Dziecko z problemem ADHD

Tajemnicze ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hiperactivity Disorder, czyli "Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi" (często nazywany po prostu "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej").

Obecnie uważa się, że przyczyną tego zespołu znacznie częściej jest odmienny sposób dojrzewania układu nerwowego, niż organiczne uszkodzenia mózgu na skutek działania patologicznych czynników. Za takim wyjaśnieniem przemawia przebieg zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, czyli zmniejszanie się nasilenia lub ustępowanie objawów wraz z wiekiem u dużej liczby pacjentów. Za założeniem, że nadpobudliwość jest genetycznie uwarunkowaną cechą przemawiają wyniki badań nad rodzinami dzieci nadpobudliwych, w których znacznie częściej występuje nie tylko nadpobudliwość, ale także różne zaburzenia będące wynikami zaburzonej kontroli impulsów i nieuwagi.

Nadpobudliwość psychoruchowa jest bardzo nasiloną cechą człowieka, a podział na dzieci spokojne, żywe, bardzo żywe, nadpobudliwe jest kwestią dość umowną. Nie ma badania ani testu, który pozwala stwierdzić, które dziecko jest nadpobudliwe, a które nie. Różne jest także nasilenie objawów w zależności od sytuacji. Są one silniej wyrażane w czasie podejmowania wysiłku umysłowego lub konieczności zachowania ciągłej uwagi - słuchanie nauczyciela, czytanie szczegółowego materiału, monotonnej pracy.

Aby można było mówić o zespole nadpobudliwości, dziecko musi mieć objawy stale lub niemal stale, (choć o różnym nasileniu), a zatem i w szkole, i w domu, i na podwórku. Zwykle najbardziej nasilone są w szkole, ze względu na konieczność zachowania stałej uwagi i pozostawania w jednym miejscu. Ważne jest także stwierdzenie, że objawy te występują od wczesnego dzieciństwa. Nadpobudliwość jest cechą człowieka, która ujawnia się różnie silnie w rozmaitych sytuacjach, może, więc znacznie nasilić się pod wpływem stresu, w dużej klasie, po zmianie nauczyciela, a także przy problemach rodzinnych.

Zespół nadpobudliwości (ADHD) charakteryzuje się obecnością trwałych wzorców zachowania układających się w charakterystyczną triadę objawów;
- problem z utrzymaniem uwagi
- problemy z kontrolą impulsywności
- nadruchliwość
nadmierne w stosunku do wieku i poziomu rozwoju dziecka.

Dzieci z ADHD są niespokojne, mają trudności z pozostaniem na miejscu w klasie, łatwo rozpraszają się, nie potrafią zaczekać na swoją kolej, sprawia im trudność zastosowanie się do kolejnych instrukcji. Często przerzucają się z jednej nie zakończonej działalności do drugiej, są nadmiernie gadatliwe, przeszkadzają innym, wydaje się, że nie słuchają tego, co się do nich mówi. Angażują się w niebezpieczne działania, nie uwzględniając możliwych ich konsekwencji.

Zaburzenia uwagi charakteryzują się rozwojowo krótkim czasem skupienia uwagi, trudnościami w koncentracji, nieumiejętnością modulowania uwagi w zależności od zewnętrznych okoliczności, trudnościami w wybraniu najważniejszego w danej sytuacji bodźca (np. nieumiejętność skupienia uwagi na wypowiedzi nauczyciela w klasie) oraz łatwym rozpraszaniem się pod wpływem zewnętrznych bodźców. Dzieci z ADHD gorzej radzą sobie w klasie. Osiągają słabsze postępy i mają gorsze kontakty z nauczycielami oraz innymi dorosłymi, których irytują swoim brakiem zdolności do skupienia się na najważniejszym dla dorosłego bodźcu.

Problemy z impulsywnością i kontrolą swoich zachowań wiążą się z wykonywaniem przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być tego następstwa i to zarówno w stosunku do samego siebie, jak i innych. Zwykle rozpoczynają wykonywanie zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. Często nie wysłuchują jej nawet do końca. Mają kłopoty z wykonywaniem długoterminowych i złożonych prac. Są bardziej gadatliwe, przerywają innym, nie czekają na swoją kolej w sytuacjach grupowych. Częściej są nie lubiane przez rówieśników oraz prowokują innych do wyrażania negatywnych opinii o sobie. Mają krótszy okres odwlekania działania i czekania na pochwałę.

Nadruchliwość jest to nadmierna ruchliwość dziecka, nie połączona z wykonywaniem przez nie zadania. Jest ona irytująca i dokuczliwa dla będących wokół dziecka osób.

Dzieci z zespołem nadpobudliwości mają dużo mniejszą szansę odniesienia sukcesu, ponieważ zazwyczaj ich możliwość skoncentrowania się na zadaniu czy też umiejętność zachowania się zgodnie z przyjętymi w grupie zasadami jest niewystarczające. W szkole dzieci te nie są w stanie skupić się na pracy, co prowadzi do pogorszenia ich wyników w nauce, a w konsekwencji do konfliktów z nauczycielami oraz rodzicami, a także często do wcześniejszego zakończenia edukacji. Ich brak koncentracji bywa interpretowany jako lenistwo, brak odpowiedzialności, zachowania opozycyjne.

Dziecko nadpobudliwe zwykle bardzo dotkliwie przeżywa swoje niepowodzenia. Zdaje sobie sprawę z własnych problemów, ale nie jest w stanie uporać się z nimi samo.

Pracę z dzieckiem nadpobudliwym zawsze trzeba zacząć od akceptacji jego odmienności i niemożności. pogodzenie się z tym, że być może nigdy nie będzie idealnym, wymarzonym dzieckiem lub uczniem, którego chciałoby się mieć w domu lub klasie. Pomaga to dopasować wymagania do realnych możliwości dziecka i chroni wszystkich przed kolejnymi niepowodzeniami.

Podstawą postępowania w zespole nadpobudliwości psychoruchowej jest postępowanie wielokierunkowe ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa rodzinnego i treningu umiejętności wychowawczych.

Uważa się, że 10-20% dzieci z objawami nadpobudliwości powinna być leczonych farmakologicznie. Jest to niezbędne, gdy objawy są tak nasilone, a inne możliwości pomocy (poradnictwo, współpraca ze szkołą, specjalne systemy nauczania) nie przynoszą specjalnych efektów. Lekami, które są skuteczne w leczeniu ADHD są leki o działaniu stymulującym, pobudzającym, aktywizującym nie zaś uspokajającym, czyli hamującym aktywność mózgu. Leki uspokajające, tłumiące, zwykle nasilają zaburzenia uwagi i pogarszają funkcjonowanie dziecka. Należy pamiętać, że leki nie mogą wyleczyć z nadpobudliwości. Leczenie farmakologiczne zawsze powinno stanowić część pracy z rodzicami, z dzieckiem i szkołą - wzmacniając siłę ich oddziaływań.

Opracowanie: Jolanta Szałańska - pedagog szkolny
Szkoła Podstawowa nr 340 w Warszawie

Wyświetleń: 1163