,, (…) strzeżcie tych wartości i tego dziedzictwa, które stanowią o Waszej tożsamości ”.
Jan Paweł II



Temat lekcji:
Struktura narodowościowa i etniczna Polski




Poziom kształcenia: szkoła ponadgimnazjalna kl III


Przedmiot: geografia


Czas trwania: 1 godz lekcyjna


Miejsce realizacji: Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Szydłowcu



Treści ścieżek edukacyjnych:
• europejska – stosunek społeczeństwa polskiego do rozszerzenia wspólnot europejskich; europejskie problemy społeczne i sposoby ich rozwiązywania; prawa i obowiązki obywatelskie; duchowy wymiar Europy.
• filozoficzna – argumentacja; dyskusja; kulturowe środowisko człowieka; człowiek w relacji z drugim człowiekiem i ze wspólnotami;
• regionalna – specyfika społeczna i kulturowa regionu.

Komentarz dydaktyczny
Celem lekcji jest uświadomienie młodzieży potrzeby poszanowania odmienności obyczajów, strojów, kultury i języka przedstawicieli innych narodowości oraz grup etnicznych. Na lekcji można zadać pytanie: Czy traktujemy innych tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani? Uczniowie musza się do niej przygotować i przynieść na zajęcia materiały źródłowe na temat narodowości i grup etnicznych.


Cele z podstawy programowej:
• rozumienie obecności mniejszości narodowych w kontekście historii Polski;
• kształtowanie postaw tolerancji i współdziałania wobec grup zróżnicowanych pod względem narodowym, religijnym i etnicznym w Polsce;
• uświadomienie wartości płynących z różnorodności kulturowej ludności zamieszkującej Polskę.

Cele ogólne:
• poznanie struktury narodowościowej i etnicznej ludności Polski;
• uświadomienie problemów mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę i polaków mieszkających poza granicami kraju;
• kształtowanie tolerancji wobec innych.

Cele operacyjne:
Uczeń wie:
• jakie narodowości i grupy etniczne mieszkają w Polsce;
• jaka jest struktura narodowościowa i etniczna regionu, w którym mieszka;
• ile osób innych narodowości zamieszkuje Polskę;
• jak zmieniła się struktura narodowościowa Polski w XX wieku;
• jaka liczba Polaków mieszka poza granicami naszego kraju.

Uczeń rozumie:
• różnice pomiędzy określeniami: mniejszość narodowa i grupa etniczna;
• znaczenie tolerancji wobec przedstawicieli innych narodowości i grup etnicznych;
• historyczne uwarunkowania współczesnej struktury narodowościowej Polski;
• przyczyny migracji Polaków poza granice kraju;
• problemy polaków mieszkających za granicą.

Uczeń potrafi:
• wskazać na mapie Polski obszary zamieszkiwane przez różne narodowości i grupy etniczne;
• uzasadnić rozmieszczenie narodowości w Polsce;
• podać przykłady działalności oświatowej, kulturalnej i politycznej mniejszości narodowych w Polsce;
• zająć stanowisko wobec problemu wchłaniania kultur narodów, mniejszości narodowych, grup etnicznych przez siebie wzajemnie i przez kulturę masową;
• wskazać na mapie świata kraje, w których mieszka największa liczba Polaków i osób polskiego pochodzenia.

Treści z podstawy programowej:
A. Geografia społeczno-ekonomiczna Polski
a) Ludność Polski
• zróżnicowanie etniczne (dialekty, przejawy kultury materialnej)
Metody i formy pracy:
• pogadanka,
• praca z podręcznikiem,
• burza mózgów,
• pantomima,
• dyskusja,
• metoda trójkąta,
• analiza mapy
Materiały i środki dydaktyczne:
• podręcznik,
• materiały źródłowe na temat narodowości i grup etnicznych przyniesione przez uczniów,
• kasety/płyty z nagraniami piosenek wykonywanych np. przez Romów, górali, Eleni,
• przedmioty, stroje i zdjęcia budowli charakterystycznych dla różnych grup etnicznych w Polsce,
• mapa Polski i świata,
• mapa polski z okresu międzywojennego.
Procedura zajęć
Na wcześniejszych zajęciach poproś uczniów, aby na dzisiejszą lekcję przynieśli ze sobą zebrane materiały na temat mniejszości narodowych, grup etnicznych m.in. kasety/płyty z nagraniami muzyki, piosenek wykonywanych np. przez Romów, górali, Eleni, przedmioty, stroje, zdjęcia budowli charakterystyczne dla różnych grup etnicznych w Polsce i inne zgromadzone materiały.
Przed lekcją poproś dyżurnych, aby rozwiesili mapy Polski i świata.


1. WPROWADZENIE DO TEMATU LEKCJI
Zagadnienia: Naród, mniejszość narodowa, grupa etniczna
Wykonaj czynności organizacyjne, sprawdź listę obecności, zapisz temat zajęć do dziennika. Na początku lekcji powiedz uczniom kilka zdań własnych wprowadzających do tematu zajęć. Mają one na celu zainteresowanie uczniów tematem oraz wskazanie do czego mogą przydać im się nowe informacje i ciekawostki. Możesz zadać kilka pytań dotyczących wiadomości z poprzednich zajęć lub dotyczących wiedzy własnej uczniów na temat grup etnicznych. Przykładowe pytania:
2. Co oznacza pojecie narodu?
3. Ile ludności liczy Polska oraz jaki stanowi to procent ludności świata?
4. Przedstawiciele których narodów – oprócz Polaków – zamieszkują nasz kraj?
5. Wymień grupy etniczne w Polsce.
Do wprowadzenia do tematu możesz wykorzystać następujące sformułowania:
Polska jest obecnie krajem jednolitym narodowościowo, ponieważ Polacy stanowią ok. 97% ludności państwa. Przed II wojną światową sytuacja przedstawiała się zupełnie inaczej, osoby innej narodowości stanowiły 32% wszystkich obywateli państwa. Wśród mniejszości narodowych najliczniejsi byli Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, a dalszej kolejności – Łemkowie, Romowie, Słowacy i Litwini. Po II wojnie światowej – w okresie Holokaustu – oraz masowej emigracji w 1968r drastycznie zmniejszyła się liczba polskich Żydów. Ponadto w wyniku zmian geopolitycznych poza granicami polski znalazła się większość Niemców oraz duża grupa ludności litewskiej, ukraińskiej i białoruskiej.

Przedstaw uczniom temat i cele lekcji oraz wyjaśnij na czym będzie polegała praca na zajęciach. Wyjaśnij pojęcia mniejszość narodowa i grupa etniczna. ( określenia znajdują się w podręczniku). Podziel klasę na trzy grupy: 1 osoba, 2 osoby, reszta klasy. Poproś uczniów aby metoda pantomimy odegrali scenkę izolowania małych grup przez dużą grupę osób, a następnie poproś aby powiedzieli jak czuli się w swoich rolach.

2. FAZA REALIZACYJNA
Zagadnienia: Polska krajem jednolitym narodowościowo. Mniejszości narodowe w Polsce. Grupy etniczne w Polsce. Rejony Polski zamieszkiwane przez poszczególne narodowości i grupy etniczne. Mniejszości narodowe i grupy etniczne w województwie, w którym znajduje się szkoła. Polacy i ludność polskiego pochodzenia poza granicami kraju. Tolerancja.

Poproś o określenie liczby Polaków w Polsce, a następnie niech zaprezentują materiały przyniesione na zajęcia. Poproś o włączenie kasety/płyty z piosenkami Eleni i Romów. Rozdaj uczniom kartę pracy – tabelkę (załącznik 1) oraz poproś o uzupełnienie jej na podstawie informacji z podręcznika oraz przyniesionych materiałów/źródeł.
Poproś o podanie innych narodowości zamieszkujących Polskę. Brakujące wypowiedzi uzupełnij. Prawidłowe odpowiedzi to narodowości: Łemków, Tatarów, Karaimów, Rosjan, Ormian, Litwinów, Czechów i Morawian, Słowaków, Greków i Macedończyków, Wietnamczyków i Chińczyków.
Zainicjuj rozmowę na temat: „ Co Polacy przejęli i jakie cechy warto przejąć od innych narodowości zamieszkujących nasz kraj ?”
W trakcie rozmowy uczniowie powinni podać przykłady cech charakteru, elementów kultury, które weszły do codziennego życia i które warto byłoby naśladować. Możesz wykonać metodą burzy mózgów, a jeden z uczniów niech zapisze propozycje na tablicy.
Poproś uczniów o zaprezentowanie obyczajów, strojów, tradycji, gwar Ślązaków, Kaszubów i górali. Poproś o podanie nazw innych grup etnicznych zamieszkujących Polskę. Do tego celu niech wykorzystają mapy z podręcznika. Następnie poleć aby wskazali na mapie obszary zamieszkiwane przez mniejszości narodowe i grupy etniczne oraz wyjaśnili dlaczego dane narodowości zamieszkują właśnie te tereny.
Poproś o określenie na podstawie mapy w podręczniku, jakie mniejszości narodowe i grupy etniczne mieszkają na terenie województwa, w którym mieszkamy.
Poproś uczniów aby na podstawie podręcznika i mapy świata wymienili, w których krajach zamieszkuje najwięcej polaków oraz określili jakie są tego przyczyny.
Rozpocznij krótką dyskusje na temat: „ Czy jesteśmy tolerancyjni wobec innych narodowości i czy inne narodowości są tolerancyjne wobec nas?”. Czuwaj nad właściwym przebiegiem dyskusji.

3. FAZA PODSUMOWUJĄCA
Zagadnienia: Kultury narodowe i etniczne a kultura masowa. Zachowanie tożsamości narodowej. Zmiany struktury narodowościowej ludności Polski.

Poproś uczniów o podanie przyczyn wypierania narodowych i etnicznych kultur przez kulturę masową oraz o wymienienie środków zapobiegających zanikowi różnorodności kultur. Rozdaj kartę pracy (załącznik 2) i poproś o uzupełnienie na podstawie swoich wypowiedzi.
Poleć uczniom aby na podstawie mapy Polski dokonali porównania struktury narodowościowej ludności Polski międzywojennej i współczesnej oraz poproś o wyjaśnienie różnic.


4. Praca domowa
Zdobądź informacje dotyczące mniejszości narodowych w województwie, które zamieszkujesz (liczba ludności, organizacje społeczne, kulturalne itp.) i sporządź notatkę w zeszycie przedmiotowym.

Literatura pomocnicza:
1. J. Dziadul, Narodziny narodu. Śląska mniejszość, „ Polityka ”, nr 28,2003.
2. P. Godzin, Cyganie. Obcy świata, „ National Geographic”, nr 4, 2001.
3. B. Herman, Ja już myślę po polsku, „ Newsweek”, nr 2, 2003 ( Wietnamczycy w Polsce).
4. P. Kędziorek, Łemków powroty donikąd, „ National Geographic”, nr 5, 2001.
5. P. Kędziorek, Podmuch wiatru od Dzikich Pól. Tatarzy w Polsce, „ National Geographic”, nr 1, 1999.
6. J. Lebiedziewicz, Warmiacy i Mazurzy, „ Geografia w szkole”, nr 2, 1997.
7. J. Mordawski, B. Synak, Kaszubi, „Geografia w szkole”, nr 4, 1995.



ZAŁĄCZNIKI

Załącznik 1
Mniejszości narodowe w Polsce
Mniejszość
narodowa Liczba
ludności Rejony
zamieszkania Działalność oświatowa, kulturalna i polityczna

Niemcy

Ukraińcy

Białorusini

Romowie

Żydzi




Załącznik 2
Przyczyny i metody zapobiegania zanikowi kultur narodowych i etnicznych

PRZYCZYNY ........................... PROBLEM ........................... ZAPOBIEGANIE .........................

Wyświetleń: 5656