Katalog

Grażyna Zbierska, 2011-05-29
Przylep

Pedagogika, Artykuły

Artykuł " Zabawy tematyczne w wieku przedszkolnym"

- n +

Zabawy tematyczne w wieku przedszkolnym

Zabawy tematyczne dzieci to taki rodzaj ich działalności, w której one odtwarzają w sposób ludyczny rzeczywistość otaczającego je świata, a w szczególności działania ludzi dorosłych, ich życie i stosunki społeczne.
Termin zabawa tematyczna odpowiada innym nazwom, które obejmują zabawy iluzyjne, zabawy fikcyjne, zabawy w odrywania roli, zabawy dramatyczne, zabawy naśladowcze i odtwórcze, a także zabawy twórcze, zabawy udawane, przedstawieniowe.
Zabawy iluzyjne- zwracanie uwagi na swoiste przeżywanie ułudy przez dziecko, gdyż zatopione w swej zabawie zapomniało o realnym świecie. Dziecko pozostaje gdzieś na skraju dziecięcej świadomości a fantazji.
Zabawy fikcyjne- w tej zabawie jest element zamierzonych przez dziecko zmyśleń i przekształceń rzeczywistości, niby podobny do fikcji literackiej lub teatralnej.
Zabawy w role- termin ten jest słuszny, lecz odnosi się głównie do tych postaci, które osiągnęły wysoki stopień rozwoju, a rola nabrała wyrazistości dzięki wzbogaceniu treści. W mniejszym natomiast stopniu mogłoby się to odnosić do wcześniejszych genetycznie form zabawy, kiedy dopiero zaczyna się ona w życiu dziecka przejawiać.
Zabawy dramatyczne- wysoki stopień reżyserskiego, teatralnego zaangażowania się dzieci w zabawie na odtwarzany temat i przynależność do końcowego etapu rozwoju tych zabaw.
Zabawy naśladowcze i odtwórcze- dziecko w mniejszym lub w większym stopniu przyjmuje dorosłych pewne gotowe formy czynności i odtwarza je w swoim zachowaniu się na sposób zabawowy.
Według W. J Dynera najsłuszniej będzie przyjąć termin zabawy tematyczne na określenie wymienionych wyżej rodzajów. Terminem tym obejmujemy zarówno początki zabaw w naśladowaniu dorosłych jak i dalsze etapy rozwojowe dzieci, kiedy to wykazują dużą inicjatywą i samodzielnością w odtwarzaniu przyjętej na siebie roli. Określenie to kładzie nacisk na temat jako istotny, podstawowy, który jest przez dziecko wypełniany treścią oraz bogatszą w miarę dorastania. Temat jest zawsze związany z warunkami życia społecznego dziecka. Podobnego zdania jest S. Szuman - nazywamy je tematycznymi, ponieważ są zabawami na jakiś temat… Istotą tych zabaw jest odtwarzanie w postaci zabawowej (ludycznej) najróżniejsze czynności, sytuacje, faktów i zdarzeń zaobserwowanych w życiu.
Źródłem zabaw tematycznych są zdaniem W. J. Dynera zdarzenia zaobserwowane i przeżyte przez dziecko, a odtwarzanie dokonuje się za pomocą działań dziecka, w których ono naśladuje czynności dorosłych i przybiera ich role na siebie. Dziecko w zabawie odtwarza takie zdarzenia, jakie niedawno temu zaistniały faktycznie w jego otoczeniu. Podłożem zabaw tematycznych są czynności ludzi dorosłych, jakie one zaobserwowały. Również wszystko to, co się dzieje wokół niego, o czym się ono dowiaduje, co słyszy od dorosłego lub innych dzieci i co sobie przypomina, a do czego nawiązuje podejmując zabawę na określony temat.
Dzieci w zabawie tematycznej podejmują częściowo działalność realną (rzeczywistą) a pod wieloma aspektami działanie na „niby” czyli czynności udawane, odgrywane w roli, jaką w zabawie dziecko na siebie przyjęło. Przedstawianie i odtwarzanie przez dziecko dokonuje się za pomocą takich działań, które są tylko działaniami udawanymi w obecności osób będących świadkami lub partnerami zabaw, rzeczywistymi lub tylko wyobrażonymi i zmyślonymi.
Fikcyjny charakter działań w zabawach tematycznych dziecko wyraża za pomocą ruchów, gestów, mimiki naśladującej dorosłych za pomocą tekstu mówionego dostosowanego do odtwarzanej roli, za pomocą przedmiotów. Te przedmioty posiadają specjalną zabawową funkcję jako zabawki lub przedmioty zastępcze i rekwizyty potrzebne do odgrywania roli lub wykonywania określonych warunkami zabawy czynności.
Są dwa źródła, które dają początek zabawie tematycznej dzieci. Jedno to rzeczywistość otaczającej dziecko, materialna i społeczna, drugie to jego wyobraźnia. Żywa, barwna, ruchliwa i zmienna rzeczywistość narzuca się, niepokoi, wciąga i pobudza aktywność dziecka, które się jej poddaje i chce ją naśladować, ona je prowokuje do działania. Jednocześnie tę tendencję do aktywności zasila wyobraźnia, gdy daje dziecko poczucie jak gdyby rzeczywistego działania, bez którego aktywność byłaby tylko mechanizmem ślepym naśladownictwem albo przymusem i ciężarem. Jeśli tak jest i jeśli dziecko całą duszą oddaje się zabawie, to dlatego ze czuje się w niej jako rzeczywisty sprawca i prawdziwy uczestnik. Działanie jego jest jednocześnie działaniem realnym w akcie zabawy i czynnością na niby w przedstawionej rzeczywistości. Obie strony jednoczy siła wyobraźni. Zabawa tematyczna jako działanie wywodzi się z czynności ruchowych, a przede wszystkim z czynności manipulacyjnych. Opanowanie niektórych specyficznych czynności na przedmiotach jest postawą zabaw tematycznych. Na początku dziecko posługuje się dostępnymi sobie przedmiotami codziennego użytku (np. łyżką, kubkiem) i kiedy naśladuje inne osoby lub własne wyuczone czynności.
Na początku trzeciego roku życia dziecko bawiąc się naśladuje działania dorosłych, ale jeszcze nie występuje w ich roli i nie utożsamia się z nimi. Jednak coraz częściej wykonywana przez dziecko naśladowcza czynność dorosłego przypomina dziecku podobne działania dorosłego. Dziecko podchwytuje to podobieństwo czynności i według niego określa się mianem tej konkretnej osoby, którą naśladuje. Od tej chwili jest świadome, ze występuje w roli innego człowieka i odtąd zabawa tematyczna staje się też zabawą w rolę. Ten etap przypada na pierwsze półrocze trzeciego życia. Jest to prawdziwy przełom w rozwoju zabawy. Dziecko zaczyna przyjmować na siebie coraz to nowe role i wyznaczać je także przedmiotem swej zabawy.
Zabawy tematyczne wyznaczają granicę stopnia rozwoju dzieci młodszych i starszych. Ubóstwo doświadczeń dzieci 3-4 letnich, zasobu słownictwa, odnoszenia się do sytuacji w otoczeniu z pozycji własnej osoby i swoich potrzeb sprawia, że zabawy tematyczne dzieci młodszych bardzo się różnią od tego samego rodzaju dzieci 5-6 letnich. Przede wszystkim różnią się następującymi elementami:
- zakresem treści,
- czasem trwania,
- liczbę dzieci, biorących udział w zabawie.
Zabawy dzieci młodszych trwają bardzo krótko od kilku do zaledwie kilkunastu minut, gdyż nowy bodziec wywołuje w wyobraźni dziecka nowe skojarzenia, w związku z którymi tworzy ono nową sytuację zabawową.
W młodszym wieku przedszkolnym o wiele większą rolę spełnia naśladownictwo niż wyobraźnia. Dziecko mniej tworzy, a więcej odtwarza. Tu dzieci bawią się przede wszystkim indywidualnie obok siebie, nie współdziałając ze sobą.
Przebywanie dziecka w grupie przedszkolnej przyspiesza proces zabawy zespołowej. Są to zespoły jednak dwu lub trzyosobowe. Na tle wspólnych zabaw przejawia się rywalizacja, w której dziecko dąży do utożsamienia się z partnerem. Postawa współdziałania dziecka wymaga rozwoju i dojrzałości społecznej, umysłowej, umiejętności wspólnego wyobrażenia sobie celu oraz sposobów pozwalających go osiągnąć oraz właściwej organizacji czynności. Zarysy współpracy można już zauważyć w czwartym roku życia, gdy dziecko zaczyna się liczyć z partnerem zabawy. Liczba dzieci w zabawach zwiększa się i koniecznie trzeba dokonać podziału ról. Każde dziecko przedstawia jakaś postać, które musi swoją rolę odegrać i poprawnie, aby można było poznać kogo gra. Dlatego też, każdy uczestnik musi się podporządkować planowi poprzednio ustalonemu. Drobne naruszenie umowy czy reguł wywołuje konflikty, które są dość częste, choć krótkotrwałe. Odtwarzanie w zabawie staje się coraz dokładniejszym naśladowaniem realnego życia. Dzieje się to pod wpływem zasobu doświadczeń i wiadomości o życiu ludzi i zwierząt. W. J. Dyner dokonał podziału na rodzaje i typy zabaw tematycznych, które bawią się dzieci w domu i przedszkolu.
I Krąg spraw rodzinnych, zwyczaje i obyczaje
1. Dom rodzinny, rodzina, opieka nad dziećmi, stosunki na co dzień,
2. Zwyczaje i obyczaje, wydarzenia domowe.
II Praca i zajęcia około spraw domowych
III Praca poza domem, na roli, w zakładach rzemieślniczych, w przemyśle i handlu:
1. Sklep, kupowania, sprzedawanie,
2. Budownictwo tematyczne,
3. Różne zawody,
IV Instytucje kulturalne i użyteczności publicznej,
1. Przedszkole,
2. Szkoła,
3. Księgarnia,
4. Biblioteka,
5. Teatr, kukiełki, przedstawienie,
6. Telewizja,
7. Radio,
8. Kino, film,
9. Cyrk,
10. Lekarz, choroba, leczenie, szpital,
11. Listonosz, poczta,
12. Straż ogniowa, pożar,
13. Policja, służba ruchu,
14. Wojsko, żołnierz,
15. Sport,
16. Komunikacja,
V Życie zwierząt
VI Tematy czerpane z literatury.
Niewątpliwie szczególnym ważnym czynnikiem jest mowa, która towarzyszy w zabawach tematycznych, a która szczególnie się rozwija w okresie przedszkolnym. Mowa stanowi podstawowe tworzywo w zabawie tematycznej. Szczególnie duże znaczenie ma tekst wypowiadany przez dziecko, rola aktorska, reżyserska, która jest realizowana za pomocą tekstu mówionego i bez niego nie byłoby możliwe działanie. „Mowa pisze S. Szuman- (zarówno wewnętrzna, jak i wygłaszana) jest człowiekowi pomocną, gdyż myśli on o tym, co zamierza uczynić i zdziałać i gdy w jego głowie przygotowuje się plan działania. Sformułowania słowne są mu pomocne w rozumnym kierowaniu swoimi czynnościami. Jak podkreśla W. J. Dyner mowa w zabawie tematycznej pełni wiele funkcji min:
- uprzytomnia dziecku myślenie,
- adresowana jest do widzów i partnerów,
- organizuje współpracę z partnerami,
- pozwala działać wyobraźni,
- obdarza istnienie fikcyjnym rzeczom,
- stwarza fikcyjną rzeczywistość,
- pełni funkcję ekspresywną.
Zabawa tematyczna potrzebuje rekwizytów i różnych przyborów do odtwarzania roli lub wykonywania określonych zabawą czynności. Są to przede wszystkim zabawki, które są w miniaturowych wymiarach używanych przez ludzi w świecie realnym. Dzieci w tych zabawach oprócz zabawek potrzebują tzw. przedmiotów zastępczych. Są to drobne rzeczy, które w zabawie występują nie w swojej realnej i zwykle znanej dzieciom, ustalonej funkcji, ale w tej nowej, jaka dziecko doraźnie narzuca. Jest to potrzeba natychmiastowego posiadania przedmiotu, którego mu aktualnie w zabawie brakuje. Najczęściej są to przedmioty takie jak: klocek, kamyki, kasztany, liście, laseczki, muszelki, patyczki itp. Zabawy z przedmiotami zastępczymi to swoista próba dostosowania przedmiotów do czynności, których wymaga opanowanie roli.

Bibliografia:
1. W. J. Dyner, Zabawy tematyczne dzieci w domu i w przedszkolu, Wrocław 1983
2. S. Szuman, Zabawy tematyczne dzieci, „Wychowanie w Przedszkolu”, 1958, nr 2
3. S. Lipina, Zabawa [w:] Metodyka wychowania w przedszkolu, Warszawa 1978.

Grażyna Zbierska
Wyświetleń: 7813


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.