Katalog

Agnieszka Tyrka, 2011-06-22
Tomaszów lubelski

Edukacja regionalna, Artykuły

Majdan Górny - Ach zamojskie jakie cudne

- n +

Majdan Górny - Ach zamojskie jakie cudne

Homo sum, humani Nil a me alienuj esse puto.
TERENCJUSZ
Człowiekiem jestem, a wszystko cokolwiek ludzkość obchodzi, nie powinno mi być obojętnem.

Takie motto Terencjusza zawiera tom siedemnasty „Encyklopedyji Powszechnej”, wydanej w Warszawie 1864 roku, przez S.Olgelbranda, Księgarza i Typografa.
Znajduje się tutaj hasło Majdan, „co z tureckiego oznacza, w ogólności plac wielki, gdzie się może zgromadzić wiele ludzi, stąd oznacza miejsce, gdzie się odbywają targi; rynek.
(…)Majdan, w języku leśnym ma podwójne znaczenie: 1) Budynek wśród lasy, w którym popiół przerabia się na potaż. 2) Miejsce wycięte w lesie na postawienie majdanu. Haur, ekonomista z czasów Sobieskiego, pisze: „Od majdanu, gdy przez wyrobienie drzewa, umkną się lasy, to też za lasami, majdan z robotnikiem pomykać się powinien. Majdan ten ma być na kształt rynku, osadzony budami, z ludźmi według potrzeby porządku, gdzie ma być sędzia i inni sposobni urzędnicy, aby się nie działy excesy.”
Można też odszukać hasło” Majdan Górny, wieś w Galicyi, w obwodzie Stanisławowskim, mająca kuźnice i hutę szklaną.”
Studiując „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” wydany w Warszawie 1884roku, pod redakcyją Filipa Sulimierskiego, Branisława Chlebowskigo i Władysława Walewskiego w tomie piątym można odnaleźć hasło Majdan Górny. Stąd dowiadujemy się, że w 1827 roku była tu szkoła początkowa, jedna klasa ogólna. Była tu także cegielnia i pokłady kamienia wapiennego.
Najwięcej jednak można dowiedzieć się z „Leksykonu historycznego miejscowości dawnego województwa zamojskiego”, wydanego przez oficynę Wydawniczą KRESY w 2003roku w Zamościu. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Lublinie Pracownia w Zamościu zawiera najobszerniejsze wiadomości o Majdanie Górnym.

Wieś ta położona na wschodnim skraju gminy Tomaszów Lubelski, w obrębie Roztocza. Na terenie miejscowości odkryto rodzinko wczesnośredniowieczne z X-XIII wieku. Wieś powstała dopiero w początku XVIII wieku w dobrach Łaszczówka, zapewne na terenie wsi Górno, od której wzięła swoją nazwę. W 1747 roku dobra Laszczówka, w skład których wchodził Majdan Górny, trafiły w ręce Maurycego Kurdwanowskiego, kasztelana halickiego, żonatego z Rozalią z Granowskich, a w 1782 roku jego syna Placyda.. W 1809 roku Tekla z Kurdwanowskich Hulewicz, żona Jakuba Hulewicza nabyła majątek na licytacji od swego brata Jana Kurdwanowskiego. Wkrótce niewielka część majątku darowała Andrzejowi Kiwerskiemu, po którym dziedziczył syn Wijciech, a nastepnie Antoni Kiwerski. Resztę dóbr łaszcówka wraz z Majdanem Górnym w 1842 roku odziedziczył po matce Antoni Hulewicz, który w 1854 roku odkupił część Antoniego Kiwerskiego za 114 tys. Złp. W 1860 roku majątek po mężu odziedziczyła Anna Hulewicz, która wyszła po raz drugi za mąż za Gintowta. W1881 roku parcelował i sprzedawał w częściach swój majątek. Jeszcze tego samego roku 195 dziesięcin kupił Falko Golowag i tyle samo Aleksandra Zelenko. W 1883 roku 180 dziesięcin „Klin” i „Dzikie Pole” kupił Andrzej Eret za 12 tys. Rubli, natomiast w 1885 roku część dóbr kupił Aleksander Boleń.
Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Tomaszów. Liczyła wówczas 133 domy i 776 mieszkańców. W 1845 roku istniała tu karczma, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Pod koniec XIX wieku włościanie posiadali we wsi 1180 mórg ziemi i 400 mórg lasu. Oprócz ludności rolniczej było tu 6 cieśli, 15 tkaczy, 2 kołodziejów, 6 traczy, 4 łyżkarzy i 1 kowal, a także kilku pasieczników, właścicieli 40 pni. Wieś liczyła 976 mieszkańców, w tym 868 katolików. Był tu dwór z folwarkiem o powierzchni 1245 mórg, w tym 725 mórg ziemi ornej, 500mórg lasu i 20 mórg łąk oraz 1-klasowa szkoła początkowa i urząd gminy.
Około połowy XIX wieku w części wsi zwanej Polesie powstał folwark. Przy nim znajdował się drewniany dwór. Początkowo folwark ten należał do Majdanu Górnego, ale po powstaniu styczniowym jako odrębny folwark należał do Kozłowskich. Od lat 80-tych XIX wieku jego właścicielem był Adam Kozłowski, który zmarł w 1908 roku. On zmodernizował dwór, wbudowując szereg murowanych budynków w części gospodarczej. Założył stawy hodowlane oraz uruchomił cegielnię. Majątek po nim odziedziczył jego syn Mieczysław Teofil Kozłowski, żonaty z Jadwigą. Podczas I wojny światowej częściowo dwór uległ zniszczeniu. Po 1920 roku wzniesiono tutaj drewniany dworek pięcioosiowy, z gankiem na dwóch słupach, przykryty dachem dwuspadowym. Dworek zbudowany był na podmurówce z cegły, z zewnątrz otynkowany.
W 1925 roku zmarł Mieczysław Teofil Kozłowski i dalsze prace związane z budową prowadziła jego żona, co umożliwiły jej środki ze sprzedaży gruntów.
Na początku lat 30-tych Jadwiga Kozłowska podzieliła swój majątek między dwóch pełnoletnich synów: Kazimierza i Wacława. Matka zamieszkała z Kazimierzem we dworze. Wacław zaś w sąsiedztwie wybudował drewniany dom z budynkami gospodarczymi. Około 1937 roku w Majdanie Górnym wybudowano kolejna cegielnię, którą zlikwidowano w latach 50-tych.. W 1938 roku wybudowano inną cegielnię na tzw. Lipce która funkcjonowała do 1945roku.
W listopadzie 1942 roku SS i policja niemiecka w odwecie za akcję partyzancką oddziału BCH Jana Kędry „Błyskawicy”, który zniszczył budynek i akta gminy, dokonali egzekucji 25 Żydów. W lipcu 1943 roku wieś została wysiedlona.
Majątek został rozparcelowany po 1944 roku. Zabudowania gospodarcze rozebrano a budynki mieszkalne popadły w ruinę z niewłaściwego użytkowania.
W 1910 roku wymurowano we wsi kaplicę publiczną p.w.św. Jacka. Była ona remontowana w 1945 roku, a w 1982 roku wybudowano murowany kościół p.w. św. Jacka i Matki Boskiej Królowej Polski.
W 2002 roku wieś liczyła 1041 mieszkańców.
Majdan Górny to wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Tomaszów Lubelski. Liczba mieszkańców wynosi ok. 1300 (dane statystyczne z 2006 roku, na podstawie Wikipedii, wolnej encyklopedii).
Do 1954 roku istniała gmina Majdan Górny. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
W Majdanie Górnym urodzili się :
• Jan Śrutwa, biskup, pierwszy ordynariusz diecezji zamojsko-lubaczowskiej.
• Jan Świtka, profesor prawa na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
Bibliografia:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Majdan Górny
2. E. Bończak-Kucharczyk, A. Oleksicki, K. Kucharczyk, J. Oleksicki 1987, s.4; Biuletyn GKBZHwP, t.IX,s.238; s.1-2, 3-4.;
3. Petera-Górak J., Kapliczki i krzyże przydrożne, [w:] Gauda A. [red:], Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, Lublin 2001, J. Petera-Górak 2001, s.122
4. Ks. M.Zahajkiewicz, Diecezja lubelska, Wydawnictwo Kurii Biskupiej w Lublinie 1985, s.334
Wyświetleń: 1464


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.