DOROTA MATLAK









PROGRAM AUTORSKI

Z EDUKACJI REGIONALNEJ

dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej





„Śląsk - region, w którym żyję
Katowice – miasto, które kocham
Murcki - dzielnica, w której mieszkam”.






Katowice 2010

WSTĘP


„Pragnę was jeszcze zachęcić, abyście nadal strzegli swojej tożsamości
Pielęgnując więzi rodzinne, pogłębiając znajomość swojego języka
I starając się przekazywać swą bogatą tradycję młodemu pokoleniu(…)”.

Jan Paweł II

Już od ponad trzech wieków wśród pedagogów istniało przekonanie, że najważniejsze jest krzewienie miłości i wpajanie patriotyzmu wśród dzieci od najmłodszych lat.
„Cudze chwalicie, swego nie znacie(…) „- tak można powiedzieć o dzisiejszych
Polakach, którzy zachwycają się dorobkiem innych państw.
Dlatego istnieje potrzeba ukazania piękna polskiej kultury, a w szczególności tej najbliższej, rodzimej, regionalnej.
Tożsamość regionalna, bowiem pozwoli zrozumieć młodemu człowiekowi jego miejsce we współczesnej Europie i świecie, spowoduje otwarcie się na inne regiony, kultury. Kiedy zna się własne wady i zalety, to u innych te pierwsze łatwiej wybaczać i zrozumieć, a drugie docenić.
Zasadniczym celem poznawczym programu autorskiego jest wprowadzenie ucznia w przeszłość jego „małej ojczyzny”, zaznajomienie z historią miasta oraz dzielnicy, w której żyje, ukazać jej usytuowanie, zwrócić uwagę na ciekawe walory przyrodnicze i krajobrazowe, zapoznać z architekturą i zabytkami oraz życiorysami wybitnych ludzi.
Pozwoli rozbudzić w uczniu przynależność do swojego miasta, dzielnicy, zachęcić do pogłębienia wiedzy o środowisku, w którym mieszka.

Program edukacji regionalnej przeznaczony jest dla nauczycieli szkoły podstawowej. Można wykorzystać go podczas lekcji historii, godziny wychowawczej, religii, muzyki, plastyki lub kółka historycznego. Nauczyciel realizujący program ma możliwość rozszerzenia proponowanej tematyki, wzbogacając jej treści.
Poszczególne tematy programu nie są równoznaczne z tematem lekcji. Liczbę godzin na ich realizację określa nauczyciel.
Edukacja regionalna łączy wiedzę wielu przedmiotów i wymaga współpracy nauczycieli wszystkich przedmiotów.








CELE PROGRAMU:

OGÓLNE:

- poznanie historii i wybranych zabytków Murcek oraz Katowic
- wzbudzenie zainteresowania rodzinnym miastem, dzielnicą poprzez udział w rozmowach, spacerach, wydarzeniach artystycznych
- kształtowanie w uczniach poczucia tożsamości regionalnej
- uwrażliwienie dzieci na piękno otaczającej przyrody
- rozwijanie aktywności twórczej uczniów
- nauczenie szacunku dla pracy minionych pokoleń

SZCZEGÓŁOWE:

UCZEŃ:

- zna historię i usytuowanie Murcek i Katowic
- zna najważniejsze miejsca i zabytki swojego miasta
- zna różne instytucje kulturalne i naukowe Murcek i Katowic
- zna legendy swojej dzielnicy
- potrafi wymienić nazwy niektórych ulic w Murckach, zna ich prawidłową pisownię i potrafi powiedzieć kilka słów o patronie swojej ulicy
- dostrzega i docenia piękno murckowskiej przyrody
- rozumie potrzebę kontaktu ze środowiskiem naturalnym i konieczność jego ochrony
- potrafi napisać opowiadanie o miejscu swojego zamieszkania
- potrafi ciekawie opowiadać o swoim mieście oraz zachęcić innych do odwiedzenia go
- zna i prezentuje dzieje swojego regionu na tle wydarzeń historii Polski








TREŚCI EDUKACYJNE

1.Administracyjne położenie mojej miejscowości:
- województwo, powiat, gmina (zakres terytorialny, położenie geograficzne).
- władze lokalne

2. Ochrona środowiska:
- co kryją śląskie hałdy?
-parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody (Rezerwat Przyrody „Las Murckowski”)
- problemy z zachowaniem czystości w środowisku (wysypiska śmieci, dewastacja)

3. Symbole mojego miasta-Murcek i Katowic
- Herb, godło –zróżnicowanie pojęć
- herb miasta i dzielnicy
- słynne budowle i zabytki
- patroni murckowskich ulic

4.Legeny dzielnicy Murcki
- co to jest legenda?
- poznanie wybranych legend
- geneza powstania nazwy „Murcki”

5.Murcki i Katowice w pradziejach
- stanowiska archeologiczne na Śląsku
- plemiona zamieszkujące w przeszłości mój region

6.Lokacja miasta Katowic
- jak budowano średniowieczne miasta na Śląsku?
- kto żył w górnośląskich grodziskach?
- początki osadnictwa w Katowicach

7.Europa staje się chrześcijańska;
- kościoły w moim mieście
- historia parafii ewangelicko-augsburskiej w Katowicach
- budowle romańskie i gotyckie w regionie
- różnice w stylach architektonicznych
- historia kościoła pw. Michała Archanioła w Katowicach oraz Katedry pw.Chrystusa Króla w Katowicach

8.Katowice i Murcki w XVI-XVII wieku:
- działalność katowickich kuźni
- książę pszczyński i jego dobra
- pierwsze szyby kopalniane w Murckach
- potop szwedzki na Śląsku (obrona Jasnej Góry)

9.XIX wiek i codzienność na Śląsku:
- codzienność i zwyczaje na Śląsku w tym czasie
- powstanie i historia kopalni „Murcki-Boże Dary”
- jak wyglądała praca górnika w tym czasie?

10. Szkolnictwo:
- Śląska szkoła w XIX wieku
- historia mojej szkoły
- patron mojej szkoły-Juliusz Ligoń

11. Klasztory i zakony w Katowicach i okolicach:
- rodzaje zakonów
- poznajemy życie zakonników
- historia zakonu franciszkańskiego w Panewnikach
- historia parafii w Murckach

12. Budowle obronne naszego regionu:
- poznajemy zamek w Będzinie i w Ogrodzieńcu

13.Dążenia Ślązaków do odzyskania niepodległości:
- Powstania Śląskie
- Plebiscyt na Górnym Śląsku
- historia Pomnika Powstań Śląskich
- działania powstańcze w okolicach Murcek
- Góra św.Anny i jej historia

14.Wrzesień 1939 roku i okupacja hitlerowska w Katowicach:
- obrona wieży spadochronowej
- jak wyglądał wrzesień 1939 roku w Katowicach?
- warunki życia społeczeństwa śląskiego w okresie okupacji hitlerowskiej
- co to była volkslista?
- „historia w lesie zapisana”- co wydarzyło się w murckowskim lesie w 1945 roku?

15.Kościół katolicki w Katowicach w latach 50-tych:
- prześladowanie kościoła przez władze komunistyczne
- wybitni pasterze śląskich dusz- August Hlond, Herbert Bednorz
- sanktuarium w Piekarach

16. Lata 80-te w Katowicach:
- strajki na Śląsku w grudniu 1981 roku (ośmiodniowy strajk w kopalni „Piast”)
- wprowadzenie stanu wojennego i wydarzenia na kopalni „Wujek”
- codzienność Ślązaków w czasie trwania stanu wojennego
- wizyta papieża Jana Pawła II w Katowicach w 1983 roku

17. Jak pisano po polsku na Śląsku?
- co to jest gwara?
- zapoznanie z elementami gwary śląskiej
- Jak Kuźnik został poetą- słów kilka o Walentym Roździeńskim
- wielcy śląscy literaci: Józef Lompa, Konstanty Damrot, Juliusz Ligoń, Norbert Bonczyk, Karol Miarka.

18.W galerii portretów sławni Ślązacy: Kazimierz Kutz, Wojciech Kilar, Krystian Zimmerman, Wojciech Korfanty,Jadwiga Śląska,Jacek Odrowąż


METODY I FORMY PRACY

Realizacja powyższych treści nauczania i uzyskanie planowanych osiągnięć wymaga stosowania zróżnicowanych form i metod pracy. Powinny one angażować uczniów emocjonalnie i budzić zainteresowanie regionem dlatego zajęcia powinny być prowadzone metodami aktywizującymi opartymi na aktywności:

- dyskusja
- improwizacja
- zabawy dydaktyczne
- drama
- prace plastyczne i fotograficzne
- burza mózgów
- drzewko decyzyjne
- metoda „sześciu myślących kapeluszy”
- port folio

Oraz za pomocą metod tradycyjnych:
- praca z tekstem
- wykład
- rozmowa
- pogadanka
- wycieczki tematyczne
- wyjścia do muzeów
- spotkania z ciekawymi ludźmi, lokalnymi patriotami
- praca w grupach
- lekcje historii w terenie












PLANOWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA PO ZREALIZOWANIU PROGRAMU:


Z zakresu edukacji regionalnej po klasie IV uczeń:

- rysuje drzewo genealogiczne swojej rodziny lub rodu
- potrafi wymienić najważniejsze śląskie zabytki ( Teatr Śląski, Kościół Mariacki, Katedra Chrystusa Króla, secesyjne kamienice).
- zna i opowiada legendy dotyczące Murcek
- zna historię i czas powstania osady w Murckach
- wymienia i rozróżnia katowickie instytucje kulturalne-muzea, teatry, filharmonie.
-zna historię parafii NSPJ w Murckach
-zna historię i czas powstania Szkoły Podstawowej w Murckach
-zna życiorys patrona szkoły-Juliusza Ligonia oraz zakres jego twórczości.
- opowiada, wykazując się wiedzą, o kulturze ludowej swojego regionu: wymienia i nazywa elementy stroju śląskiego, zna gwarę oraz śląską kuchnię i obyczaje,np.świąteczne.
- wymienia i nazywa śląskie zakony
- wymienia budowle obronne z regionu
- potrafi opowiedzieć historię zamku w Pszczynie
- zna historię powstania kopalni „Murcki-Boże Dary”
- potrafi porównać pracę górników w XIX wieku, a dzisiaj
- potrafi omówić codzienność na Śląsku w XIX wieku
-wymienia patronów murckowskich ulic i potrafi opowiedzieć o patronie ulicy, na której mieszka
-zna herb Murcek i Katowic
-zna Hymn Szkoły
-umie śpiewać jedną, dowolną piosenkę w gwarze śląskiej
-potrafi wymienić jednego śląskiego kompozytora
-potrafi opowiadać o historii i krajobrazie Murcek
-zna walory przyrodnicze Murcek









Z zakresu edukacji regionalnej po klasie V uczeń:

- zna początki osadnictwa w Katowicach
- wymienia najważniejszych Piastów Śląskich i zna ich dokonania
- zna początki działalności katowickich kuźni
- zna historię kościoła p.w. św. Michała Archanioła w Katowicach-zabytku z przełomu XIV i XV wieku
-zna historię życia Jadwigi Śląskiej i Jacka Odrowąża
-zna historię początków górnośląskich grodzisk
-wie, jak budowano średniowieczne miasta na Śląsku
-potrafi opisać i wykonać herb Katowic
-potrafi naszkicować ciekawy budynek architektoniczny z Katowic
-opowiada historię zamku w Będzinie
-zna historię powstania i wygląd Katedry Chrystusa Króla w Katowicach
-potrafi omówić śląską przyrodę
-zna biografię śląskiego kompozytora –Krystiana Zimmermana
-potrafi wymienić najpiękniejsze śląskie rezerwaty przyrody
-potrafi zaplanować trasę wycieczki po Katowicach

Z zakresu edukacji regionalnej po klasie VI uczeń:

- omawia codzienność na Śląsku w XIX wieku
- zna wygląd i życie w kamienicy mieszczańskiej po wycieczce do Muzeum Historii Katowic
- zna historię Powstań Śląskich (w tym wygląd i historię pomnika).
- zna znaczenie Góry Św.Anny w historii Śląska
- zna przebieg wydarzeń we wrześniu 1939 roku w Katowicach (w tym obronę wieży spadochronowej)
- potrafi opowiedzieć o wielkich Ślązakach:Wojciechu Korfantym i Bł. Emilu Szramku
-potrafi omówić i przedstawić najważniejsze wydarzenia z grudnia 1981 roku:strajki na kopalni „Wujek”,strajki na kopalni „Piast”
- wie, co wydarzyło się w murckowskim lesie w 1945 roku?
-potrafi omówić wizytę papieża Jana Pawła II w Katowicach w 1983 roku
-zna historię sanktuarium w Piekarach
-zna wydarzenia związane z obroną Jasnej Góry w czasie potopu szwedzkiego
-wymienia wybitnych śląskich duszpasterzy
-zna i wymienia wielkich śląskich literatów
-zna postać Walentego Roździeńskiego
- potrafi napisać opowiadanie o mieście, w którym mieszka






LITERATURA:

1.Edukacja regionalna-dziedzictwo kulturowe w regionie: materiały z konkursu na programy szkolne[ koncepcja i wybór mater.Elżbieta Jatulewicz]-Katowice: Samorząd Województwa Śląskiego; Częstochowa:Wojewódzki Ośrodek Metodyczny,2001.

2. Edukacja regionalna: dziedzictwo kulturowe w regionie: materiały edukacyjne. – Katowice: Regionalny Ośrodek Metodyczno- Edukacyjny „Metis”,2001.

3. Folklor i folkloryzm w edukacji i wychowaniu/red.nauk. Helena Danel-Bobrzyk, Jadwiga Uchyła-Zroski,- Katowice: Wydawnicto Uniwersytetu Śląskiego,2003.

4.Kuźnieców Janusz, w mojej małej ojczyźnie:Górny Śląsk: edukacja regionalna-dziedzictwo kulturowe w regionie, Warszawa:”Demart”,2003.

5.Edukacja regionalna i europejska w Euroregionie Silesia/Andrzej Markowiak// Dyrektor Szkoły-2000,nr11.

6.Region,regionalizm,regionalizacja:edukacja regionalna /Tomasz Nawrocki//Śląsk-2000,nr4.

7.Wzbogacanie edukacji regionalnej /Norbert Niestolik//Wiadomości Historyczne,-2005,nr2.

8.Z teorii i praktyki edukacji regionalnej na Śląsku/Elżbieta Małecka// Krajobrazy Dziedzictwa Narodowego, -2002, nr1.

Wyświetleń: 1017