier dydaktycznych. Liczę jednakże, iż udało mi się zachęcić nauczycieli do twórczego traktowania procesu dydaktycznego poprzez stosowanie tej metody. Przedstawione przeze mnie propozycje można wykorzystać w każdej szkole, bez specjalnej aparatury i najnowszych środków dydaktycznych. Pomoce te możne wykonać każdy nauczyciel z grupą uczniów lub przy pomocy rodziców.

Stosowanie gier dydaktycznych wpływa pozytywnie na efekty nauczania chemii, trwałość wiedzy i rozwijanie zainteresowań przyrodniczych. Nasza młodzież jest otwarta na wszelkie ciekawe metody nauczania, chętnie uczestniczy w takich lekcjach, gdzie są stosowane. Dodatkową zaletą jest możliwość nawiązania ścisłego kontaktu pomiędzy nauczycielem a uczniem, co pozwala na uzyskanie dodatkowych informacji o ewentualnych trudnościach i problemach uczniów. Lekcje chemii prowadzone tymi metodami są mniej stresujące dla uczniów i bardziej ciekawe. Dlatego serdecznie polecam ich stosowanie.

Opracowanie: Barbara Chrobot
Nauczycielka chemii i dyrektor
Gimnazjum Rudki

Wyświetleń: 4949