Rola rodziców w wychowaniu dzieci

Rodzina ma szczególne znaczenie dla rozwoju i wychowania dzieci. Dokonuje się tutaj podstawowy proces wychowania dziecka. August Comte nazwał rodzinę pomostem między jednostką a społeczeństwem, wskazując w ten sposób na jej podstawową rolę w społeczeństwie. Rolę te niejednokrotnie podkreślali pedagodzy, socjolodzy, psycholodzy, którzy przedstawiali z różnych punktów widzenia funkcję rodziny w społeczeństwie i w procesie wychowania.

Już Platon widział w rodzinie podstawową komórkę życia społecznego i główną instytucję wychowawczą.

Człowiek jest istotą społeczną, rodzinną i jest zwykle z jakąś rodziną związany. Dlatego też rodzina odgrywała i odgrywa nadal doniosłą rolę w procesie wychowania. Wywiera ona również niebagatelny wpływ na kształtowanie osobowości przyszłego pokolenia poprzez ciągłe czuwanie nad rozwojem fizycznym, umysłowym, a zwłaszcza emocjonalnym, moralnym i społecznym dziecka.

Rodzina, zdaniem J. Szczepańskego " jest istotną grupą pierwotną tworzącą się w sposób naturalny, w toku spontanicznego zaspokajania potrzeb".

Ma ona jakby swój świat, w którym kształtuje się system wartości i norm zachowania się społecznego. Wskazuje na to złożoność zadań - przez realizację których rodzina może prawidłowo funkcjonować, stwarzając jednocześnie wszystkie warunki dla wszechstronnego rozwoju dzieci.

Rodzina pełni pewne funkcje społeczne, których skutki J. Szczepański ujmuje następująco:
- rodzina utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa,
- przekazuje dziedzictwo kulturowe, utrzymuje ciągłość kulturalną społeczeństwa, uczy norm życia zbiorowego,
- nadaje pozycję społeczną swym dzieciom,
- zapewnia jednostkom zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, utrzymanie równowagi emocjonalnej, zapobiega dezintegracji osobowości,
- sprawuje kontrolę społeczną nad postępowaniem członków rodziny, zwłaszcza młodego pokolenia.

"Dziecko w rodzinie wychowują nie tylko rodzice. Wychowuje wszystko, co składa się na jej wewnętrzne życie. Życie, którego rodzice powinni być świadomymi organizatorami. W dobrze zorganizowanej pod względem wychowawczym rodzinie nie trzeba poświęcać wiele uwagi, czasu i wysiłku na odrębne "wychowanie". Ich psychikę kształtuje wszystko, co stanowi treść i formy życia rodzinnego i to jak domownicy odnoszą się do siebie i to czym się cieszą, a czym martwią i to jakich zasad przestrzegają w swym postępowaniu, a wreszcie i to, co jest dla nich naprawdę święte i drogie."

Analizując powyższe stwierdzenie H. Muszyński dochodzi do zasadniczych założeń, które pozwolą dobrze zorganizować dom, a co za tym idzie dobrze wychować dzieci. Bardzo ważne w organizacji prawidłowego domu są:
1. "Stosunki wewnętrzne w rodzinie. To jak odnoszą się nawzajem domownicy do siebie, ile przejawiają wobec siebie życzliwości, a ile niechęci, braku zaufania i egoizmu, jest przecież dla dziecka pierwszym zespołem doświadczeń dotyczących życia społecznego.
2. Wzory postępowania stosowane w rodzinie. Lata dzieciństwa - to okres nabywania doświadczeń przez naśladownictwo starszych. Nic dziwnego, że dziecko, pragnąc coś zdobyć, lub czegoś uniknąć przypatruje się, jak w takich okolicznościach postępują starsi.
3. Układ kar i nagan stosowany wobec dziecka, a więc funkcjonowanie kontroli nad dzieckiem w rodzinie. Stanowi ono odbicie tego, co jest dla rodziców naprawdę ważne, niezależnie od ich deklaracji na ten temat.
4. Organizacja zajęć w rodzinie. Jakże inaczej rozwija się osobowość dziecka w rodzinie, w której każdy ma swoje obowiązki, w której przestrzega się jakiegoś porządku, w której wiadomo, co będzie jutro, a co w niedzielę, w której każdy musi się wyliczyć z tego, co do niego należało.
5. Uczestnictwo w życiu rodziny. Tradycyjny model życia rodzinnego zakładał, że dzieci nie mają głosu, gdyż osąd i decyzje ważnych spraw należą do rodziców. Dziś spotykamy się z innymi rozwiązaniami. Bywają rodziny, w których wiele spraw dobrych, czy złych, przeżywają wszyscy. Dzieci dzielą z rodzicami zarówno troski jak i radości. Nie można nie dostrzegać znaczenia tego momentu dla zbliżenia jednych i drugich. I nie można nie doceniać wychowawczego zadania tej sprawy.
6. Kultywowanie wartości. Nie ma rodziny w której starsi domownicy nie przeżywaliby i nie okazywali wobec dzieci swego stosunku do różnych zdarzeń zachodzących w najbliższym otoczeniu, środowisku, kraju i na świecie."

Wpływy rodziny na psychikę dziecka rozpoczynają się bardzo wcześnie, kiedy odznacza się ona dużą plastycznością i nie jest poddana żadnym innym oddziaływaniom.

"Rodzice niezależnie od tego czy chcą, czy nie, są pierwszymi nauczycielami i wychowawcami swego dziecka. Przenoszą "na swój sposób" społeczne, kulturowe i moralno-ideowe treści życia funkcjonujące w społeczeństwie na terenie rodziny i nadają im charakter indywidualnej wartości" .

Funkcje jakie mają spełniać rodzice, wychowując dziecko, często nie są im znane. "Matka i ojciec - odpowiednio przygotowani i w odpowiednich warunkach - pisze Z. Mysłakowski - mogą mu dać zapas światła i ciepła na całe życie. Wychowanie rodzinne jeśli nie jest karykaturą, jeżeli nie jest ograniczone ciasnym egoizmem rodzinnym, jeżeli nie jest odpowiednio skompensowane przez inne czynniki społeczne jest niczym niezastąpioną formą bytowania dziecięcego.

Do podstawowych obowiązków każdej rodziny należy zapewnienie dziecku opieki oraz wychowania, a w szczególności bezpieczeństwa fizycznego, dobrych warunków zdrowotnych, rozwoju fizycznego i psychicznego. Rodzice zobowiązali się do stosowania najkorzystniejszych form i metod oddziaływań służących do ukształtowania osobowości dziecka .Powinni świadomie wykorzystywać różne sytuacje rodzinne i przekształcać je w korzystne środowisko wychowawcze. Proces ten powinien odbywać się planowo i pod wnikliwą kontrolą, ponieważ tylko takie działanie może przynieść oczekiwany efekt.

Chciałabym na zakończenie podkreślić, że przygotowanie dzieci do szybko następujących przemian społecznych, kulturowych, technicznych i cywilizacyjnych, wzrost aspiracji związanych z ich wykształceniem i przyszłym zawodom wymagają i rozszerzają zadania współczesnej rodziny, a zwłaszcza rodziców. Przewodnią rolę rodziny w procesie wychowania dzieci i młodzieży, bardzo dziś utrudnia wielość oddziaływań pozarodzinnych, lansujących częstokroć odmienne od ustalonych w rodzinie wzory i wartości. Pomimo tego rodzice powinni wkładać wiele wysiłku w wychowanie i wykształcenie dzieci, przekazując im swoją wiedzę i doświadczenia oraz próbując je uchronić przed złem.

Opracowanie: Beata Fabisiak

Wyświetleń: 2515