Scenariusz lekcji chemii z wykorzystaniem multimedialnego podręcznika

W niniejszym artykule prezentuję scenariusz lekcji, której tematyka jest realizowana w szkole średniej. Starałam się uwzględnić metody aktywizujące proces nauczania - uczenia się chemii, jakimi są metody problemowe w formie pracy w grupach uczniowskich.. Uczniowie w grupach wykonują doświadczenia, dokonują obserwacji i wyciągają wnioski, formułują uogólnienia. Porównują wyniki z przeprowadzonego eksperymentu z wynikami podanymi w prezentacji komputerowej. Zastosowanie multimedialnego podręcznika "Chemia z elementami ekologii", pozwala nauczycielowi na prezentowanie podczas lekcji przebiegu eksperymentów chemicznych oraz na przedstawianie modeli związków chemicznych (wraz z animacją).

Temat: Alkohole monohydroksylowe: glikol i gliceryna.

Cele operacyjne;
Uczeń potrafi:

określić zasady nomenklatury podawania nazw systematycznych alkoholi poli-hydroksylowych;

zapisywać równania reakcji charakterystycznych dla gliceryny i glikolu;

zaprojektować doświadczenie, pozwalające odróżnić alkohol mono- od poli-hydroksylowego;

określić różnice w budowie i właściwościach alkoholi mono- i polihydroksylowych;

współpracować w grupie;

obserwować zachodzące procesy i formułować wnioski.

Metody nauczania: problemowa- aktywizująca, praktyczna.
Formy pracy: praca w grupach ćwiczeniowych.
Środki dydaktyczne:

sprzęt i odczynniki chemiczne: glikol, gliceryna, propanol, roztwór KMnO4 , roztwór CuSO4 , roztwór NaOH, metaliczny sód, woda destylowana, probówki, statywy do probówek, szalki Petriego

komputer odpowiednio podłączony z monitorem telewizyjnym o dużym wymiarze ekranu;

grafoskop;

multimedialny podręcznik "Chemia z elementami ekologii"cz.3 (H. Gulińska, A. Burewicz)

Komputer jest wykorzystany do przeprowadzania prezentacji przed całą klasą. Nauczyciel lub wybrani uczniowie wykonują za pomocą komputera odpowiednie operacje.

Szczegółowy przebieg lekcji: 1. Nawiązanie do lekcji poprzedniej:

przypomnienie najważniejszych wiadomości o alkoholach monohydroksylowych (właściwości chemiczne i fizyczne).
2. Sprawdzenie pracy domowej. Ustalenie celu i tematu lekcji.

3. Wprowadzenie nowego materiału:

podawanie przez uczniów wzorów szeregu homologicznego metanu i wyprowadzanie wzorów strukturalnych alkoholi polihydroksylowych, tworzenie nazw systematycznych;

prezentacja komputerowa modelu cząsteczki glikolu i gliceryny;

przewidywanie właściwości alkoholi polihydroksylowych na podstawie budowy.

4. Stworzenie sytuacji problemowej
Przedstawiamy na tablicy wzór kwasu węglowego. Uczniowie przypominając właściwości kwasu stwierdzają, że jest to związek bardzo nietrwały i że powodem nietrwałości jego są przyłączone do atomu węgla dwie grupy wodorotlenowe. Uczniowie wnioskują, że trwały związek organiczny może mieć połączoną z atomem węgla tylko jedną grupę hydroksylową.
Porównanie wzorów etanolu i etanodiolu oraz propanolu i propanotriolu pozwala określić występujące tu różnice ilościowe. Nasuwa się pytanie, czy wzrost ilości grup OH w alkoholach prowadzi do powstania nowych cech jakościowych ?

5. Sformułowanie problemu I:
Jak zwiększenie ilości grup OH wpływa na rozpuszczalność ?

6. Rozwiązywanie problemu I:

uczniowie planują rozwiązanie problemu na drodze doświadczalnej (w grupach), proponują substraty (glikol i glicerynę), dokonują obserwacji;

porównują wyniki z przeprowadzonego eksperymentu z wynikami podanymi w prezentacji komputerowej i formułują wnioski.

Z doświadczeń na rozpuszczalność alkoholi monohydroksylowych uczniowie już wiedzą, maleje ona za wzrostem masy cząsteczkowej. Po wykonaniu prób rozpuszczania w wodzie gliceryny uczniowie wnioskują, że rozpuszczalność w wodzie wzrasta wraz ze wzrostem ilości grup OH. Gliceryna nie tylko dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale nawet sama może być dobrym rozpuszczalnikiem wody. Zwracamy uwagę na wysokie temperatury wrzenia glikolu i gliceryny, co wskazuje na bardzo silną asocjację cząsteczek w fazie ciekłej w wyniku tworzenia wiązań wodorowych.

7. Sformułowanie problemu II:
Jaki jest wpływ grup OH na właściwości chemiczne- na zdolność alkoholi do utleniania się, reakcji z metalami i wodorotlenkami ?

8. Planowanie rozwiązania:
Uczniowie planują rozwiązanie problemu na drodze doświadczalnej, proponują substraty.

9. Rozwiązywanie problemu II:
Przeprowadzenie serii doświadczeń , zapisanie spostrzeżeń i równań reakcji.
Doświadczenie 1. Działanie KMnO4 na glicerynę i propanol ( w grupach)
Doświadczenie 2. Reakcja gliceryny i glikolu z metalicznym sodem (pokaz z wykorzystaniem grafoskopu)
Doświadczenie 3. Działanie wodorotlenkiem miedzi(II) na glicerynę i propanol (w prezentacji komputerowej)

10. Podsumowanie lekcji:

porównanie właściwości alkoholi monohydroksylowych z alkoholami poli-hydroksylowymi (zestawienie w formie tabeli)

sprawdzenie zdobytych wiadomości i umiejętności w oparciu o pytania problemowe.

11. Zadanie domowe
Wyszukaj w Internecie wiadomości na temat zastosowania gliceryny i glikolu w różnych gałęziach gospodarki.

Opracowanie: mgr Bożena Elżbieta Podołowska
nauczycielka chemii w Liceum Ogólnokształcącym im. KEN w Przasnyszu

Wyświetleń: 2597