Jak daleko stąd, jak blisko...
O edukacji regionalnej i europejskiej słów kilka.

By istniało zwierciadło świata,
Świat musi mieć jakiś kształt.
Umberto Eco

Nie żyjemy w świecie wyimaginowanym. Istniejemy w określonej przestrzeni geograficznej i historycznej. Dokonujące się obecnie w galopującym tempie przeobrażenia polityczne, społeczne i gospodarcze stawiają przed młodymi ludźmi pytania: "Jak żyć?", "Kim jestem?". Odpowiedzieć na te pytania powinna pomóc szkoła. Reforma oświaty zakłada, że ma ona wychować człowieka twórczego, otwartego, świadomego i pewnie poruszającego się po świecie wartości, dokonującego trafnych wyborów. Aby ten ideał stał się realny do osiągnięcia, niezbędne jest ukształtowanie w uczniach poczucia własnej tożsamości regionalnej jako podstawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska, regionu, ojczyzny i autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury(1). Poza tym uczeń, którego nauka w szkole związana jest nierozerwalnie w bliskiej, namacalnej prawdzie o otaczającym świecie, odbiera lekcje w inny, bardziej emocjonalny i głębszy sposób. Zatem słowa Seneki "Uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia" nabierają dzisiaj szczególnego blasku. Stały się też dla naszej szkoły wyzwaniem, by właśnie w tej chwili, w przeddzień przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, skoncentrować swą uwagę na edukacji regionalnej i europejskiej. Wszak "Nauka nauką, a uczony niech się nie odrywa od życia"(2).

Świetną okazją do wdrożenia naszych planów był rok szkolny 2000/2001. Pierwszy stycznia 2001 roku jawił się dla świata jako data przełomowa, magiczna, pełna tajemnic i obaw. My zaś, jakby na przekór, nowe tysiąclecie witaliśmy jako łodzianie, Polacy, Europejczycy. Zainaugurowaliśmy bowiem w naszej szkole nowy aspekt edukacji oparty na afirmacji, otwartości na to, co dzieje się wokół nas. Głównym celem kształcenia w tym historycznym momencie stało się dla nas wpajanie uczniom szacunku dla wspólnego dziedzictwa kulturalnego i odmienności, różnorodności ludzi i narodów. Czuliśmy się cząstką kraju, integralnym elementem lokalnej społeczności oraz zwolennikami i propagatorami ideału europejskiego, czuliśmy się nauczycielami pracującymi w szkole przyszłości.

Na początku roku szkolnego uczniowie i ich wychowawcy otrzymali zadania do realizacji. Obejmowały one zagadnienia teoretyczne i praktyczne. Dzieci były mocno podekscytowane. Zaangażowały się ogromnie. Współpracowały z wychowawcami, nauczycielami przedmiotowymi, korzystały z pomocy rodziców, pracowników administracji i obsługi. Tym samym nastąpiła niesamowita integracja naszej szkolnej rodziny. Połączyła nas pasja i pragnienie, by rezultat naszych wysiłków był jak najlepszy. Przeszedł on jednak nasze najśmielsze oczekiwania.

Dnia 11 maja 2001 roku czciliśmy w naszej szkole Święto Europy. Program uroczystości urzekał pięknem i różnorodnością form. Ach, co to był za dzień! Konkurs Wiedzy o Unii Europejskiej, Festiwal Piosenki i Tańca Zjednoczonej Europy, przedstawienie "Księżniczka na ziarnku grochu" w języku angielskim, miniatury budowli symbolizujących charakterystyczne zakątki kontynentu, degustacja narodowych potraw - widzieliśmy i czuliśmy Europę, bo była tuż przed nami. Objawiła nam się w całej swej krasie, obudziła poczucie dumy i zadowolenia, że to nasz ląd, nasz wielki, ale podziwiany i kochany dom. Rozwarły się przed nami wszelkie granice, nie tylko te zaznaczone czerwoną linią w atlasie, lecz i duchowe. Poczuliśmy się prawdziwymi mieszkańcami Łodzi, Polski i Europy.

W czasie konkursu o krajach członkowskich Unii Europejskiej uczniowie wykazali się bardzo głęboką i rozległą wiedzą. Poziom odpowiedzi zadziwiał kolegów uczestników i dorosłych. Albumy prezentujące historię, kulturę i osiągnięcia krajów unijnych wyróżniały się bardzo wysokimi walorami zarówno pod względem merytorycznym jak i estetycznym. Dzieci ubrane w stroje charakterystyczne dla danego państwa szokowały pomysłowością, urokiem i wdziękiem. Prezentowały one ekspozycję wylosowanego kraju. Składały się na nią makiety najsłynniejszych zabytków, budynków europejskich i symbole narodowe. Tekturowy Pałac Westminsterski budził respekt swą powagą, wieża Eiffla, skonstruowana z zapałek, spoglądała na Colosseum, gmach wiedeńskiego ratusza kusił dostojnością. Jakże pięknie na ich tle prezentował się występ naszych najmłodszych uczniów, którzy przedstawili się w "Mini playback show", wykonując znane europejskie przeboje! Do łez wzruszył i rozśmieszył występ szkolnego Pavarottiego, który z wrodzonym wdziękiem (z obowiązkową białą chusteczką w ręce) śpiewał swą słynną arię. Jakże barwnie wirowały falbany tancerki podczas wiedeńskiego walca! A nad wszystkim górował donośny głos szkolnego chóru: ..."O, radości, iskro bogów, kwiecie Elizejskich Pól...Wstańcie ludzie, wstańcie wszędzie, ja nowinę niosę wam: na gwiaździstym firmamencie bliska radość błyszczy nam..."(3). Błyszczała nie tylko radość, błyszczały także nasze oczy na widok wspaniałych potraw przygotowanych przez dzieci. Szwajcarskie sery, angielski pudding, wyborne francuskie sałatki - oto, czym rozkoszowały się nasze podniebienia.

Wielką atrakcją Święta Europy stał się występ zespołu wokalnego składającego się z nauczycielek szkoły. Zespół wykonał utwór "Europejskie tango". Słowa piosenki (na melodię "Takie tango" - Budki Suflera) ułożyła nauczycielka biblioteki - pani Elżbieta Pieczątkiewicz. Oto jej tekst:

Na sali wielkiej, gimnastycznej naszej szkoły podstawowej sto sześćdziesiątej,
uczniowie stroją swe talenty: tańczą, bawią się, śpiewają. Wszystko jest o`key.

Dzieciaki wiedzą, że Europa jest już o krok, jest już blisko, tylko trzeba chcieć!
Uczyć się pilnie, nie narzekać, dobrze działać i pracować, włączyć piąty bieg!

Ref.
Do Europy chcemy wszyscy
Tak na dobre i na złe!
Do Europy chcemy wszyscy,
Czy dojdziemy? - czemu nie!

A kiedy Unia nas już przyjmie, to zrozumie, to zobaczy I przekona się!
Większość Polaków jest solidna, pracowita i uczynna. To się przecież wie!

Ref.
Do Europy ...

Tango rozbrzmiewało jeszcze bardzo długo, bowiem wszyscy niczym echo powtarzali "Do Europy chcemy wszyscy...".

To były niezapomniane chwile! Wywarły wpływ nie tylko na emocje, ale także na stan umysłu. Przekonały, że wiedzę najlepiej zdobywa się poprzez działanie, przeżywanie. "Z zabawy nauka" stwierdził kiedyś Ignacy Krasicki. Nic bardziej pewnego. Doświadczenia związane z przygotowywaniem uroczystości i sam jej przebieg utrwaliły w nas dążność do powtarzania takiej formy pracy z dzieckiem i rozpropagowania tej idei.

Realizując konsekwentnie wdrażanie treści europejskich, do programu nauczania wprowadziliśmy drugi język obcy. Od pierwszej klasy dzieci uczą się języka angielskiego, a od klasy czwartej przyswajają język francuski. Obawy, że uczniowie nie poradzą sobie z tym zadaniem, okazały się niesłuszne. Oni i ich rodzice są bardzo zadowoleni, iż mają możliwość rozwijania swoich lingwistycznych zainteresowań i umiejętności.

Inną formą edukacji europejskiej stał się Szkolny Klub Europejski. Zrzesza on liczną grupę uczniów. Jak wynika ze statutu klubu jego praca koncentruje się wokół takich zagadnień, jak określenie miejsca i roli Polski we współczesnym świecie, ugruntowanie poczucia tożsamości regionalnej, narodowej, europejskiej, rozwijanie postawy ciekawości, otwartości i tolerancji wobec innych kultur oraz postaw sprzeciwiających się aktom przemocy, terroru i dyskryminacji. Klub istnieje dopiero kilka miesięcy, a jego członkowie mają już na swoim koncie duże osiągnięcia (I miejsce w Międzyszkolnym Konkursie na Grafikę Komputerową, III miejsce w IV Przeglądzie Przedstawień w Języku Angielskim).

Zachwyt nad integracją europejską nie przesłonił nam jednak całkowicie świata. Pamiętając o tym, "skąd nasz ród", szczególną uwagę przywiązujemy do ścieżki edukacyjnej związanej z kształceniem regionalnym. Jej treści znalazły odzwierciedlenie w programach pracy nauczycieli niemal wszystkich przedmiotów. Oprócz tego od dwóch lat organizujemy konkurs wiedzy o rodzinnym mieście. Najpierw skierowany był on do uczniów naszej placówki i przebiegał pod hasłem, "Nic co łódzkie nie jest mi obce". Następnie przekształcił się w konkurs "Łódź miastem w Europie" i objął zasięgiem dzielnicę Polesie, w tym zaś roku mogą w nim wziąć udział szkoły z całego miasta. Pytania i polecenia konkursu nie tylko sprawdzają wiadomości uczniów, ale dają im także możliwość aktywnej, spontanicznej twórczości. Dokonania dzieci są docenione i prezentowane na szerszym, pozaszkolnym forum.

Zainteresowanie, jakie wzbudziła w uczniach i ich rodzicach edukacja regionalna i europejska, sprowokowało nas do podjęcia do następnych działań. Stworzyliśmy klasę, do programu której włączyliśmy ścieżkę edukacyjną przewidzianą w programie gimnazjum (Edukacja europejska), a treści ścieżki regionalnej dla tego oddziału wybiegają daleko poza podstawy programowe i realizowane są między innymi na dodatkowej godzinie. Interdyscyplinarny program wychodzi naprzeciw współczesnym trendom edukacyjnym integrowania wiedzy z różnych przedmiotów oraz kształtowania umiejętności niezbędnych dla młodych Europejczyków. Zakłada nowe spojrzenie na edukację regionalną i europejską, metody i techniki nauczania4. Klasę prowadzą liderki Ośrodka Edukacji Europejskiej i Regionalnej Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, nauczycielki naszej szkoły (Anna Dąbrowicz i Aleksandra Prośniewska), których pasja i zaangażowanie w proces dydaktyczno-wychowawczy zasługują na najwyższe uznanie. Nowatorskie treści kształcenia skupiają się wokół następujących problemów:

• Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły
  
• Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu - główne symbole regionalne
  
• Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny
  
• Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje
  vMiejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, sztuka, tradycyjne rzemiosło i folklor
  
• Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego regionu i kraju
  
• Polska w Europie - przykłady najważniejszych wzajemnych związków między Polską a innymi państwami europejskimi w przeszłości
  
• Zasady ładu europejskiego opartego na wspólnej, historycznej podstawie cywilizacyjnej
  
• System monetarny w krajach Unii Europejskiej
  
• Bezpieczeństwo w Europie
  
• Prawa człowieka
  
• Znaczenie mitologii, misteriów, obrzędów, świąt i uroczystości
  
• Rola igrzysk olimpijskich i widowisk teatralnych
  
• Podstawowe wiadomości o dziejach języka, alfabetu, pisma
  
• Powstawanie kultury chrześcijańskiej i jej związki z kulturą Grecji i Rzymu
  
• Związki kultury antycznej i chrześcijańskiej z nowożytną Europą
  
  

Program zakłada cykliczne wycieczki po Łodzi i okolicy. Każda z nich ma swój określony cel i temat:

# Łódź w pigułce
# Imperium Scheiblera - łódzkie Hollywood
# W starej fabryce
# W pałacu fabrykanta
# Z naszej przeszłości
# Śladem martyrologii
# Łódź wielonarodowa
# Architektura łódzka
# Sławni łodzianie
# Od włókna do tkaniny
# Spotkanie z architekturą i przyrodą
# Spotkanie ze sztuką ludową

Poza tym uczniowie klasy biorą udział w programie "Wątek czy osnowa". Jest to edukacyjny program twórczy (warsztaty plastyczne) integrujący dzieci z różnych środowisk łódzkich, o różnych możliwościach twórczych, manualnych i intelektualnych oraz doświadczeniach (dzieci niedowidzące, z trudnych środowisk, o ograniczonym dostępie do pozaszkolnych form edukacyjnych oraz dzieci ze zwykłych szkół łódzkich). Wspólne działania twórcze i poznawcze obejmujące poznawanie tradycji włókienniczych regionu łódzkiego, historii i urody tej ziemi, sprzyjają niwelowaniu enklaw, w których najczęściej zamyka się życie tych dzieci. Zajęcia warsztatowe służą wykształceniu emocjonalnego, osobistego stosunku do poznawanych miejsc i zjawisk(5).

Ścieżki edukacji regionalnej i europejskiej zawierają w sobie ogromny ładunek walorów poznawczych, emocjonalnych i wychowawczych. Dlatego też zasługują na wyjątkowe miejsce w procesie kształcenia młodego pokolenia, którego edukacja odbywa się w XXI wieku. Żyjemy w szczególnych czasach, kiedy to rozgrywające się wokół nas wydarzenia mają bezpośredni wpływ na nasze poglądy, zachowania i preferowane wartości. Niezmiernie ważne staje się więc uświadomienie młodym ludziom, kim są i ku czemu zdążają. Temu zaś służy szkoła, jej nauczyciele i oferowany program. Dziś kształceni uczniowie staną się za parę lat twórcami nowej rzeczywistości, nowego świata. Pozwólmy im dobrze przygotować się do tej roli.


1. Mrówczyńska G. (2000). Edukcja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie (konferencja wojewódzka). Przegląd Edukacyjny nr 2 (26)
2. Sienkiewicz H. "Na marne", r.2, str. 22
3. Schiller F. (przekład K.I.Gałczyński). Hymn Unii Europejskiej "Oda do radości"
4. Mrówczyńska G. Opinia o programie edukacyjnym "Jestem łodzianinem, Polakiem, Europejczykiem"
5 Lisiewicz A. Edukacyjny program twórczy "Wątek czy osnowa" w: Plan pracy Widzewskiego Domu Kultury 502 na rok szkolny 2002/2003.

By istniało zwierciadło świata,
Świat musi mieć jakiś kształt.
Umberto Eco

Wyświetleń: 729