Katalog

Justyna Gurgul, 2011-09-12
Gliwice

Biologia, Referaty

Zadania i cele współczesnych ogrodów zoologicznych

- n +

Ogród zoologiczny jest to dostępny dla publiczności ośrodek hodowli i aklimatyzacji dzikich zwierząt o profilu naukowo-badawczym, pełniący ogromną rolę dydaktyczno-poznawczą dla szerokich warstw społeczeństwa. Ogrody zoologiczne poprzez wieki przeszły szereg istotnych przeobrażeń, zmieniło się ich przeznaczenie oraz pełnione funkcje.
Początkowo zwierzyńce i wszelkiego rodzaju menażerie (w których trzymano dzikie zwierzęta) służyły prawie wyłącznie osobistym celom ich założycieli dostarczając im rozrywki i zaspokajając ich ambicje, zainteresowania przyrodnicze oraz zachcianki łowieckie.
Najstarsze zoo o którym mówi nam historia powstało prawie 3000 lat temu, był nim ogród zoologiczny Cesarza Chińskiego. Śmiało można go nazwać ogrodem zoologicznym a nie zwierzyńcem, gdyż nie była to instytucja podobna do tych jakie w średniowieczu zakładali przy swych zamkach królowie i magnaci europejscy, aby wyhodować tam zwierzynę mającą potem służyć do uświetniania paradnych polowań. Jak zaświadczają stare kroniki chińskie, pierwszym jego zadaniem miało być zapoznanie publiczności z ciekawymi okazami fauny całego znanego wówczas świata.
W miarę wzrostu zainteresowań naukami biologicznymi kierownictwo ogrodów zoologicznych obejmowali wybitni specjaliści. Toteż ogrody zoologiczne powstałe w początkach XIX wieku miały już założenie służyć nie tylko licznym zwiedzającym ale również do prac badawczych. Pierwszym ośrodkiem tego typu była menażeria paryskiego Jardin des Plates, która stała się na długie lata jednym z najpoważniejszych ośrodków zoologicznych na świecie. Liczne towarzystwa naukowe założyły i do dzisiaj utrzymują własne ogrody zoologiczne (Londyn, Antwerpia, Amsterdam, Berlin) Prowadzi się w nich liczne badania naukowe między innymi badania dotyczące pielęgnacji dzikich zwierząt w tak zwanych warunkach wiwaryjnych. Na podstawie wyników tych badań opracowuje się instruktarz dla ośrodków nowopowstających. Rozwój tych ośrodków, czyli zoo trwa po dzień dzisiejszy.

Współpraca krajowa między ogrodami zoologicznymi odbywa się na dwóch płaszczyznach. W zakresie problematyki zarządzania poprzez radę dyrektorów, a w zakresie hodowli i metod utrzymywania zwierząt – poprzez sekcje ogrodów zoologicznych Polskiego Towarzystwa Zoologicznego.
Polskie ogrody zoologiczne uczestniczą w międzynarodowych programach hodowlanych zajmując liczącą się pozycję w świecie w dziedzinie rozrodu rzadkich gatunków jak na przykład Kondor Wielki, Wilk Grzywiasty, Koń Przewalskiego i inne.





Szczególną zasługą ogrodów zoologicznych i okolicznością decydującą o ich wzrastającym wciąż znaczeniu jest wkład jaki wniosły w dziedzinę biologii zwierząt i to nie tylko egzotycznych, lecz i europejskich, w tym wielu gatunków rodzimych. Ogromny dorobek spostrzeżeń biologicznych, wiele szczegółów dotyczących biologii rozrodu, biologii gatunkowej obserwacje z dziedziny aktywności zwierząt, rezultaty krzyżowań międzygatunkowych przeprowadzonych w ogrodach, wyniki aklimatyzacji zwierząt –wszystko to wzbogaciło naszą wiedzę o zwierzętach.
Stąd też potrzeba przechowywania dzikich zwierząt w warunkach wiwaryjnych czyli w ogrodzie zoologicznym głównie dla celów badawczych jest obecnie podstawowym zadaniem tej instytucji. Hodowane w odpowiednich pomieszczeniach zwierzęta stanowią niejednokrotnie jedyny łatwo dostępny obiekt obserwacji. Oczywiście marzeniem każdego badacza jest porównanie obserwacji zdobytych w zoo z wynikiem prac terenowych, ale jeśli jest to niemożliwe uzyskane w ogrodzie zoologicznym wyniki badań stanowią często jedyną o nich informację i są przez fachowców zawsze właściwie doceniane. Nie bez znaczenia jest również fakt, że wiele gatunków już wytępionych na wolności możemy obserwować i badać jedynie na terenie zoo, gdzie znalazły pełny azyl i zostały uratowane przed całkowitą zagładą. (np. jeleń milu, gnu brunatne , uszak brunatny itp.)
Lista zwierząt zagrożonych ciągle się wydłuża, w ostatnich latach wielokrotnie posługiwano się zwierzętami rozmnażanymi w zoo dla ponownego zasiedlenia różnych terenów ich pierwotną fauną. Na terenie ogrodów zoologicznych, jak w skarbcu zostaną przechowane, rozmnożone, a następnie oddane naturze jej wspaniałe twory. Pomyślne zachowanie żubra i jego powrót do wolności jest dowodem realności przedstawionych powyżej założeń (ostatni żubr żyjący na swobodzie został zastrzelony w Puszczy Białowieskiej w 1921 r. tylko dzięki 16 zwierzętom żyjących w ogrodach zoologicznych można było odbudować gatunek będący na krawędzi całkowitej zagłady). Wyniki prowadzonych badań wskazują na olbrzymie zdolności adaptacyjne wielu gatunków zwierząt, co stanowi podstawę nowej gałęzi wiedzy, którą można by nazwać wiwariologią, czyli nauką o zachowaniu się zwierząt w zoo.











Nowoczesne zoo spełnia olbrzymią rolę dydaktyczną. W nowoczesnym ogrodzie zoologicznym oglądamy zwierzęta występujące w zespołach zbliżonych do naturalnych, a więc pojedyncze osobniki tych gatunków które w naturze żyją samotnie (pantery, rysie, tygrysy) oraz w większych zespołach te , które w naturze żyją gromadnie . Mamy możliwość obserwowania tych zwierząt w ruchu , podczas posiłku, wypoczynku, snu, zabawy. Widzimy jak przeżywają okres godowy, pielęgnują młode itp. Ta wspaniała , poglądowa lekcja biologii trwa przez cały czas zwiedzania ogrodu zoologicznego. Właściwie wiele zjawisk objętych programem nauczania można dobrze poznać oglądając żywe zwierzęta w zoo, zamiast martwych pomocy gabinetu szkolnego. Stąd też kolejna funkcją ogrodu zoologicznego jest jego pomoc w realizacji programu biologii w szkolnictwie. Stały kontakt między szkołami a placówkami ZOO jest korzystny przede wszystkim ze względu na to, iż stanowiąc dla uczniów bardziej interesująca formę edukacji, umożliwia lepsze ugruntowanie i powiększanie u uczniów zasobów wiadomości z biologii, uwrażliwia młode pokolenie na relacje pomiędzy ludźmi i zwierzętami oraz pozwala na uzmysłowienie ego, iż człowiek stanowi jeden z elementów środowiska przyrodniczego.
Zwierzęta w zoo pochodzą z przychówków różnych ogrodów zoologicznych. Wbrew mniemaniu wielu osób zwierzęta naszych ogrodów zoologicznych nie pochodzą z odłowów zwierząt w ich naturalnych siedliskach. Poważnym źródłem uzyskiwania zwierząt jest przychów własny. Obecne zoo przekształcone z menażerii w duże ośrodki hodowlane mogą się poszczycić licznymi urodzinami cennych zwierząt. W miarę postępu w pielęgnacji zwierząt i poprawy ich żywienia wydają w zoo potomstwo również te gatunki które do niedawna nie rozmnażały się w niewoli. Poza innymi korzyściami własny przychów to najlepsza droga zwiększania liczebności zwierząt danego zoo.
Następnym źródłem powiększania kolekcji zoo są prowadzone przez wszystkie nasze ogrody zoologiczne bezdewizowej wymiany zwierząt. Na podstawie istniejących uprawnień każdy ogród zoologiczny może wymieniać nadliczbowe okazy na inne zwierzęta z dowolnym ogrodem zoologicznym bądź firmą handlową. W ramach wymiany prowadzonej na terenie Europy najcenniejszą nasza pozycją eksportową są nadal żubry, a obok nich również takie zwierzęta jak dziki, sarny, muflony, daniele, kozy karłowate, a więc zwierzęta znajdujące się w dostatecznej ilości w naszych ogrodach. Możemy za nie importować wiele gatunków małp, ptaków, płazów, gadów, a nawet tygrysów panter jaguarów, żyraf i goryli.






W zoo zachodzą normalne odwiecznie trwające procesy narodzin i śmierci, są to normalne zjawiska fizjologiczne. Nie wystarcza jednakże jedynie reprodukcja wewnętrzna. Potrzebna jest stała wymiana ,nabywanie zwierząt nowych i zbywanie zbędnego przychówków.
Aby zapobiec negatywnym wpływom chowu od kilkudziesięciu lat prowadzi się dla wielu gatunków specjalne księgi rodowodowe, na podstawie których można ustalić najkorzystniejsze sposoby łączenia par. Z uwagi na zasługi naszego kraju dla ratowania żubra od zagłady Polska ma zaszczyt prowadzić księgę rodowodową żubra, czyli dokument w którym rejestrowane są wszystkie zmiany w światowej populacji tego ssaka. Jednym z bardzo ważnych czynników mających wpływ na rozród zwierząt jest stałość personelu obsługującego daną parę lub grupę zwierząt. Praktycy wiedzą, ze urodzin słonia indyjskiego można się spodziewać tylko tam, gdzie dobranej parze lub grupie zwierząt towarzyszy ten sam pracownik co najmniej przez kilka lat. Nie znamy dotąd mechanizmu tego zjawiska, ale należy chyba przyjąć, że znany zwierzęciu pielęgniarz traktowany przez nie jako członek własnego stada, wpływa na nie uspokajająco a przede wszystkim zna ich zwyczaje i wie jak się zachować w poszczególnych okresach ich aktywności
Ogrody zoo wniosły wiele w rozwój prawie wszystkie działów biologii. Czynnikiem szczególnym decydującym o rozwoju ogrodów zoologicznych jest fakt, że dysponują one żywymi zwierzętami. Ułatwia to bezpośrednia obserwację zwierząt i sprzyja rozwojowi takich dziedzin nauki jak biologia zwierząt i zoopsychologia. Ogrody zoologiczne systematycznie dostarczają do muzeów zoologicznych wiele cennych eksponatów, które są przydatne do badań anatomiczno-morfologicznych. Dopiero w zoo odkryto i dokładnie poznano wiele nowych gatunków zwierząt. Ogrody zoologiczne są punktem stałego zainteresowania naukowców, placówkami ciągłych doświadczeń na zwierzętach.
W związku z szalonym tempem wyniszczania zwierząt dziko żyjących na całym świecie, idea ogrodów zoologicznych zdobyła szerokie kręgi zwolenników, starających się utrzymać w warunkach sztucznych jak największą ilość ginących gatunków. Ogrody zoologiczne obok rezerwatów coraz wyraźniej nabierają znaczenia azylu dla ginących i szczególnie zagrożonych gatunków zwierząt. Odgrywają one bardzo ważną rolę w ochronie gatunków. Działania na rzecz zachowania biologicznej różnorodności to ochrona gatunków i biologicznych wspólnot z dala od których często nie mogą one przeżyć. Ochrona polega na zachowaniu wystarczającej ilości osobników danego gatunku i przestrzeni dostatecznie dużych dla utrzymania ich naturalnych struktur ekologicznych. Zwierzęta stanowią cenny żywy materiał genetyczny, dzięki któremu przy dobrym planowaniu i skoordynowanej hodowli będzie można zasilać populacje żyjące na wolności lub budować nowe.


Zadania i cele współczesnych ogrodów to także :

- zaznajamianie jak najszerszych warstw społeczeństwa z wyglądem i życiem różnych gatunków zwierząt krajowych i zagranicznych.
- Współpraca w dziedzinie ochrony ginących gatunków zwierząt.
- Prowadzenie badań nad hodowlą i aklimatyzacją zwierząt.
- Dostarczanie i udostępnianie zakładom i instytucjom naukowym posiadanych okazów zwierząt, jako materiału do badań i doświadczeń.
- Ochrona różnorodności genetycznej poprzez zachowanie zasobów genów w hodowli różnych gatunków zwierząt.
- Niesienie pomocy szkołom w zakresie nauczania zoologii i pogłębianie zamiłowań przyrodniczych wśród młodzieży i dorosłych
- Dostarczenie inspiracji dla twórczości artystycznej.
- Miejsce realizacji filmów i audycji telewizyjnych rejestrujących wiele zjawisk z życia zwierząt.
- Miejsce atrakcyjnej i pouczające rozrywki oraz kulturalnego odpoczynku dla szerokich warstw społeczeństwa.

Reasumując można stwierdzić, że:

Różnorodność biologiczna Polski należy do najbogatszych w Europie(8). Jest to wynikiem zarówno dogodnych warunków naturalnych (położenie w centralnej części kontynentu, brak naturalnych barier na wschodzie i zachodzie, strefa klimatu przejściowego, zróżnicowana budowa geologiczna i urozmaicona rzeźba), jak i odmiennych, w stosunku do pozostałych krajów europejskich, wpływów gospodarki człowieka (nierównomierne uprzemysłowienie i urbanizacja kraju, zachowane na znacznych obszarach tradycyjne, ekstensywne rolnictwo oraz rozległe i trwałe historycznie lasy). Na stan różnorodności biologicznej wpłynęły także działania podejmowane w ramach ochrony przyrody, mającej w Polsce długą tradycję. W rezultacie podejmowanych inicjatyw wiele problemów odnoszących się do racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej zostało już rozwiązanych.
Kierunki ochrony różnorodności biologicznej są szersze niż w tradycyjnie pojmowanej ochronie przyrody i powinny być odnoszone do przestrzeni całego kraju, a nie tylko do obszarów prawnie chronionych, które stanowią de facto jego mały wycinek. Ważne jest też wskazanie sposobów zachowania bądź przywrócenia różnorodności biologicznej na terenach użytkowanych i zagospodarowanych przez człowieka, w tym na obszarach już znacznie zdegradowanych.

Przedmiotem ochrony biologicznej powinno być całe bogactwo przyrodnicze występujące na Ziemi. Jednak ograniczone środki finansowe przy znacznych kosztach, które trzeba ponieść na ochronę różnorodności biologicznej, zwłaszcza przy zastosowaniu czynnych form ochrony, zmuszają do wydzielenia grup gatunków i ekosystemów o wysokich priorytetach ochronnych. Szczególny nacisk położyć zatem należy na te składniki różnorodności, które są rzadkie i w różny sposób zagrożone wyginięciem lub trwałym przekształceniem.

Przy wyróżnianiu tych priorytetowych elementów, należy brać pod uwagę przesłanki biologiczne (np. gatunki kluczowe, których obecność wpływa na strukturę i funkcjonowanie całego ekosystemu), utylitarne (gatunki mające ważne znaczenie użytkowe) czy etyczno-kulturowe (gatunki postrzegane przez społeczeństwo jako tzw. gatunki flagowe, np. w przypadku naszego kraju - żubr, bocian biały, które są traktowane przez społeczeństwo jako szczególne dobro narodowe). Identyfikacja obiektów priorytetowych działań ochronnych powinna być dokonywana w różnej skali: lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej.

Zgodnie z koncepcją rozwoju zrównoważonego, ochrona różnorodności biologicznej jest warunkiem koniecznym dalszego rozwoju gospodarczego kraju, a działania w tym zakresie muszą być zintegrowane z polityką społeczno-gospodarczą.

Wyświetleń: 3115


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.