Przezwyciężanie trudności w nauce czytania i pisania u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w klasach I - III

Plan pracy
1. Krótka charakterystyka dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w klasie I - III.
2. Rodzaj trudności w czytaniu i pisaniu.
3. Praca z dziećmi, mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, na terenie klasy, podczas zajęć reedukacyjnych oraz środowisku domowym.
4. Rodzaje ćwiczeń przezwyciężających trudności w czytaniu i pisaniu.


Ad.1. Dzieci z klasy I - III szkoły specjalnej charakteryzują się zaburzeniami w obrębie
: - rozwoju ruchowego
- funkcji poznawczych
- rozwoju emocjonalno - społecznego
- dynamiki procesów nerwowych,

W zaburzeniach rozwoju ruchowego obserwuje się: nadmierne lub zbyt słabe napięcie mięśniowe, niewłaściwą koordynację obu rąk, zwolnione nabywanie wprawy w czynnościach ruchowych, ogólną niezręcznością ruchową i słabszą sprawnością manualną. Często towarzyszą zaburzenia lateralizacji.

W zaburzeniach funkcji poznawczych dotyczą percepcji:
- wzrokowej - manifestują się w ubogich opisach ilustracji, dzieci źle zapamiętują spostrzeżenia wzrokowe.
Zaburzenia percepcji:
- słuchowej ujawniają się w trudnościach ze zrozumieniem słuchanych opowiadań, ubogim słownictwie, trudnościach w zabawach i ćwiczeniach rytmicznych.
- mowy i myślenia widoczne są w występujących wadach wymowy, interpretacji obrazków, rozumieniu historyjek obrazkowych, rozwiązywaniu zagadek i rebusów.

Dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalno-uczuciowego, to dzieci infantylne, które reagują nie adekwatnie do sytuacji, przejawiają się agresją z błahych powodów, ich zainteresowania są krótkoterminowe i powierzchniowe.
Dzieci zahamowane są mało aktywne, nieśmiałe, ujawniają podstawy lękowe, wykazują znaczną męczliwość.

Zaburzenia dynamiki procesów nerwowych występują u dzieci nadpobudliwych psychruchowo. Dzieci cechuje nadmierna ruchliwość, trudności w koncentracji uwagi, nie zrównoważenie emocjonalne, łatwość wchodzenia w konflikty z rówieśnikami i dorosłymi. Natomiast dzieci o obniżonej pobudliwości, to dzieci spowolniałe, bez żadnych zainteresowań, bez własnej inicjatywy.

Ad.2. Rodzaje trudności w czytaniu i pisaniu:
a) wynikające z zaburzenia funkcji poznawczych:
- analizatora wzrokowego - w obrębie jego części korowej występuje spostrzeganie, powodujące trudności w poprawnym przeprowadzeniu analizy i syntezy w przestrzeni tj. w polu widzenia, obejmowanego wzrokiem w toku czytania tekstu. Dzieci z zaburzeniami tego analizatora mylą kierunki: strona prawa - lewa, góra - dół, a w związku z tym mylą znaki graficzne (litery i cyfry) o podobnych kształtach, w różnym stosunku do pionowych osi liter np. d - b, p - g, 3 (liczba) - E (litera) oraz w stosunku do osi poziomej np. n - u, b - p, b - g. Tego rodzaju zaburzenia funkcji kierunkowej nazywamy inwersją statyczna. Dzieci z wadliwą percepcją wzrokową popełniają w czytaniu i pisaniu również błędy polegające na inwersji dynamicznej, są to zaburzenia funkcji porządkowej, a mianowicie:
- przestawianie liter w wyrazie i cyfr w liczbach np. zamiast od - do, kto - kot, 52 - 25,
- opuszczanie liter, sylab, całych słów
W czasie czytania dziecko dyslektyczne stara się przezwyciężyć napotykane trudności, polegające na niemożliwości odczytania trudnych słów, starają się je zastąpić wyrazami dobrze znanymi.
- analizatora słuchowego - dzieci mają trudności w przeprowadzeniu analizy i syntezy głosek w czasie , a zwłaszcza:
- w rozróżnianiu dźwięków pokrewnych, akustycznie bliskich (np., głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych b -g, d - t, g - k, w - f),
- w uchwyceniu następstwa głosek w wyrazie przestawiają, opuszczają, dodają litery, sylaby lub zniekształcają słowa całkowicie.
Zaburzeniom funkcji analizatora słuchowego towarzyszą zazwyczaj różnego rodzaju wady wymowy, ubóstwo słownika oraz gorsza pamięć słuchowa.
b) Odmienny rodzaj trudności w pisaniu powoduje
Zaburzone funkcjonowanie analizatora kinetyczno-ruchowego. Wynika z niego zaburzona sprawność manualna. Wpływa ona przede wszystkim na słaby poziom graficzny pisma. Pismo u dzieci dysgraficznych jest zniekształcone. Zniekształcenia te mają różna postać, np.
- pismo lustrzane,
- wybieganie poza linie,
- pismo o literach nierównej wielkości i nieprawidłowym położeniu,
- niejednakowe, różne nachylenie liter w tym samym tekście,
- za duże lub za małe odstępy między literami,
- litery o niepewnej linii "drżące",
- litery niedokończone w kształcie,

Pismo takiego dziecka robi ogólne wrażenie nieporządku, brzydkiego. Poza tym dzieci dysgraficzne piszą wolno, nie nadążają za innymi uczniami.

Ad.3. Zasady postępowania z dziećmi mającymi trudności w czytaniu na lekcji języka polskiego.
Zadaniem nauczyciela jest realizacja dwóch równorzędnych celów:
- nauczenie poprawnego czytania i pisania oraz niedopuszczenia do wytworzenia się nieprawidłowych nawyków utrudniających coraz sprawniejsze wykonywanie tych czynności,
- niedopuszczenie do tego aby dziecko czuło dotkliwie swoją niesprawność i zniechęciło się do nauki, a więc okazywanie życzliwości, akceptowanie wobec klasy jego osiągnięć - to walor leczniczy zapobiegający powstawaniu zaburzeń emocjonalnych,

Nauczyciel wobec dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu winien pamiętać, o ich deficytach rozwojowych (dogłębna znajomość dziecka), i zastosować daleko idącą indywidualizację wobec nich (zadawanie krótszych łatwiejszych).

Nauczyciel języka polskiego powinien ściśle współpracować z nauczycielem prowadzący reedukację.

Jest to ważne, ponieważ dziecko musi równocześnie mieć wpajane te same zasady, zarówno przez nauczyciela j. polskiego jak i reedukatora na swoich zajęciach. Jeżeli nauczyciel j. polskiego podczas czytania może kazać dziecku wybrzmiewać poszczególne sylaby, natomiast reedukator zwalcza ten nawyk i wprowadza wolne przeciąganie sylab. To na pewno praca żadnego nauczyciela nie przyniesie pożądanego efektu.

Współpraca z rodzicami
Rodzice najczęściej wszelkie niepowodzenia dziecka tłumaczą jego lenistwem nie znając i nie rozumiejąc istoty tych trudności. Rodzice powinni otrzymać wyjaśnienie na czym polegają te trudności oraz wskazówki dotyczące organizowania pomocy swojemu dziecku, a przede wszystkim - ostrzeżenie przed stosowaniem sposobów niewłaściwych i szkodliwych.

Ad.4. Przykładowe ćwiczenia przezwyciężające trudności w czytaniu i pisaniu:
a) ćwiczenia mające na celu podniesienie sprawności manualnej np.
- rozluźnienie napięcia mięśniowego rąk poprzez malowanie,
- usprawnienie końców palców (stukanie końcami palców, wyrywanki, naklejanki, nawlekanie koralików),
- ćwiczenia graficzne

b) ćwiczenia usprawniające spostrzeganie wzrokowe i orientację przestrzenna np.
- dobieranie par jednakowych obrazków,
- układnie obrazków po lewej i prawej stronie,
- układnie obrazków według kolejności w jakiej były pokazywane,
- dobierania części do całego obrazka,
- układanie obrazków z części,
c) ćwiczenia usprawniające analizę i syntezę słuchowa , koordynację słuchowo-ruchową i słuchowo-wzrokową
- odtwarzanie rytmu i wiązanie go z układem przestrzennym,
- analiza zadań na wyrazy i wyrazów na sylaby,
- rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów.


Literatura:
B. Sawa -" Jeżeli dziecko źle czyta i pisze"
T. Gąsowska, Z. Pietrzak - "Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu"
B. Zakrzewska - "Reedukacja dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu"

Opracowanie: Danuta Garczarek

Wyświetleń: 1954