Zjawisko stresu fizjologicznego. Sprawdzone sposoby
w radzeniu sobie ze stresem


Naturalnym pragnieniem wszystkich ludzi jest życie w dobrym zdrowiu oraz samopoczuciu. Jednakże należy zauważyć, iż stale doświadczamy nieprzyjemnych sytuacji. Naszemu codziennemu życiu wciąż towarzyszy pośpiech i napięcie. Każdego dnia podlegamy różnym naciskom, wymaganiom i ograniczeniom. Musimy podołać wielu obowiązkom. To rodzi napięcia i powoduje stres. Stres bywa aktywizujący, mobilizujący, sprawia, że właściwie wykorzystujemy nasz czas, koncentrujemy się na danej czynności, rzeczy. Ale jeśli jego dawka jest coraz większa wielu z nas nie umie sobie z tym poradzić. Stajemy się nerwowi, rozdrażnieni, tracimy wiarę w siebie, czujemy jakbyśmy byli w zaklętym kręgu, z którego nie sposób się wydostać. Jesteśmy coraz bardziej zmęczeni oraz niezadowoleni z siebie.
Stresujemy się prawie wszystkim: wydarzeniami na świecie, bezrobociem, hałasem, korkiem na ulicy, wizytą u lekarza, chorobą, kłótnią z partnerem czy rozmową z przełożonym. Nie sposób uniknąć czynników, bądź sytuacji stresujących. Ale aby walczyć ze stresem, tym negatywnym, należy zrozumieć, czym on jest. Najpopularniejsza definicja stresu brzmi: „stres to stan napięcia spowodowany trudną sytuacją, z którą nie umiemy sobie poradzić. Występuje on zawsze, gdy dzieje się z nami coś złego, niezależnie od tego czy jest to zagrożenie fizyczne czy psychiczne”. Istotnie z tak wyjaśnioną definicją trudno się nie zgodzić. Stres jest nie tylko napięciem psychicznym i pobudzeniem emocjonalnym, ale również całym szeregiem reakcji czysto fizjologicznych.
Również Słownik Psychologiczny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje stresu, mianowicie:
1. stres psychiczny – wywołany przez silny bodziec zewnętrzny i wewnętrzny (stresor), wzrost napięcia emocjonalnego prowadzący do ogólnej mobilizacji sił organizmu, mogący przy długotrwałym działaniu doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, wyczerpania i chorób psychosomatycznych;
2. stres fizjologiczny– całokształt zmian, którymi organizm odpowiada na różnorakie czynniki uszkadzające.
Koncentrując się na drugim rodzaju, czyli stresie fizjologicznym należy zauważyć, iż to, co przeżywamy, wyrażać się może poprzez objawy fizjologiczne takie jak:
• Przyśpieszone bicie serca.
• Ucisk w klatce piersiowej.
• Uczucie zmęczenia.
• Bezpośrednio po zdarzeniu, uczucie drżenia, drętwienia ciała lub tylko kończyn.
• Pojawiające się trudności w oddychaniu np. płytki oddech, uczucie zasychania w gardle.
• Bóle różnego rodzaju: głowy, mięśniowe, kręgosłupa, brzucha.
• Pojawiające się wymioty, mdłości, biegunka.
• Zwiększona potliwość.
• Obniżona wrażliwość na ból i inne bodźce zmysłowe z wyjątkiem tych, które oceniamy jako szczególnie ważne dla naszej sytuacji.
• Uczucie rozdrażnienia, braku koncentracji.
• Pojawienie się braku zainteresowania otaczającą nas rzeczywistością, tym, co dzieje się wokół nas.
• Problemy ze snem (np. trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, koszmary).

To wszystko powoduje, iż tracimy dawną radość życia oraz zapał do pracy. Miejsce dotychczasowej pewności siebie zajmuje brak wiary we własne poczynania. Jednakże należy wiedzieć, iż wyeliminowanie z naszego życia stresu jest niemożliwe, a nawet mogłoby okazać się szkodliwe. Stres w niewielkiej dawce jest nam potrzebny, gdyż mobilizuje nas do działania, dlatego też warto nauczyć się jak zmniejszać stres, tak by był dla nas wyłącznie czynnikiem mobilizującym.
Często wydaje się nam, że nieprzyjemne doznania czy wspomnienia z biegiem czasu znikną, jednak nie zawsze tak się dzieje. Bywa, iż powracają one do nas, czasem ze zdwojoną siłą. Nawet, jeżeli bardzo staramy się zapomnieć o niemiłych sytuacjach, czy unikamy miejsc lub spotkań z ludźmi przypominającymi nam przykre wydarzenia, to i tak, co jakiś czas myślimy o tym, co się stało. Dlatego też ważne jest, by osiągnąć taki stan, w którym te wspomnienia nie będą już tak bolesne jak na początku.
Jest wiele sposobów postępowania, wykorzystywanych przez ludzi dla opanowania stresu w różnych sytuacjach. Mają one niejednakową skuteczność, co zależy nie tylko od samej sytuacji, w której są wytwarzane i stosowane, ale także od cech jednostki np. wiedzy, inteligencji, życiowego doświadczenia, itp.

Wyróżnia się trzy główne style radzenia sobie ze stresem:
- unikanie - czyli reakcje, które zmierzają do kontroli przykrytych uczuć;
- aktywne zachowanie- czyli reakcje, które zmieniają sytuację;
- poznawcze radzenie sobie- czyli reakcje, które zmieniają znaczenie lub ocenę stresu.

Typowo ludzkim zachowaniem jest odsuwanie, odkładanie w czasie tego, co może stanowić źródło potencjalnego stresu, czyli np. egzaminu, ważnego spotkania, rozmowy, wizyty u lekarza. Innymi technikami opanowania, kontroli stresu jest nabywanie doświadczenia i wprawy w wykonywaniu zadania, co pośrednio zmniejsza jego trudność, stopniowe „oswajanie się” z zadaniem, poszerzanie własnych kompetencji, poszukiwanie informacji o zdarzeniu lub sytuacji np. o przebiegu egzaminu, o osobie, z którą mamy się spotkać itp. Czasami ludzie próbują przewidywać zdarzenia oraz usiłują je przeżyć emocjonalnie znacznie wcześniej, niż mają one miejsce w rzeczywistości. Tak można się przygotować do ważnej rozmowy czy też publicznego występu. Podobnie rzecz ma się z przewidywaniem własnych reakcji na stres. W chwili, gdy pojawią się wraz ze stresem nie będą zaskoczeniem i to pozwoli na kontrolę nad sytuacją, nad tym, co się dzieje. Ale także bywają sytuacje, kiedy ludzie próbują odwracać uwagę od źródła stresu, chcą obracać w żart, lekceważyć, deprecjonować niebezpieczeństwo lub pomniejszać znaczenie straty, porażki. Innym sposobem na przeżycie stresu dla pewnej grupy osób jest intensywny wysiłek fizyczny lub skoncentrowanie uwagi na jakiejś czynności, co wyraża się w szczególnie dokładnym jej wykonaniu. Wizualnym przykładem takiego zachowania może być także silna koncentracja uwagi na jakimś punkcie np. uważne przyglądanie się paznokciom. W stresie może ujawnić się i nasilić tendencja do korzystania z pomocy innych ludzi. Czasami jednak ludzie w trudnych chwilach wolą pozostać przez pewien czas sami, w odosobnieniu by ich cierpień nie widzieli inni, by nie być postrzeganymi inaczej niżby chcieli. Są także przypadki, kiedy ważną rolę w zwalczaniu stresu odgrywa identyfikacja z grupą, do której człowiek należy. W poczuciu silnej więzi emocjonalnej z drugą osobą lub grupą osób łatwiej jest znieść stres. Podobnie rzecz ma się, gdy źródło stresu jest wyraźnie określone i przeciwko niemu kierowana jest np. agresja.
Strategie, które pozwolą efektywnie radzić sobie ze stresem muszą być dostosowane do specyfiki źródła tego stresu. Sposoby na pokonanie go są różne i zależą od indywidualnych predyspozycji każdego człowieka.
Aby zredukować szkodliwe skutki stresu, nie wystarczy tylko go zidentyfikować i sobie uświadomić jak wiele jest źródeł stresu. Więc jak należy postępować?

Przede wszystkim, by nie dać się stresowi należy:
1. Spróbować zachować dystans do wydarzenia, które miało miejsce.
2. Uświadomić, sobie, co jest stresorem.
3. Spróbować zaobserwować swoje niepokoje, nie lekceważyć ani nie ignorować ich.
4. Zastanowić się, jakie będą następstwa wydarzenia, jak nasi znajomi mogliby się zachować w danej sytuacji?
5. Ustalić, co można zmienić w danej sytuacji? Uspokojenie gonitwy myśli i chłodna ocena sytuacji pomogą nam podjąć właściwą decyzję.
6. Myśleć o niepowodzeniu jak o nowym wyzwaniu.
7. Refleksja nad sobą. Pogłębi to naszą znajomość własnych słabych i mocnych stron, co pozwoli m.in. przewidywać na przyszłość, jakie sytuacje niosą ze sobą dla nas ryzyko stresu. Należy często myśleć o swoich mocnych stronach, swych talentach, uzdolnieniach, a przede wszystkim zaakceptować siebie samego.
8. Spróbować, choć przez kilka minut dziennie robić coś, co przynosi nam radość, daje uczucie satysfakcji.
9. Spróbować stawiać sobie realne i możliwe cele do osiągnięcia.
10. Spróbować wprowadzić do swego dnia codzienną chwilę gimnastyki (ćwiczenia relaksacyjne). To najprostszy i najłatwiejszy sposób na pozbycie się silnego napięcia. Ruch sprawia, że krew krąży szybciej usuwając z organizmu nadmiar adrenaliny i hormonów stresu, które wytwarzamy w chwilach zdenerwowania.
11. Posłuchać spokojnej, relaksującej muzyki.
12. Nauczyć się pozytywnego myślenia o sobie i otaczającej nas rzeczywistości.
13. Nauczyć się śmiać. Poczucie humoru jest istotne dla naszej odporności psychicznej.
14. Postarać się spędzać czas z bliskimi. Obecność serdecznych nam osób leczy jak najlepsze lekarstwo. Dzieje się tak, dlatego, że mamy zapewnione wówczas poczucie bezpieczeństwa, czujemy, że jesteśmy komuś potrzebni i że inni nas wspierają.
15. Postarać się oddychać torem brzuszno-przeponowym. Już w starożytnych Indiach i Chinach odkryto, że najskuteczniejszym sposobem na wyciszenie jest rytmiczny głęboki oddech. Większość z nas oddycha źle wyłącznie piersiami, więc płytko, co sprawia, że nie następuje całkowita wymiana powietrza, które zalega w dolnej części płuc. To z kolei blokuje nasze energetyczne kanały i sprawia, że nie pozbywamy się stresu.
16. Przeczytać ciekawą książkę – biblioterapia.
17. Porozmawiać z sobą samym.
18. Iść na spacer.
19. Zadbać o prawidłową dietę.
20. „Zapisać stres” – czyli wyładować swe emocje na kartce papieru.

Natura stresu wymaga, więc od nas niezwykłej czujności i zręczności w kontrolowaniu poziomu odbieranych bodźców. Dobre opanowanie tej umiejętności zapewni nam komfort życia - uchroni nas przed nudą z jednej strony oraz przed zmaganiami ponad nasze siły z drugiej strony. To pozwoli nam zapanować nad stresem i uchronić nas od tego, by nie stał się on naszym głównym wrogiem.







Bibliografia:

1. Pasikowski Tomasz: Stres i zdrowie: podejście salutogenetyczne. Poznań 2002, s. 29- 54.
2. Podstawy psychologii zdrowia. Red.: Grażyna Dolińska –Zygmunt. Wrocław 2001, s.112- 117.
3.Rychlik-Muszyna Bożena: Program profilaktyki antystresowej: „Jak radzić sobie ze stresem?”:jak promować zdrowy styl życia. Łódź 2002.
4.Słownik Psychologiczny. Red. Włodzimierz Szewczuk, Warszawa 1985, s.297.
5. Wrona- Polańska Helena: Zdrowie jako funkcja radzenia sobie ze stresem…. Kraków 2003.

Wyświetleń: 4331