Katalog

Monika Kałuża, 2011-06-13
Sosnowiec

Język polski, Konspekty

Co robi? Co się z nim dzieje? – o czasownikach wiadomości powtórzenie. Konspekt lekcji dla klasy III gimnazjum.

- n +

• Hasło programowe: Koniugacja. Osobowa i nieosobowa forma czasownika. Imiesłowy.
• Temat lekcji: Co robi? Co się z nim dzieje? – o czasownikach wiadomości powtórzenie.
• Czas trwania lekcji: 90 minut - dwie jednostki lekcyjne.

• Cele lekcji:
a) Wiadomości:
uczeń:
• wie, że czasownik jest odmienną częścią mowy;
• zna pytania, na które odpowiada czasownik;
• wie, co określa czasownik;
• wie, że czasownik odmienia się przez trzy czasy;
• zna podział czasowników na dokonane i niedokonane;
• zna tryby i strony przez które odmienia się czasownik.
b) Umiejętności:
uczeń:
• potrafi odmienić czasownik przez osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby i strony;
• podaje przykłady czasowników dokonanych i niedokonanych;
• podkreśla w tekście wszystkie czasowniki oraz określa ich liczbę, osobę i czas;
• charakteryzuje poszczególne czasy, tryby i strony czasownika;
• tworzy formy bezokoliczników od podanych czasowników;
• podaje przykłady orzeczeń czasownikowych i imiennych.
c) Postawy:
uczeń:
• aktywnie uczestniczy w lekcji i wykonuje polecenia nauczyciela;
• dba o poprawny zapis czasowników, zwracając szczególną uwagę na odmianę czasownika w 3 os. liczby pojedynczej w czasie przeszłym;
• podejmuje się jak najlepszego wykonania przydzielonych mu zadań;
• wykorzystuje wiadomości i umiejętności nabyte podczas lekcji w życiu codziennym.

• Metody i formy pracy na lekcji:
• aktywizujące („burza mózgów”);
• problemowa (pogadanka heurystyczna);
• podające (informacje dotyczące czasowników);
• metody ćwiczeń praktycznych (tu: praca z podręcznikiem, karta pracy Czasownik).

• Środki dydaktyczne:
1. ćwiczenia z podręcznika „Język polski 3. Nauka o języku dla klasy trzeciej gimnazjum”;
2. karta pracy Czasownik;
3. przybory do pisania.

• Opis przewidywanego przebiegu lekcji:
Pierwsza jednostka lekcyjna.
a) Ogniwo wstępne:
1) Wprowadzenie do tematu lekcji.
• Prośba skierowana do wybranego ucznia, żeby zdefiniował, czym jest czasownik (czasownik to odmienna część mowy, która odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie?; czasownik nazywa czynność wykonywaną przez kogoś lub przez coś albo stan, w którym coś lub ktoś się znajduje).
• Zapoznanie uczniów z celami lekcji (dziś powtórzymy wiadomości dotyczące czasownika).
2) Zapisanie tematu lekcji:
Co robi? Co się z nim dzieje? – o czasownikach wiadomości powtórzenie.

b) Ogniwo centralne:
1) Rozmawiamy o czasownikach:
• Pytanie do uczniów, co wiedzą na temat czasownika. Uczniowie zauważają, że czasownik odmienia się przez: osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby i strony.
2) Odmiana czasownika przez osoby, liczby i rodzaje:
• Prośba o określenie osoby, liczby i rodzaju następujących czasowników: robię (1 os. l. pojedynczej, rodzaj męski lub żeński), malujemy (1 os. l. mnogiej, rodzaj męskoosobowy lub niemęskoosobowy), tańczyli (3 os. l. mnoga, rodzaj męskoosobowy), biegajcie (2 os. l. mnogiej, rodzaj męskoosobowy lub niemęskoosobowy).
• Uświadomienie uczniom, że w liczbie pojedynczej wyróżniamy rodzaj męski, żeński i nijaki, natomiast w liczbie mnogiej: męskoosobowy (występują tu formy czasowników odnoszące się do rzeczowników, które są nazwami osób płci męskiej, np. oni maszerowali) i niemęskoosobowy (formy czasowników odnoszące się do rzeczowników w liczbie mnogiej męskich nieosobowych, żeńskich i nijakich, np. one czytały).
3)Czasy i tryby:
• Prośba wybranego ucznia o wypisanie na tablicy czasów, w jakich występują czasowniki wraz z przykładami. Wyjaśnia uczniom, na czym polega różnica między czasem przyszłym prostym i złożonym (czas przyszły złożony składa się z odpowiedniej formy słowa posiłkowego być i bezokolicznika, np. będę śpiewać lub formy czasu przeszłego zróżnicowanej rodzajowo, np. będę śpiewała).
• Uczniowie przerysowują do swoich zeszytów tabelkę, w której zapisują cechy, mające na celu pomoc, w odróżnieniu poszczególnych czasów:
czas teraźniejszy:
- odnosi się do wydarzeń trwających w chwili mówienia, np. Zosia pisze;
- wyraża stałe relacje ponadczasowe, np. Miłość jest piękna;
- występują w nim tylko czasowniki niedokonane;
czas przeszły:
- odnosi się do wydarzeń, które wydarzyły się wcześniej niż się o nich mówi, np. Zosia pisała;
- występują w nim czasowniki dokonane i niedokonane+
czas przyszły:
- odnosi się do wydarzeń późniejszych niż w chwili mówienia o nich, np. Zosia napisze;
- występują w nim czasowniki dokonane (tworzą czas przyszły prosty) i niedokonane (tworzą czas przyszły złożony).
• Wyjaśnienie uczniom, na czym polega różnica w aspekcie czasownika (występowanie w formie dokonanej lub niedokonanej). Podkreślenie, że czasowniki dokonane, występujące w czasie przeszłym i przyszłym prostym, nazywają czynność dokonaną, jednokrotną w przeszłości lub przyszłości, np. napisał, przepisze. Natomiast czasowniki niedokonane, pojawiające się w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym złożonym, nazywają czynność (stan, proces) trwającą lub powtarzającą się, np. malował, maluje, będzie malował.
• Uczniowie poznają także różnice w określaniu trybu, w jakim występuje dany czasownik.
tryb orzekający:
- odnosi się do czynności, które wydarzyły się w przeszłości, teraźniejszości bądź przyszłości, np. Ania idzie;
- można określić czas, w jakim występują wyrazy w tym trybie;
tryb przypuszczający:
- odnosi się do czynności, stanów uważanych za możliwe lub możliwe do spełnienia bądź wyraża życzenia, np. Poszłabym do kina;
- charakterystyczne są dla niego przyrostki –bym, -byś itd. (są one ruchome, co oznacza, że mogą występować także po innym wyrazie niż czasownik), np. Wczoraj bym to napisał;
- nie można określić czasu, w jakim występują wyrazy użyte w tym trybie;
tryb rozkazujący:
- wyraża rozkaz, żądanie, zalecenie, prośbę, np. idź (forma prosta), niech idzie (forma złożona);
- nie można określić czasu i rodzaju, w jakich występują wyrazy użyte w tym trybie.
• Przypomnienie uczniom zasady pisowni czasowników z partykułą -by. Zaznaczenie, że w przypadku pisowni –by z osobowymi formami czasownika obowiązuje pisownia łączna, np. pisałby, natomiast w przypadku pisowni –by z ruchomymi końcówkami osobowymi czasownika, np. My byśmy chcieli iść do kina (ale: My chcielibyśmy iść do kina!) oraz z formami nieosobowymi czasownika, np. Trzeba by odrobić lekcje. Dla utrwalenia poznanych wiadomości uczniowie wykonują polecenie 10 z podręcznika „Język polski 3. Nauka o języku dla klasy trzeciej gimnazjum” (s. 9).
4) Strony czasownika:
• Wyjaśnienie uczniom różnicy pomiędzy stroną czynną a bierną czasownika (w stronie czynnej podmiot oznacza wykonawcę czynności, np. Krysia czesze Zosię, natomiast w stronie biernej podmiot ulega czynności, np. Zosia jest czesana przez Krysię). Zaznacza także, że w przypadku strony zwrotnej, która również pojawia się w odmianie czasownika, np. czeszę się, podmiot jest zarazem wykonawcą i odbiorcą czynności.
c) Ogniwo końcowe:
• Pracą domową uczniów jest uzupełnienie ćwiczeń z podręcznika „Język polski 3. Nauka o języku dla klasy trzeciej gimnazjum” (ćw. 1, 2, 5 i 6, s. 4-7).

Druga jednostka lekcyjna.
a) Ogniwo wstępne:
• Wybrani uczniowie czytają uzupełnione przez siebie ćwiczenia, które dzień wcześniej praktykantka zadała do domu.
• Powtórzenie z uczniami wiadomości, które poznali na poprzedniej lekcji.
b) Ogniwo centralne:
1) Wyjaśnienie uczniom różnicy pomiędzy osobowymi a nieosobowymi formami czasownika. Zaznaczenie, że do form nieosobowych czasownika zaliczamy: bezokoliczniki (formy tworzona przez dodanie do tematu czasownika przyrostka –ć lub ¬–c), imiesłowy (formy mające cechy przymiotnika lub przysłówka; wyróżniamy imiesłowy: przymiotnikowe (dzielimy je na czynne, zakończone na: ¬-ący, -ąca, -ące oraz bierne, zakończone na: -ny, -ty) oraz przysłówkowe (dzielimy je na współczesne, zakończone na: -ąc oraz uprzednie, zakończone na: -wszy, -łszy).
2) Ćwiczenia praktyczne:
• Zadaniem uczniów jest wykonanie ćwiczeń przygotowanych przez praktykantkę (zob. karta pracy „Czasownik”).
c) Ogniwo końcowe:
• Uczniowie, wspólnie z nauczycielem, do końca lekcji uzupełniają polecenia zamieszczone w karcie pracy.

• Bibliografia merytoryczna i metodyczna:
1. Borys P., Fiszer B., Hajduk M., Halasz A.: Język polski. Nauka o języku dla klasy trzeciej gimnazjum. Część 1. Gdańsk 2001.
2. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących. Kielce 2003.
3. Ludwikowska-Pol J.: Język polski. Vademecum. Egzamin gimnazjalny 2009. Gdynia 2008.
Wyświetleń: 5423


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.