Metamorfoza kultury, edukacji i sektora kreatywnego w gospodarce, ze szczególnym uwzględnieniem propozycji i środków UE

Kultura i edukacja katalizatorem wyjścia z kryzysu

„Coraz częściej zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak nadrabiających zaległości, padają sugestie, że – w coraz większym stopniu – siłą sprawczą rozwoju staje się kultura, przemysły kultury, sztuki piękne i humanistyka (…) kultura jest glebą, z której wyrasta sukces społeczeństw: pomysłowość i przebojowość przedsiębiorców, kompetencje nauczycieli, ambicje studentów, mądrość prawodawców i polityków, ciekawość intelektualna, chęć eksperymentowania, przedsiębiorczość i zdolność do współpracy. Kultura to sieć znaczeń. Język, sztuka, muzyka, taniec, słowo pisane, film, nagrania, programy komputerowe to narzędzia stosowane przez człowieka do tworzenia, interpretacji, utrzymywania i przekształcania owych sieci znaczeń. Kody kulturowe określają sposób, czy i w jaki sposób odczytuje się i interpretuje jedne sytuacje, innych zaś nie dostrzega. Już Wilhelm Röpke podkreślał (1955), że ‘rynek, konkurencja, gra podaży i popytu nie tworzą rezerw, ale je zużywają. Muszą je pozyskiwać z obszarów pozarynkowych.’ ”
(„Humanistyka i sztuki piękne jako kapitał innowacyjny” – tezy na spotkanie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz Departamentu Strategii MNiSW, Opr. Jan Kozłowski, Departament Strategii MNiSW, debata z 19 listopada 2009 r)

W realiach wszechogarniającego Europę zawirowania gospodarczego 2009/2010/2011- Grecja, Irlandia, ale także destabilizacja w Portugalii, Hiszpanii czy Włoszech - rozpoczęto poszukiwania rozwiązań na poziomie ogólnoeuropejskim. Niezbędnikiem stało się wykreowanie ujednoliconej polityki Europy , skutecznej w rywalizacji na globalnym rynku z najbardziej ekspansywnymi gospodarkami krajów Azji i obu Ameryk. ‘Kryzys’ gospodarczy wymaga i będzie wymagał oczywiście również prężnych ale i długofalowych reform w polityce wewnętrznej w zasadzie wszystkich krajów członkowskich: zmiany w funkcjonowaniu administracji publicznej, zarządzaniu środkami publicznymi (pochodzącymi także z dotacji Unijnych), zmiany w określaniu wieku emerytalnego, zmiany w szeroko pojętej polityce proekologicznej w wymiarze skutków ekonomicznych (ograniczenia wydatków), polityce socjalnej i podatkowej.
W świetle takiej prognozy gospodarczo-społecznej, obligatoryjne są rozwiązania wielowymiarowe. Jak zauważa KE Europa nie może zapomnieć o dynamicznie rozwijającym się segmencie Kultury, a przede wszystkim o złożoności zagadnienia. Kultura to oczywiście tożsamość narodowa, to tożsamość historyczna, określenie światowej przynależności, to pewna symbolika towarzysząca każdej nacji i bezwzględnie kreująca jej charakter. Jednakże prawidłowe zarządzanie Kulturą to również doskonałe narzędzie wspomagające rozwój ekonomiczny, szczególnie na poziomie regionalnym.
Wyraz takiego ujęcia odnajdujemy w wielu dokumentach krajowych „Kultura w kryzysie czy kryzys w kulturze”, raport przygotowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Kraków, kwiecień 2009), „Znaczenie gospodarcze sektora kultury”, raport końcowy Instytutu Badań Strukturalnych Warszawa 2010, jak również wielu opiniach unijnych, począwszy od wytycznych Strategii Lizbońskiej, przez, krótko scharakteryzowane w dalszej części, założenia programowe dedykowane kulturze i systemy wsparcia strukturalnego.
Należy tu również podkreślić zmianę rozbudowującą określenie samej definicji kultury, co jest również wyrazem kompleksowości całego zagadnienia. Od 2006 r , czyli od sformułowania przez KEA European Affairs w raporcie na zlecenie Komisji Europejskiej „The Economy of Culture in Europe” najczęściej stosowaną w krajach UE i przyjętą również w Polsce jest definicja uwzględniająca dwoistość pojęcia kultury
- Jako tradycyjne dziedziny sztuki i przemysły kultury, których wynik jest czysto artystyczny (sztuki wizualne; performatywne; dziedzictwo kulturowe; edukacja oraz przemysł kulturalny)
- Oraz tzw. sektor kreatywny; przemysły i działania, używające zasobów kulturalnych w wytwarzaniu produktów poza-kulturalnych (Design – moda, grafika, projektowanie; architektura; przemysły pokrewne )
Dzisiejsza Kultura, w rozbudowanej definicji, to przede wszystkim nowoczesne, innowacyjne zarządzanie. Stopniowo przechodzimy z modelu ekspertów na model ekspertów-menedżerów. Do zarządzania nie wystarczy być już ‘fachowcem’ w swojej dziedzinie, lecz wykazywać pewne wizjonerstwo oraz potencjał organizacyjny. Klasycznym przykładem jest obecnie proces restrukturyzacji bibliotek, a także zarządzanie szkołami, gdzie w sumie od niedawna wprowadza się i edukuje dyrektorów i kierowników właśnie w zakresie narzędzi, składników i modeli efektywnego gospodarowania potencjałami instytucji, z dużym naciskiem na kapitał ludzki. UE promuje pewną ideę, która sama w sobie może być już punktem odniesienia dla wszystkich krajów członkowskich. Ideę budowania społeczeństwa „informacyjnego”, dobrze wyedukowanego i wyspecjalizowanego, szczególnie w zakresie edukacji wyższej, świadomego przeszłości, historii i przyszłości, kreatywnego, zaangażowanego, przedsiębiorczego, szukającego nowoczesnych rozwiązań i technologii. Społeczeństwa zintegrowanego w każdym wymiarze, docelowo europejskim, zintegrowanego przede wszystkim w działaniu. Tylko takie społeczeństwo może realizować efektywnie założenia gospodarcze w wymiarze ogólnokrajowym, tylko takie społeczeństwo będzie dostosowywać się do wymagań rynku pracy, tylko takie społeczeństwo będzie ten rynek poszerzać. Aby to nastąpiło musi dojść do integracyjnej hierarchizacji: dynamizacji jednostki, środowiska lokalnego, miast, regionów i dopiero w szerszym aspekcie państwa. Skutkiem takiej oceny były i są różnego rodzaju programy, wytyczne, projekty i propozycje unijne, które to same w sobie są już praktycznym wykorzystaniem owej idei. Każdy bowiem z tych projektów już tworzy rynek, powstają organizacje, stowarzyszenia, fundacje, instytuty, firmy szkoleniowe, systemy eksperckie i oceny, komisje, zlecane są zadania mierzenia poziomu i przebiegu wdrażania programów. Rynek wydawniczy zalewany jest publikacjami powiązanymi z działaniem funduszy, programów, transponowania prawa na grunt krajowy. W etatach firm oraz instytucji publicznych pojawiają wymagania dot. znajomości procedur np. funduszy unijnych czy znajomości podstaw prawa europejskiego. Śmiało można stwierdzić, że mamy do czynienia z nowo powstałą i jakże sprawnie rozwijającą się podgałęzią przemysłu usług: szeroko rozumiana obsługa programów i projektów unijnych, gałąź ta już zatrudnia tysiące osób w Polsce, a w skali całej Europy miliony pracowników.
Pamiętajmy , że Unia to nie tylko górnolotne idee, ale również praktyka i konkretny kapitał, ogromne wydatki których Europa nie boi się ponieść (projekty na lata 2007-2013), krótka charakterystyka programowa wykazująca cele mierzalne, nie tylko w kategoriach czysto kulturalnych:
Program Kultura 2007-2013, kierowany bezpośrednio do instytucji kultury w Europie, pozwalający uzyskać dofinansowanie na przedsięwzięcia na poziomie europejskim. Implementacją na poziomie wspólnotowym zajmuje się Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej oraz Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego. Na poziomie krajów członkowskich promocją i informacją zajmują się Punkty Kontaktowe ds. Kultury. Budżet programu to ok. 400 mln. euro, a wysokość możliwego grantu to 2 000 euro jednorazowej dotacji do 500 000 euro rocznie. Program oscyluje wokół kilku podstawowych założeń:

- Wspierania działań kulturalnych
- Wspierania podmiotów działających na rzecz kultury
- Wspierania badań oraz gromadzenia i rozpowszechniania informacji
- Uznania kultury jako ważnego czynnika ekonomicznego oraz czynnika integracji społecznej i obywatelskiej

Program Europejska Stolica Kultury, mający już 25 letnią tradycję. Tytuł Europejskiej Stolicy Kultury przyznawany jest przez Komisję Europejską i przez Parlament Europejski dwóm miastom europejskim, jednemu z grupy trzynastu państw europejskich, drugiemu z grupy 27 krajów Europy. Miasta te w ciągu roku mają możliwość zaprezentowania swojej ewolucji, dziedzictwa, dorobku i życia kulturalnego na szerokiej arenie Europejskiej i międzynarodowej. Ideą wydarzenia jest oczywiście wzmocnienie współpracy, budowa więzi międzykulturowych oraz promocja bogactwa kulturowego, inicjatywa oscyluje jednak również wokół realizacji wielu założeń mikro i makro ekonomicznych :

- Pobudzenia ekonomicznego miasta i regionu
- Pobudzenia turystycznego
- Funkcji marketingowych
- Przeobrażeń infrastrukturalnych

Program Media 2007 2007-2013, ma na celu rozwój i wzmacnianie formatu europejskiego przemysłu audiowizualnego, tworzenie rynku i związanych z nim usług. Program podejmuje też tematykę różnorodności językowej i kulturowej, oraz projekty dotyczące dziedzictwa twórczości audiowizualnej. Budżet programu to ok. 755 mln euro. Główne priorytety to:
- Ochrona i popularyzowanie europejskiej różnorodności kulturowej i jej dziedzictwa audiowizualnego i kinematograficznego, promocja dialogu międzykulturowego
- Zwiększenie dostępności europejskich dzieł audiowizualnych na terenie i poza granicami UE
- Wzmocnienie konkurencyjności sektora europejskiego

UE od dawna, pierwsze ważne dokumenty zostały już opublikowane w 2003 r., promuje program Digitalizacji zasobów dziedzictwa narodowego; dokumentów archiwalnych, bibliotecznych, muzealnych oraz audiowizualnych. Ważnym pomysłem Komisji Europejskiej, realizowanym w ramach inicjatywy „i2010: Biblioteki Cyfrowe”, stało się utworzenie Europejskiej Biblioteki Cyfrowej (nazwanej w styczniu 2007 roku Europeaną). W pierwszym kwartale 2006 r. Komisja Europejska wezwała państwa członkowskie do stworzenia dużych punktów digitalizacji, celem sprawniejszej transmisji europejskiego dziedzictwa kulturowego do Internetu. Punktem docelowym jest zbudowanie potężnej europejskiej wielojęzycznej biblioteki cyfrowej, będącej gigantycznym elektronicznym źródłem zasobów kulturowych. Na terenie Europy wdrożonych zostało kilkadziesiąt projektów, mających na celu digitalizację dóbr kultury i ich publiczne udostępnienie w portalu Europeana. Polska współuczestniczyła w realizacji, m.in. :

- Europeana v.1.0,

- Europeana Local (stworzenie wydajnego i stabilnego modelu, który pozwoli lokalnym i regionalnym instytucjom kultury udostępniać treści cyfrowe dla portalu Europeana zarówno w czasie trwania projektu jak i po jego zakończeniu)

- Europeana Travel (docelowo udostępnienie ponad miliona cyfrowych obiektów dokumentujących europejskie podróże i turystykę)

- TELplus (rozbudowanie i usprawnienie usług świadczonych przez Bibliotekę Europejską)

- APEnet (Europejski Portal Archiwalny, którego głównym zadaniem jest udostępnienie informacji o zasobach archiwalnych przechowywanych w archiwach państw europejskich. Stroną polską w projekcie APEnet jest Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych)

- CACAO (trzy tematyczne portale dające dostęp do wielojęzycznych dokumentów: Portal Historii Europejskiej, Portal Matematyczny, Portal Geograficzny)

- CARARE (multimedialne treści związane z archeologią i architekturą (skany 3D, wizualizacje, animacje, VR, GIS – Geographic Information System)

- Enrich (Cyfrowa reprezentacja zabytków piśmiennictwa europejskiego znajdującego się w różnych instytucjach kultury oraz stworzenie wirtualnego środowiska sieciowego)
Jak oszacowano w „Programie digitalizacji dóbr kultury oraz gromadzenia, przechowywania i udostępniania obiektów cyfrowych w Polsce 2009-2020” możemy liczyć na dofinansowanie z Unii w postaci 285 mln. zł. Tutaj również podkreślany jest efekt nie tylko kulturalno-naukowy ale również gospodarczy – gdyż taka digitalizacja to wprost innowacyjne usługi w sektorach edukacji, badań naukowych czy turystyki.

Program Europa dla Obywateli (Europe for citizens programme) powstały na mocy decyzji nr 1904/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 12 grudnia 2006, skierowany głównie do organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, związków zawodowych, społeczności lokalnych oraz instytutów zajmujących się badaniem europejskiej polityki publicznej. Program realizuje priorytety działania:

- Aktywni obywatele dla Europy (co najmniej 45% budżetu):

- Miasta partnerskie (rozwijanie kontaktów między miastami partnerskimi, w oparciu o aktywne uczestnictwo w spotkaniach i debatach, współpracy obywateli z różnego rodzaju stowarzyszeniami oraz władzami lokalnymi, a także budowaniu sieci miast)

- Projekty obywatelskie i środki wsparcia (gromadzenie opinii obywateli, szukanie innowacyjnych metod w promowaniu aktywności, tworzenie mechanizmów umożliwiających szerszy wpływ obywateli na politykę kraju i instytucji unijnych)

- Aktywne społeczeństwo obywatelskie w Europie (ok. 31% budżetu):

- Strukturalne wsparcie dla organizacji badających europejską politykę publiczną
- Strukturalne wsparcie dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego na poziomie europejskim
- Wsparcie dla projektów inicjowanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego

- Razem dla Europy (około 10%):

- Wydarzenia medialne
- Badania
- Narzędzia informacji i rozpowszechniania

- Aktywna pamięć europejska (około 4%):
- Ochrona głównych miejsc masowych przesiedleń i eksterminacji,
- Upamiętnianie ofiar nazizmu lub stalinizmu,
- Refleksja - angażowanie obywateli, szczególnie młodych ludzi, w szeroko zakrojoną refleksję nad przyczynami i skutkami nazizmu i/lub stalinizmu
- Tworzenie sieci - nawiązywanie i dzielenie się wiedzą z innymi organizacjami europejskimi, w tym wymiana dobrych praktyk. Zapewnienie widoczności na poziomie europejskim.
Formy realizacji: m.in. konferencje, szkolenia, warsztaty, publikacje, sondaże, badania. Cały budżet programu na lata 2007-2013 to ok. 215 mln euro.

Program „Uczenie się przez całe życie” (Lifelong Learning Programme) jest oczywiście kontynuacją programów SOCRATES (w tym programu Grundtvig funkcjonującego dotychczas jako część programu Socrates II, realizowanego w latach 2000 – 2006), Leonardo da Vinci, Jean Monnet, e-Learning i European Language Label. Celem programu, zgodnie z artykułem 1 ust. 2 decyzji 1720/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiającego program działań, jest dążenie do „rozwoju Unii Europejskiej jako społeczeństwa opartego na wiedzy, charakteryzującym się trwałym rozwojem gospodarczym, liczniejszymi i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną przy jednoczesnym zapewnieniu należytej ochrony środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń”. W szczególności , art. 1 ust 3 ww decyzji, podwyższenie poziomu i jakości kształcenia, wspieranie różnorodności ofert kształcenia, innowacyjności metodologii i praktyki uczenia, promocji nauki języków, kreatywności, przedsiębiorczości oraz szerokiego udziału osób w różnym wieku i osób wykluczonych z rynku w systemie ustawicznego kształcenia. Szacowany całkowity budżet programu to ok. 7 mld euro.

„Program ramowy” w zakresie badań i rozwoju technologicznego to najobszerniejszy mechanizm finansowania badań naukowych na poziomie europejskim, o budżecie prawie 54 miliardów euro, w oparciu o wiedzę, edukacje, badania i innowacje, 7PR ma m.in. następujące cele:
• wzmacnianie współpracy ponadnarodowej dla badań i rozwoju technologicznego
• rozwijanie pionierskich dziedzin nauki
• rozwój potencjału ludzkiego w zakresie badań i technologii poprzez
zapewnienie edukacji i szkoleń, łatwiejszego dostępu do potencjału i
infrastruktury badawczej
• wsparcie dla rozpowszechniania rezultatów i wiedzy uzyskanej w wyniku działalności badawczej, finansowanej ze środków publicznych.
7PR składa się z czterech programów szczegółowych , uzupełnionych o program obejmujący badania nuklearne (EURATOM) i działania Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC). Program ma na celu wspieranie ponadnarodowej współpracy naukowo-badawczej w wybranych dziesięciu obszarach tematycznych, m.in. naukach społeczno-ekonomicznych i humanistycznych oraz technologii informacyjnej i komunikacyjnej.

Ta krótka wędrówka programowa wykazuje praktyczny obraz polityki dla kultury i w obrębie kultury, z przekładem na korzyści społeczne i ekonomiczno-gospodarcze. Przedstawia jak szeroki jest to areał powiązań i jak duże środki są wydatkowane. ‘Impuls kulturowy’ to aurea mediocritas dla rozwoju gospodarczego: to rozbudowywanie infrastruktury, kształcenie profesjonalnej kadry pracowników, rozwój technologiczny, społeczny, nowe miejsca pracy dla wszystkich grup wiekowych, łącznie z osobami wykluczonymi z rynku pracy, to wzrost potencjału organizacyjnego, nowe przedsiębiorstwa, kreatywność i innowacje. Jak wspomniałem na wstępie taka polityka to potężny mechanizm, doskonale skalibrowany. ‘Pobudzenie’ następuje we właściwej kolejności, począwszy od projektów dedykowanych jednostce (w każdym wieku: od dzieci na etapie edukacji wczesnoszkolnej, przez młodzież, po osoby dorosłe – LLP), społecznościom obywatelskim, następnie fundacjom, stowarzyszeniom, organizacjom, instytucjom publicznym, rządowym i pozarządowym, miastom, regionom, kończąc na państwowych podmiotach sektorowych (7RP). Dotyka mnóstwa dziedzin i kręgów tematycznych, niektórych wprost związanych z gospodarką, jak badania nad nowymi technologiami i innowacyjnością czy przepływ informacji. Propaguje wizję budowania nowoczesnej przyszłości, ale z uwzględnieniem dbałości o pamięć i historię.
Nie bez powodu KE stwierdza w swoim raporcie końcowym „Study on the Contribution of Culture to Local and Regional Development - Evidence from the Structural Funds” (wrzesień 2010), że po wydatkach na wspólną politykę rolną, stricte Kultura to jeden z najważniejszych punktów dofinansowania z całego unijnego budżetu środków strukturalnych. Podczas oszacowania całkowitego poziomu wydatków na fundusze strukturalne na lata 2007-2013 w liczbie 347 mld euro, wspólna polityka kulturalna ma zabrać aż 6 mld euro, co stanowi 1.7 % całości. W tym:
• 3 mld euro na ochronę i zachowanie dziedzictwa kultury
• 2.2 mld euro na rozwój infrastruktury kultury
• 775 mln euro na wsparcie działań kulturalnych
Co więcej jak czytamy, koncepcja „Kultury” to następujące wyznaczniki:
- Ma strategiczną rolę w zwiększaniu atrakcyjności Europy i regionów dla celów inwestycyjnych i społecznych.
- Działalność kulturalna i powiązana z nią infrastruktura wpływa na rozwój praktycznego wizerunku miast i miasteczek, w szczególności historycznych obszarów przemysłowych i poprzemysłowych.
- Kultura skupia wokół siebie kapitał ludzki o wysokich kwalifikacjach i umiejętnościach.
- Symbioza dziedzictwa kulturalnego i naturalnego pobudza obszary wiejskie (w szczególności poprzez agroturystykę).
- Turystyka oprócz swojej pierwotnej roli ma stać się nowoczesnym elementem , wkomponowanym w inne dziedziny i aktywności.
- Kultura leży w centrum kreatywnej ekonomii, nie tylko ze względu na praktyczny wkład poprzez generowanie przychodu i zatrudnienie, ale również poprzez wpływ na inne dziedziny przemysłu, pełniąc rolę inspiracji oraz źródła intelektualnego.
Niezależnie przeprowadzone (na zlecenie Komisji Europejskiej) badanie z 2006 roku oszacowało, że 5,8 milionów ludzi należących do sektora kulturalnego wypracowało obrót rzędu 654 miliardów euro; wypracowało 2,6% europejskiego PKB – dla porównania, w przemyśle żywnościowym i tytoniowym to 1,9% PKB, a w przemyśle chemicznym 2,3% PKB. Co więcej sektor kultury wzrastał (badanie z 2006 r) 12% szybciej od ogólnej gospodarki. Niektóre obszary w Europie wykazują nawet 10% udział kultury i sektora kreatywnego w gospodarce lokalnej . Na przykład w Londynie do 2001 r 15% zatrudnionych pracowało właśnie w tym segmencie, co przewyższało wartość zatrudnionych w sektorze finansowym. Podobny obraz odnajdujemy w Amsterdamie (7,4% w 2009), Berlinie (10% w 2006), Barcelonie, Rzymie czy Milanie.
Wybrane przykłady kompatybilności kulturalno-gospodarczej szczególnie podkreślane w raporcie, oparte o idee unijne i fundusze strukturalne z przełożeniem na osiągnięte cele, wpływ na atrakcyjność lokalizacyjną regionów dla rynku pracy i inwestorów :
Kulturalne odrodzenie Zagłębia Ruhry w Niemczech (od 2001 roku na liście zabytków UNESCO), Europejska Stolica Kultury 2010. Interwencja ze środków strukturalnych i oczywiście również innych źródeł, ale przede wszystkim pewna mechanicznie wręcz, ustawiczna, realizowana wizja ratowania tego regionu, doprowadziła do:
- powstania170 nowych przedsiębiorstw i stworzenia 1000 nowych miejsc pracy ( z czego 70% firm działających w obrębie kompleksu przemysłowego kopalni i koksowni Zollverein w Essen, kluczowej ‘perły’ projektu, to firmy sektora kreatywnego)
- ogólnie w całym regionie od 2006 roku nastąpił 14 procentowy wzrost liczby przedsiębiorstw, co w zestawieniu z ogólnym wzrostem w pozostałych gałęziach przemysłu stanowi dwukrotność tego wskaźnika
Musikpark, Mannheim – projekt pomagający początkującym małym i średnim przedsiębiorstwom z sektora muzycznego w stawianiu pierwszych kroków. Musikpark, zajmujący powierzchnię 4300 m kw., posiada salę choreograficzną i pokazową, warsztat, kilka studiów dźwiękowych, studio telewizyjne oraz stylową salę konferencyjną. W ramach Celu II w Musikpark zostanie zainwestowanych nieco ponad 5 mln euro. Finansowanie jest udzielane od 2004 roku na okres 15 lat.
„W sytuacji, w której gospodarki chwieją się w wyniku kryzysu gospodarczego, Musikpark nie tylko nie idzie na dno, lecz radzi sobie lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. Po raz pierwszy w historii park musiał stworzyć listę oczekujących MŚP, które są zainteresowane wynajmem powierzchni na terenie parku. „Jesteśmy bardzo mile zaskoczeni”, powiedział Christian Sommer, dyrektor zarządzający i stały rozmówca Panoramy. „Więcej osób poszukuje miejsca niż chce nas opuścić – to bardzo budujące”, wyjaśnia.” (Panorama Inforegio, Miesięcznik - biuletyn informacyjny wydawany przez Komisję Europejską - Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej, 2009)

Raport podaje że roczny obrót przedsiębiorstw działających dzięki projektowi to ok. 20 mln euro. W wyniku projektu utworzono 240 nowych miejsc pracy.
Hrabstwo Kornwalii. Działania oparte o inwestycję w kulturę i biznes (2000-2006):
- Inwestycja prawie 10 mln funtów środków UE (9.88) w biznes i rozwój umiejętności przyniosła zwrot w postaci ok. 104 mln funtów dodatkowego zysku.
- W latach 2000-2004 powstało ok. 560 nowych miejsc pracy
- 19% wzrost w skali zatrudnienia, przy 3% wzroście w skali krajowej w tym sektorze
- wzrost obrotu sektora z 326m do 421m funtów – co oznaczało 29% skok
- Wzrost wartości dodanej brutto do 34%, przy 7% wzroście krajowym
Kartagena, projekt „Port Kultur”, wykorzystujący złożoność kulturową i dziedzictwo historyczne,
- wzrost liczby odwiedzających z 35,000 w 2003 r do 280,000 w 2008 roku.
Łotwa, prace nad digitalizacją zbiorów (w której wzięło udział aż 871 bibliotek miejskich i akademickich) doprowadziły do 30% wzrostu wśród odwiedzających w 2009 r.
Krajowe Centrum Tańca w Newcastle, wzrost obrotu z 500,000 do 2 mln funtów.
Raport podaje oczywiście o wiele więcej przykładów, takich jak Lille, Wiedeń czy ekonomiczne korzyści dla Liverpoolu po realizacji Europejskiej Stolicy Kultury 2008. W ostatniej części znajdujemy rekomendacje i zalecenia na lata 2007-2013 oraz dla strategii Europa 2020:
- Większa intensyfikacja działań na rzecz dialogu i promocji idei wpływu Kultury na gospodarkę, rynek pracy, przedsiębiorczość, edukację i szeroko rozumianą innowacyjność.
- Większa proporcjonalność środków strukturalnych w stosunku do rozmiaru i potencjału sektora kreatywnego.
- Intensyfikacja założeń i działań długoterminowych.
- Konieczność włączenia kultury w zintegrowane strategie rozwoju, w oparciu o współpracę władz publicznych, organizacji kulturalnych, organizacji społecznych, instytucji i placówek edukacyjnych oraz przedstawicieli biznesu.
- Korzystanie z dorobku poprzednich lat w zakresie praktyki oraz systemu aplikacji.

W ramach rekomendacji oraz przedstawionej analizy Polska definitywnie powinna uwzględnić wagę wszystkich zaleceń, szczególnie w obrębie długofalowości rozwiązań strategicznych z udziałem kultury i edukacji. Przeczytajmy fragment podsumowania raportu o „Analizie wykorzystania środków na projekty inwestycyjne z udziałem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w okresie 2004 – 2008” na zlecenie Narodowego Centrum Kultury (grudzień 2008):
„Cała baza danych zawierająca projekty „miękkie” i „twarde” liczyła 47 715 pozycji, z tego [tylko] 23 025 projektów rozpatrzonych zostało pozytywnie. (…) Analiza dotychczasowego wykorzystania środków inwestycyjnych przez MKiDN oraz województwa wskazuje na zróżnicowaną i rozproszoną , nieczytelną dla zespołu prowadzącego Analizę, politykę wydatkowania środków budżetowych i funduszy UE na projekty dotyczące infrastruktury kultury. Otrzymaliśmy obraz ‘spontanicznych’, nieukierunkowanych rezultatów. (…) Wyraźnie słabe jest programowanie, wybór celów wynikających z strategii MKiDN, województw i miast czy też programów sieciowych lub liniowych. W Programach Ministra 2005-2008 nowe projekty inwestycyjne stanowiły tylko 12.1% wartości.”

Jednakże powinna rozpocząć się również debata na temat edukacji podstawowej, gimnazjalnej oraz ponadgimnazjalnej wespół z debatą o procesie stopniowej likwidacji wielu placówek. Nie wymaga wyjaśnień fakt powiązania kultury z edukacją, która jest jej naturalnym fundamentem. Ta edukacja to przecież ab love principium, punkt wyjściowy procesu rozwoju. Każdy młody człowiek ulega pierwszej fazie formowania się, kształtowania, budowania pierwszego wachlarza zainteresowań, odkrywane są pierwsze talenty i uwarunkowania, wpajane są podstawowe zasady funkcjonowania w społeczeństwie, pierwsze idee przedsiębiorczości, kreatywności, dialogu z kulturą, historią, narodową i światową, właśnie na tych pierwszych poziomach edukacji. Na studia wyższe kieruje się już młodzież uformowana, przynajmniej taka winna być. W Niemczech już po czwartej klasie wychowawca przeprowadza z uczniem i jego rodzicami rozmowę, w której przedstawia swoją sugestię dotyczącą dalszego kształcenia dziecka. Jest to jego „polecenie” (Empfehlung) do tzw. „dalszych szkół”, czyli: Hauptschule, Realschule, Gesamtschule albo Gymnasium. W dziesiątym roku życia dziecka zapada zatem decyzja dotycząca jego dalszego kształcenia, silnie wpływająca na jego dalsze losy. Od 10 roku życia każde dziecko ma zapewnione indywidualne wsparcie pedagogiczne w oparciu o diagnozę jego uzdolnień i możliwości, co stanowi duży atut tego rozwiązania strukturalnego. W Luxemburgu dzieci rozpoczynają już edukację w wieku 4 lat . Niż demograficzny powinien być raczej potraktowany jako możliwość podniesienia jakości placówki, przy mniejszej liczbie dzieci, a nie jako powód do likwidacji. Ponadto czy idea likwidacji szkół współgra z wytycznymi unijnymi, czy współgra z celami udzielanego dla Polski wsparcia środkami unijnymi ? Szkoły to nie obciążenie dla budżetu, szkoły to inwestycje, strategiczne inwestycje. Tak jak po latach dostrzeżono w Polsce, wartość bibliotek, tak należy zwrócić uwagę na rolę szkół. Efektywne zarządzanie tak, likwidacja to bezsprzecznie zaprzepaszczenie ważnej inwestycji. Nie struktura i liczba szkół wymaga zmian a sposób i forma zarządzania. Od lat niektóre szkoły zmieniają swój wizerunek, to obecnie instytucje pozyskujące dodatkowe źródła dochodu, należy kopiować te wzorce, wiele placówek udostępnia swe podwoje dla szkół językowych, firm szkoleniowych, zaplecze sportowe dla zaprzyjaźnionych klubów i organizacji sportowych, zyskuje sponsorów wśród dużych przedsiębiorstw prywatnych i państwowych. Godnym pochwały jest współpraca PGE z UŁ czy placówkami oświatowymi na terenie całego kraju (np. program profilaktyczny w Białymstoku w 2004 r), jak również pomoc ze strony WFOŚ na terenie woj. Łódzkiego, przy termomodernizacji wielu obiektów szkolnych i przedszkoli. To idee, które warto stymulować, wynikiem takiej termomodernizacji jest przecież ewidentna oszczędność i obcięcie wydatków na eksploatacji, dlaczego nie zaangażować większej ilości przedsiębiorstw. Szkoły już dawno to nie instytucje non-profit. Szkoły to potężny kapitał ludzki, należy go tylko efektywnie wykorzystać. Każda placówka to indywidualny potencjał intelektualny, niezwykle słabo zauważalny, według statystyk potężna grupa to nauczyciele dyplomowani, niezwykle doświadczeni. Szkoły to fantastyczne centra współpracy, krajowej i europejskiej, na coraz większe uznanie zasługuje nawiązywania kontaktów międzynarodowych z innymi placówkami i organizacjami. Szkoły to przede wszystkim idealny partner do realizacji wielu programów i projektów unijnych i to nie tylko w ramach programu Comenius czy Europa dla obywateli, to Kapitał Ludzki, dotacje unijne na rozbudowę, modernizację oraz informatyzację, rozbudowany system programów regionalnych. Należy stymulować i pobudzać takie procesy. Jak czytamy w „Regionalnym Programie Rozwoju Województwa Łódzkiego 2007-2013” (Opr. Krzysztof Banaszkiewicz, Jakub Głębowski), gdzie nie ma słowa o ewentualnych likwidacjach placówek:
„Promocja potencjału akademickiego regionu oraz wysoka jakość kształcenia, stanowić powinna niewątpliwie istotną oś priorytetową w polityce rozwoju. Działalność ta ma bowiem realną szansę stać się „bazą ekonomiczną” województwa (szczególnie jego stolicy) i sprzyjać budowaniu jego długookresowej konkurencyjności.”
Nierealnym jest intensywny wzrost kultury i przekład na wynik ekonomiczny bez dbałości o edukację, szczególnie podstawową i ponadgimnazjalną. Jest to długofalowy proces, w którym nie da się wykluczyć poszczególnych elementów. Ironicznie, dobrym pomysłem mogło być wprowadzenie tzw. godzin karcianych (czyli zgodnie z reformą każdoroczny wzrost o 1 godzinę pensum nauczycielskiego) w systemie edukacji, jeżeli towarzyszyłaby temu odpowiednia tabela wyznaczników, odpowiednie zarządzanie procesem, w trakcie np. właśnie tych godzin nauczyciele mogliby analizować potrzeby edukacyjne, kulturalne jednostki, szukać rozwiązań i dodatkowych źródeł finansowania, udziału jednostki w projektach regionalnych, krajowych i unijnych, kulturalnych, edukacyjnych. Różnorodność programowa sprzyja każdej grupie nauczycieli, język, historia, wiedza o kulturze, informatyka, matematyka, . . . Nie byłoby to nawet sprzeczne z zapisami przepisu, po drobnej modyfikacji (należałoby poszerzyć spektrum zajęć: formę i zakres) Art. 42 ust. 2 pkt. 2 Karty Nauczyciela, mogą to być „zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust.7. Reasumując, wobec obecnych tendencji i centralizacji działań na rzecz kultury i edukacji, naszego kraju nie stać na likwidację szkół i nie stać na lekceważenie ekonomicznego potencjału kultury.

Wyświetleń: 646