ASPEKTY NIESTANDARDOWEGO PRZECZENIA W JĘZYKU ANGIELSKIM

W niniejszym artykule chciałbym przedstawić dwa aspekty niestandardowych form gramatycznych, dotyczących przeczenia w brytyjskiej odmianie języka angielskiego. Pierwszą z nich jest zasada wielokrotnego przeczenia, drugą zaś forma ain’t, w zasadzie nienauczana w szkole, ale stosowana powszechnie na obszarze Wielkiej Brytanii.

Wielokrotne przeczenie

Istnieje bardzo wiele form gramatycznych, które różnią się zdecydowanie od tych przedstawionych jako wzorcowe w literackiej odmianie języka angielskiego i nauczanych w szkole w ramach lekcji gramatyki.
Jedną z nich jest konstrukcja gramatyczna dobrze znana jako podwójne przeczenie. Każdy nauczyciel, przynajmniej w polskiej szkole, od samego początku nauczania gramatyki języka angielskiego wyraźnie podkreśla, że nie ma tam dwóch przeczeń w jednym zdaniu pojedynczym. Jeżeli weźmiemy np. zdanie angielskie: I had some dinner, to mamy tutaj dwie różne możliwości zaprzeczenia powyższego zdania. Możemy bowiem powiedzieć albo: I didn’t have any dinner lub zaprzeczyć słowo some i powiedzieć: I had no dinner. Za tak poprawnie napisane czy wypowiedziane zdanie uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą. Gdyby zaś powiedział: I didn’t have no dinner, nauczyciel zareaguje stanowczo i oceni taką wypowiedź dość nisko.
Okazuje się jednak, że podobne formy przeczenia występują w odmianach niestandardowych, tzn. w dialektach. Zdaje się, że bardziej adekwatnym określeniem jest tutaj wielokrotne przeczenie niż podwójne, a to z racji, że w zdaniu takim mogą wystąpić więcej niż dwa czy nawet trzy przeczenia, np. He couldn’t get none nowhere.
Konstrukcje zdaniowe typu: I didn’t have no dinner można znaleźć nie tylko na Wyspach Brytyjskich, ale przyjmują one ogólnoświatowy wymiar. Zdaje się, że wynika to też z faktu występowania wielokrotnego przeczenia w językach rodzimych i „ kalkowaniu” czyli przenoszeniu ich potem na język angielski. Weźmy choćby nasz język ojczysty, polski, gdzie w jednym zdaniu może wystąpić kilka przeczeń i zdanie nie traci poprawności gramatycznej, np. Nigdy niczego nigdzie nie zgubiłem. To zaledwie cztery przeczenia ale można zdania polskie o wiele bardziej rozbudowywać pod tym kątem. O ile „kalkowanie” można jakoś próbować tłumaczyć w przypadku polskim, to trudno jest to zrobić w przypadku rodzimych Brytyjczyków czy choćby Niemców, gdzie też z gramatycznego punktu widzenia wielokrotne przeczenie jest niepoprawne. Zdanie typu : Ich lese nicht keine Zeitung jest jak najbardziej niepoprawne.
Na podstawie powyższych przykładów nasuwać się może prosty wniosek, a mianowicie, że reguły gramatyczne nauczane w szkole nie zawsze znajdują swoje odbicie w praktycznym ich zastosowaniu, bo przykłady te dowodzą, że łamanie ich wcale nie wpływa na zakłócenie przekazu, gdyż przecież każdy zrozumie treść zdania: I went out without no shoes on. Należy jednak pamiętać i uświadamiać ten fakt uczniom (takie jest moje zdanie), że wypowiadanie się w sposób niegramatyczny w Wielkiej Brytanii świadczy jednak o słabym wykształceniu i w zasadzie zarezerwowane jest dla klasy robotniczej.

Forma ain’t

Jest to kolejny przykład na to, jak funkcjonuje język w życiu codziennym, a jak podchodzi to tego szkoła. Z punktu widzenia podręcznika nie ma czegoś takiego, jak ain’t (raz jedyny widziałem ją w podręczniku, w tekście jakiejś amerykańskiej piosenki). Okazuje się , że coś takiego jednak istnieje i jest bardzo powszechne.
Ain’t wymawiane na trzy sposoby /eɪnt/, /ɛnt/ oraz /ɪnt/ znalazło swoje zastosowanie w przynajmniej dwóch przypadkach:
1) Jako forma przecząca czowonika to be w czasie present simple, zastępując istniejące już formy standardowe: aren’t, isn’t oraz am not , a co za tym idzie i czasownika posiłkowego (operatora) w czasie present continuous:
- I ain’t coming.
- He ain’t there.
- They ain’t going.
- Things ain’t what they used to be.
Z praktycznego punktu widzenia zastąpienie trzech form jedną zdawać by się mogło nawet bardzo praktyczne i wygodne, ale czy to jest w tym wszystkim najważniejsze?
2) Drugie zastosowanie znalazło ain’t jako odpowiednik form przeczących czasownika posiłkowego to have w czasie present perfect, czyli standardowych haven’t i hasn’t:
- I ain’t done it.
- She ain’t got one.
Na koniec oto takie zdanie jako połączenie dwóch omawianych powyżej zagadnień: I ain’t seen nothing here. Znalazłem je w Oxford Advanced Learner’s Dictionary z roku 1995 na stronie 25.

Literatura pomocnicza:
1. Hughes A., Trudgill P., Watt D., English Accents and Dialects, Hodder Edukation, London, 2005.
2. Sobkowski W., English Phonetics for Poles, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2008.
3. Hornby A. S., Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English, Oxford University Press, Oxford, 1995 (skorygowane w 1998).

Opracował: Dariusz Zawadzki,
nauczyciel języka angielskiego Zespołu Szkół w Błędowie

Wyświetleń: 1481