Zaburzenia mowy przyczyną trudności szkolnych dziecka

Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce ma charakter dwustronny. Z jednej strony zaburzenia mowy przyczyniają się do powstawania trudności w nauce, z drugiej strony przedłużające się niepowodzenia w nauce powodują powstawanie zaburzeń mowy.

Postępy dziecka w nauce i jego pozycja w klasie w znacznej mierze zależą od tego, jak ono mówi. Dzieci rozpoczynające naukę szkolną wykazują znaczne różnice w dojrzałości mowy. U części uczniów klas młodszych stwierdza się wadliwą wymowę.

Trudności szkolne dziecka wynikające z zaburzeń mowy dotyczą przede wszystkim edukacji polonistycznej. Dziecko źle mówiące najczęściej pisze z błędami, słabo czyta, przejawia zahamowania w swobodnym wypowiadaniu się.

Trudności zależą od przyczyn niepoprawnej wymowy. Jeżeli są nimi np. wady zgryzu, anomalie dotyczące budowy języka czy rozszczep podniebienia, dziecko nie ma trudności z pisanie. Jeśli natomiast wadliwa wymowa jest wynikiem uszkodzenia lub niedokształcenia struktur odpowiedzialnych za określone funkcje /percepcyjno- motoryczne/ pojawiają się problemy z pisaniem.

Najczęściej spotykane błędy wiążą się z seplenieniem, reraniem, ubezdźwięcznianiem głosek dźwięcznych, co prowadzi do zmiany znaczenia wyrazu. Dziecko ubezdźwięczniające głoski mówi i pisze zamiast bółka - półka, dom - tom. Błędy wynikające z nieprawidłowego wymawiania głosek syczących, głoski (r) stosunkowo rzadko zmieniają sens wyrazów, np. szafa - safa, czapka - capka. Mogą jednak wystąpić zniekształcenia, które sprawią, że sens przeczytanego czy napisanego słowa jest trudny do rozpoznania /szum - sum/. Zmiana znaczenia poszczególnych słów często utrudnia lub uniemożliwia uchwycenie sensu czytanego tekstu, co ma negatywne znaczenie dla procesu uczenia się. W pisaniu wypracowań i w pisaniu ze słuchu pojawiaj się błędy, będące odzwierciedleniem wadliwej wymowy.

Błędy w pisaniu najczęściej pojawiają się u dzieci z zaburzeniami słuchu fonematycznego. Uczeń nie różnicuje dźwięków zbliżonych fonetycznie /s-sz, c-cz/ i w związku z tym nie wie, jaką literę ma napisać, często zamienia jedną literę na drugą.

U dzieci z wadami wymowy występują niekiedy błędy hiperpoprawności, polegające na umieszczaniu dźwięków w tych słowach, w których w ogóle one nie występują. Poprawiana wymowa głoski c na cz, s na sz może spowodować, że dziecko zaczyna używać głosek cz, sz wszędzie tam, gdzie powinno być s, c.

Długotrwały brak sukcesów szkolnych u dzieci z wadami wymowy wywołuje u nich zaburzenia rozwoju emocjonalnego i uczuciowego.

Zdarza się, że na skutek nieprawidłowej reakcji rodziców i nauczycieli na występujące u dziecka zaburzenia mowy, zaostrzają się u niego objawy nerwicowe i trudności wychowawcze. Warunki szkolne często stanowią czynnik sprzyjający nasilaniu się jąkania. Składają się na nie; stany napięcia nerwowego, przeciążenia nauką, kpiny kolegów, lęk przed ocenami. Jąkanie wykazuje tendencje do nawrotów w sytuacjach nasilających się trudności w nauce, zwłaszcza, gdy nie tylko szkoła, ale i dom stają się źródłem napięć nerwicogennych. Innym zaburzeniem mowy, które narasta w sytuacjach dłużej trwających niepowodzeń szkolnych, jest opóźnienie rozwoju mowy. Problem ten wiąże się z obniżaniem się poziomu umysłowego uczniów pod wpływem nieprzezwyciężonych trudności w nauce.

Istotne znaczenie na fakt trudności w korzystaniu z lektury przez uczniów z klas wyższych. Uczniowie, którzy nie opanowali w młodszych klasach umiejętności czytania, niechętnie czytają, nie wykorzystują swoich umiejętności nawet w znikomym zakresie. W związku z tym w miarę upływu lat nauki szkolnej powstaje coraz większa różnica w zasobie pojęciowym między uczniami z wadami wymowy a ich rówieśnikami. Obniża się poziom rozwoju słowno- pojęciowego u tych dzieci, a przecież już od dziecka rozpoczynającego naukę szkolną oczekujemy swobodnego wypowiadania się i umiejętności powtórzenia usłyszanego tekstu.

Wady wymowy odbijają się ujemnie na samopoczuciu dziecka i jego pozycji w zespole rówieśników, powodują nieśmiałość i lękliwość. Rodzi się w nim poczucie inności, niższości i braku wiary we własne siły, a niemożność sprostania zadaniom może stać się przyczyną jego bierności i izolacji.

Bardzo ważne jest, więc jak najwcześniejsze zapewnienie dziecku odpowiedniej pomocy. Profilaktyka i korekcja wad wymowy to zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym.

Opracowanie: Jolanta Szałańska - pedagog szkolny
Szkoła Podstawowa nr 340 w Warszawie

Wyświetleń: 943