Katarzyna Kursa
Rola nauczyciela we współczesnym świecie


1.Kto to jest nauczyciel?
Nauczyciel - pedagog rozumiany w starożytnej Grecji jako „prowadzący chłopców”, pojawił się w momencie powstania szkoły. W latach 436 do 338 p.n.e. Ateńczyk Isokrates prowadził pierwszą regularną szkołę. Zalecał on wyżej cenić nauczyciela od rodziców, a jednocześnie żądał od nauczyciela nienagannej postawy moralnej. Isokrates był mówcą greckim, nauczycielem wymowy, twórcą teorii klasycznej prozy attyckiej. Zaliczany do kanonu dziesięciu mówców1. Od tamtych czasów zarówno szkoła jak i nauczyciel ulegały ciągłym przemianom. Raport edukacyjny „Reforma systemu edukacji” (projekt z 1998 roku) zakłada, że wszelką reformę systemu edukacji trzeba zaczynać od nauczycieli, bez których zaangażowania żadna reforma oświaty nie powiedzie się. „ Jeśli nauczyciel wie, kim jest na tle oczekiwań i zadań, jakimi dysponuje możliwościami spełniania swojej roli, można przypuszczać, iż wie, do czego ma zmierzać, jak ma doskonalić swoją pracę i osobowość, kim ma być. Jest to problem ważny przede wszystkim dlatego, iż praca nauczyciela charakteryzuje się wysokim stopniem samodzielności. Ten wysoki stopień autonomii, nauczyciela powoduje, iż czynnikiem decydującym o efektach pracy jest jego świadomość, jego wiedza i umiejętności, motywacja, osobowość, przekonania, akceptowane wartości , świadomość własnej roli i zadań”2
Najwybitniejszy przedstawiciel psychologii humanistycznej Carl R. Rogers uważał, że „zadaniem wychowawcy nie jest świadome i celowe kształtowanie cech osobowości jego podopiecznych, ale ułatwienie dzieciom i młodzieży procesu samodzielnego stawania się osobą suwerenną, samostanowiącą”. Koniec XX wieku postawił przed edukacją (a więc przed nauczycielem) nowe wyzwania.
Nauczyciel powinien mieć specjalne predyspozycje, oprócz wykształcenia, które musi być uzupełniane, powinien posiadać umiejętność dobrego kontaktu z ludźmi, tak potrzebnego do pracy z dziećmi i młodzieżą.
2.Rola nauczyciela we współczesnym świecie.
W dzisiejszych czasach nauczyciel pełni rolę badacza, który sprawdza nowe hipotezy. Nie jest już tym surowym profesorem z tamtych lat. Znajduje się blisko uczniów, aby móc się łatwiej porozumieć, aby jego decyzje mogły być bardziej zrozumiałe. Staje się jednym z nich, prowadząc wspólne dyskusje nie tylko na ściśle naukowe tematy. Przestaje być tylko źródłem przekazu informacji, a staje się pełnomocnikiem, który rozumie, że młodzieży potrzebny jest czas do przeanalizowania problemów i poszukania odpowiednich rozwiązań. Swoją wyrozumiałością zachęca do poprawy stopni czy zachowania, nie rozkazuje, nie postępuje despotycznie. Wychowawca powinien w młodych ludziach kształtować odpowiednie postawy, wpajać uznawane powszechnie wartości. Nie chodzi tu o wdrożenie elementów preferowanych przez społeczeństwo, lecz o pokazanie tego, co ważne. Zajęcia muszą być tak prowadzone, aby każdy z uczestników procesu nauczania wiedział, iż nikt nie zna odpowiedzi na wszystkie pytania. Każdy bowiem jest istotą poszukującą. Pedagog musi zaryzykować i nie bać się sytuacji, w której nie ma racji. Ważna jest umiejętność przyznania się do popełnionego błędu, nie wypieranie się własnych słabostek. Relacje na linii nauczyciel- uczeń winny opierać się na obopólnym zaufaniu, aby nikt nie bał się zadawać trudnych pytań lub na nie odpowiadać. Klasa szkolna winna być zorganizowaną i lojalną grupą, gdzie nie ma tematów tabu.3
Rola nauczyciela na przestrzeni lat ulegała licznym zmianom - teraz ma za zadanie nie tylko uczyć, lecz również wychowywać. Rozwija pasje ducha i poszerza uczniowskie horyzonty.
Nauczyciel z racji swojego zawodu rozumianego jako powołanie, ma prawo i obowiązek wprowadzenia ucznia w świat wartości. Sam jednak musi starać się być wzorem, ucieleśnieniem propagowanych przez siebie idei, a nie głosić ich jedynie za pomocą słowa. Osobiste wartości nauczyciela stanowią nieodzowny warunek pożądanego oddziaływania pedagogicznego, są źródłem, z którego czerpie nauczyciel lecz nie przesądzają jeszcze wyniku tego oddziaływania. Wynik ten zależy od odpowiednich stosunków między nauczycielem a uczniem, od metod, środków i form organizacyjnych jego pracy nad kształtowaniem osobowości wychowanków.
Ważną rolę odgrywają stosunki nauczyciel – uczeń. Współpraca w procesie pedagogicznym powinna być oparta o zasadę dialogu. „Godność osoby ucznia wymaga, by nauczyciel traktował go podmiotowo, uznawał jego prawo wyboru wartości uwzględniał jego poglądy” . Bardziej skuteczna jest swobodna obserwacja zabawnych, nierzadko humorystycznych sytuacji między nauczycielem a uczniem. Umiejętność działania w zespole, zarówno ze strony nauczyciela jak i uczniów ma wpływ na to, jak uczniowie oceniają swoje myślenie jak zadają ważne dla nich pytania.
W świecie współczesnym znaczenie edukacji stale wzrasta, a jej rola staje się coraz trudniejsza. Rosną wymagania stawiane jednostce, a co za tym idzie rosną oczekiwania wobec edukacji. Przed szkołą stoi niezmiennie duży trud przygotowania młodego pokolenia do życia w świecie pluralizmu moralnych wartości i konieczności wyborów, których każdy człowiek musi dokonywać osobiście. Rolą edukacji jest przygotowanie do wyzwalania i budowania siły w człowieku. Stąd też współczesny nauczyciel powinien posiadać nowe umiejętności. 4
3.Technologia informacyjna ważnym składnikiem tworzenia nowego modelu oświaty.
Oświata nie zawsze była zorientowana na potrzeby gospodarki. Początkowo stawiała główny nacisk na rozwój duchowy, przygotowanie do piastowania urzędów państwowych i kościelnych, koncentrowała się na przekazywaniu przez nauczyciela podstawowych umiejętności: nauki czytania, pisania i rachunków. W końcu XIX wieku w szkołach zaczęto kształtować podstawowe umiejętności intelektualne, przekazywano wiedzę niezbędną do pracy w fabrykach. Szkoły przygotowywały uczniów do wykonywania pracy, zwykle tej samej przez całe życie. Obecnie nasze dzieci wyrastają w świeci łatwego dostępu do wiedzy. Wyrastają w świecie, w którym żywe obrazy dopełniają informacji dotychczas przekazywanych przez tekst, zabawki zostały nasycone elektroniką, interaktywna technologia stała się faktem i życiową potrzebą młodego pokolenia. Dzięki komputerom olbrzymie masy wiedzy i usługi stały się dostępne dla każdego. Pisanie stało się rzeczą prostą, wystarczy tylko podłączyć drukarkę, a tekst sam poddaje się zmianom. Zmieniła się także sama istota pracy, wzrosło zapotrzebowanie na pracowników, którzy potrafią posługiwać się najnowszą technologią informatyczną.
Sprawą najważniejszą jest sposób wykorzystywania technologii informacyjnej. Komputer można stosować jako maszynę do pisania, przygotowywania grafiki, poszukiwania potrzebnych informacji na zasadzie hipertekstu, rozwiązywania problemów matematycznych. Technologia informacyjna umożliwia natychmiastową wymianę informacji miedzy klasami, jak  i pojedynczymi uczniami, pozwala na przetwarzanie informacji znajdującej się w różnej postaci: druk, ilustracje, fotografie, wideo, film, animacje, grafika i hipermedia. W nowym świeci informacji tradycyjne środki przekazu nadal będą wykorzystywane, dopełniając źródła pochodzące z baz informatycznych. Komputery umożliwią uczniom dostęp do olbrzymiej ilości wiedzy.
Wprowadzenie na grunt szkolny komputerów wyposażonych w specjalistyczne oprogramowanie dydaktyczne nie ma na celu ograniczenia roli nauczyciela, a tym bardziej próby jego zastąpienia, natomiast ma wszechstronnie wspomagać nauczyciela w jego pracy z uczniem. Jednak wielu nauczycieli nie może się pogodzić z faktem odchodzenia od tradycyjnego modelu szkoły. Żyjemy w świeci wielkich zmian i głębokich transformacji. 500 letnie królowanie wiedzy zawartej w książkach jest obecnie zastępowane wiedzą w postaci przekazu elektronicznego, który ulega ciągłym zmianom, jest na bieżąco aktualizowany. Rewolucja informacyjna wszystko zmieniła. Odchodzimy od kultury pisania na papierze do kultury elektronicznej. „Trzeba się pożegnać z wiedzą, która trwała nieprzerwanie przez całe nasze życie, a tworzyć taką, która musi być nieustannie aktualizowana, ze względu na zmiany, które wokół nas następują.”
Rewolucja nie zatrzymuje się jednak tutaj. Umiejętności czytania i pisania nie można już rozdzielić, gdy korzystamy z komputera. W wyniku interakcji stajemy się zarówno czytelnikami, jak i pisarzami. Może się również okazać, że uczeń pracujący w sieci komputerowej ma wiedzę nowszą niż nauczyciel. Szkoła stawia nauczyciela w pozycji jednego z uczestników procesu oświatowego. Nie można się zatem dziwić, że wielu nauczycieli jest zaszokowanych zmianami i z obawą oczekuje chwili, gdy zrezygnują z podręczników i pomocy naukowych na rzecz uczenia się w sieciach komputerowych.5
Rola nauczyciela w kwestii związku między oświatą a technologią jest niezwykle ważna. Nauczyciele mogą albo przyjąć, albo odrzucić technologię informacyjną. Krytyczne znaczenie może mieć odpowiedzialność nauczyciela, jego wpływ na wyniki uczenia się, kryteria, którymi kieruje się w stosowaniu technologii w klasie, postawa wobec technologii, chęć uczestniczenia w procesach dokształcania i doskonalenia zawodowego. Technologia sama w sobie nic nie da, jeśli nie będzie we właściwy sposób wykorzystywana w procesie nauczania. Od nauczyciela zależ czy w twórczy sposób wykorzysta technologię w procesach nauczania.
Dzieci żyjące w dobie technologii informatycznej mają inne a zarazem zdecydowanie większe wymagania niż pokolenia wcześniejsze, dlatego kształcenie przyszłych nauczycieli, jak i aktualnie pracujących z dziećmi powinno kłaść nacisk na wiedzę z zakresu wykorzystania technik komputerowych, zastosowań poszczególnych programów komputerowych w pracy z dziećmi.
Nauczyciele XXI wieku będą musieli przystosować się do tych zmian. Powinni posługiwać się komputerem i dokładnie znać jego możliwości, a także sposoby uczenia się w sieciach komputerowych, tak jak znali podręcznik w poprzedniej epoce. Uczeń natomiast, zamiast podręczników, będzie musiał być wyposażony we własny komputer niezbędny do korzystania z wiedzy nagromadzonej w bazach danych. Będzie jego przewodnikiem w gąszczu informacji, skoncentruje się na sprawach, które tylko człowiek może wykonać. Będzie przede wszystkim wychowywać, kształcić wrażliwość i umiejętności prospołeczne swoich wychowanków. Skoncentruje się na zachęcaniu uczniów do wytężonej pracy, instruować ich będzie, w jaki sposób korzystać z wiedzy w warunkach eksplozji informacyjnej, nauczy ich wiązać zdobyte informacje ze światem wartości, ułatwi im przejście z wieku dziecięcego do dorosłego życia”. 6
„Należy zakładać, że zmiany, które nas czekają, będą tak duże i złożone, że nauczyciele nie będą tak dokładnie jak dotychczas wiedzieć, co będą robić teraz i w niedalekiej przyszłości. Środowisko nauczycielskie, które zgodnie ze starym modelem oświaty zorientowane było przede wszystkim na słowo, będzie musiało uznać, że w nowej cywilizacji najważniejszym czynnikiem kulturotwórczym staje się obraz. Wzrastać, więc będzie rola i znaczenie grafiki jako zupełnie nowy obszar wiedzy pedagogicznej, źródło przetworzonej informacji, symbol znaczenia. Rozszerzy się również sfera działania nauczyciela poza klasą szkolną, będzie przygotowywał pomoce naukowe, występował na żywo w studiu nagrań, opracowywał interaktywne gry oparte na tekstach. Nastąpi wzrastająca specjalizacja wśród nauczycieli. Będą wypełniać istniejące nisze na rynkach oświatowych, przygotowując np. pomoce naukowe we współpracy z grafikami, akustykami, specjalistami od gier komputerowych”.7

http://pl.wikipedia.org/wiki/Izokrates
http://www.edukacja.edux.pl/p-423-kim-jest-nauczyciel.php
http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/pedagogika/15319-rola_nauczyciela_we_wsp%C3%B3%C5%82czesnym_%C5%9Bwiecie.html
http://www.zgapa.pl/data_files/referat_6603.html
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU6853
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU6853
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU6853

Wyświetleń: 1850