Małgorzata Sawczuk – referat wygłoszony w trakcie konferencji popularnonaukowej „Recz na szlaku cysterskim” zorganizowanej w dniu 02 lipca 2004 r. przez Reczańskie Towarzystwo Oświatowe „Pro Educatio” oraz przez Towarzystwo Miłośników Recza.



Edukacja regionalna w praktyce szkolnej

Jednym z zadań współczesnej szkoły jest wychowanie twórczego i pewnie poruszającego się w świecie wartości człowieka. Wychowanie dla przyszłości powinno być oparte na wartościach moralnych i kulturowych, odziedziczonych z przeszłości. Wychowanie bowiem, a więc kształtowanie człowieka jako osoby, i to we wszystkich wymiarach, jest bez wartości po prostu niemożliwe.
Wychowawca musi zatem zaproponować konkretny świat wartości, jeżeli jego praca ma przynieść pożądane skutki. Należy podkreślić, iż dziedzictwo kulturowe jest nośnikiem wartości. Stwierdzenie to odnosi się przede wszystkim do dziedzictwa najbliższego człowiekowi – mówiąc zatem o wartościach dziedzictwa kulturowego, należy mieć na uwadze własne etniczne dziedzictwo ucznia (jest to przecież dziedzictwo najbliższe przez sam fakt urodzenia w konkretnym środowisku). Wartości najbliższego człowiekowi dziedzictwa kulturowego należy więc wykorzystywać w edukacji szkolnej. Proces ten powinien zawierać (wg Ewy Repsch) kilka celów szczegółowych:
1. Wyposażenie ucznia w zasób podstawowej wiedzy o własnym regionie, jest ona bowiem podstawą akceptacji rodzimego dziedzictwa kulturowego. Dotyczy to wszystkich elementów konstytuujących pojęcie regionu: geograficznego, społecznego i kulturowego.
2. Wydobycie w całym procesie edukacji wielorakich wartości, tkwiących we własnym regionie. Wszystkie bowiem elementy kształtujące pojecie „regionu”: kultura, społeczność, terytorium, są nośnikami wartości.
3. Przygotowanie ucznia do identyfikacji z tymi wartościami. Nie może to być jednak proces narzucania na siłę. Przekaz wiedzy, wydobycie wartości, to propozycje systemu wartości, które młody człowiek może zaakceptować, dokonując własnej identyfikacji. Dlatego też wartości własnego środowiska należy traktować nie jako determinizm, ale jako propozycję, na podstawie której człowiek kształtuje własną hierarchię wartości.
4. Kształtowanie tzw. tożsamości pluralistycznej. Jej istota polega na tym, że młody człowiek, poznając siebie i własne zakorzenienie w bliskiej społeczności, kulturze i terytorium, uczy się trafniej odczytywać i interpretować zachowanie innych, uczy się również szanować ich odmienność.
Celem edukacji regionalnej w procesie dydaktyczno – wychowawczym powinno być zatem kształtowanie poczucia własnej tożsamości ucznia jako podstawy zaangażowania się w funkcjonowanie we własnym środowisku, a także autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury. Edukacja regionalna wprowadza ucznia w żywy, prawdziwy świat – pełen przeżyć, emocji, doświadczeń i odkryć. Przewodnikiem, wychowawcą, towarzyszem jest tu nauczyciel przy udziale innych członków społeczności lokalnej i regionalnej. Z tych doświadczeń młody człowiek czerpie w sobie właściwy sposób inspirację, wchłaniając bodźce, uruchamiając zmysły i wyobraźnię.
Dla prawidłowego przebiegu procesu nauczania o regionie i najbliższej okolicy ważne jest ustawiczne wzbogacanie i doskonalenie przez nauczycieli warsztatu pracy: gromadzenie wszelkich wiadomości, dotyczących okolicy i regionu w postaci literatury, przewodników, albumów, artykułów z prasy lokalnej. Gromadzeniem archiwalnych zdjęć i innych pamiątek związanych z naszym regionem pasjonuje sią również liczna rzesza uczniów. Jako przykład niech posłużą zdjęcia zamieszczone na stronie internetowej Gimnazjum w Reczu pochodzące z kolekcji jednego z wychowanków. Działalność poznawczą młodych ludzi można porównać do lotu ptaka, który opuszcza gniazdo i poznaje swe środowisko, zataczając coraz szersze kręgi. Tę wynikającą z jego natury aktywność można wykorzystać w jego działalności na zajęciach pozalekcyjnych – kołach zainteresowań, których w naszej szkole nie brakuje np: koło historyczne, biologiczne, europejskie, geograficzne, plastyczne itp.
Istotną rolę w procesie edukacji regionalnej pełni współpraca z lokalnym środowiskiem samorządowym oraz instytucjami zajmującymi się propagowaniem wiedzy o regionie w tym z Towarzystwem Miłośników Recza i z bibliotekami. Uczniowie z zapałem uczestniczą w organizowanym na przełomie czerwca i lipca, organizowanym przez to Towarzystwo, widowisku historycznym „Na kupieckim szlaku”. Najbardziej zauważalnymi przejawami zaangażowania gimnazjalistów są: występy muzyczne, prezentacja prac uczniów na własnoręczie wykonanym papierze czerpanym, pokazy Kółka Łuczniczego, prezentacja rzeźb w drewnie itp. Ma to istotne znaczenie w rozwijaniu postaw obywatelskich u uczniów oraz we wzmacnianiu ich więzi z najbliższym środowiskiem.
Korzystając z bogactwa kultury materialnej i duchowej Recza i jego okolic, uczniowie uczestniczą w zwiedzaniu ciekawych obiektów, np. zabytków: Baszty drawieńskiej, Bramy Choszczeńskiej, Kościoła, Organistówki i okolicznej przyrody: Rezerwatu „Grądowe Zbocza” z unikalnym czosnkiem niedźwiedzim, purchawicą olbrzymią – jednego z największych grzybów świata, obrazki plamiste, które poza rezerwatem znajdziemy tylko w czterech miejscach w Polsce. Poznawanie tych ciekawych miejsc realizowane jest w formie klasowych wycieczek. Pełnią one funkcje lekcji w terenie, stanowią też atrakcyjną i aktywną formę zdobywania wiedzy przez samodzielne odkrywanie śladów przeszłości. Wycieczki terenowe, oprócz walorów poznawczych, kształtują u uczniów wielorakie umiejętności, jak: czytanie krajobrazu, topografii określonych przestrzeni, dostrzeganie zmian zachodzących w krajobrazie na skutek działalności człowieka, dokumentowanie trasy wycieczki.
Uczniowie Gimnazjum w Reczu mogą się poszczycić skutecznym uczestnictwem w licznych konkursach wiedzy historycznej na terenie gminy i powiatu. Przykładem niech będą: Gminny Konkurs Historyczny „Moja mała ojczyzna” oraz Powiatowy Konkurs Historyczny „Czy znasz swój powiat?”.
Szkoła zaznaczyła również swój udział w konkursie historycznym „Pamięć rodziny – pamięć historii” zorganizowanym przez Instytut Pamięci Narodowej. Celem konkursu było zainteresowanie młodzieży losami swoich rodzin w powiązaniu z wydarzeniami i procesami historycznymi. Pielęgnowanie zainteresowań uczniów rokrocznie owocuje wysokimi miejscami indywidualnie i drużynowo w wymienionych konkursach. Przyczyniają się one do pogłębiania wiedzy dotyczącej przeszłości i teraźniejszości naszego regionu.
W celu pogłębiania i propagowania wiedzy o regionie zapraszani są do szkoły pisarze i historycy – regionaliści. Mogą oni dać uczniom nie tylko wartości poznawcze, ale również emocje, które pozostawią trwałe pozytywne ślady w ich psychice. Takie zadanie miały spotkania ze znanymi autorami prac historycznych panem dr Grzegorzem J. Brzustowiczem, panem dr Bogdanem W. Brzustowiczem oraz Władysławem Szymańskim, którego twórczość sięga do najwcześniejszych lat po II wojnie światowej. Nie mniejsze bogactwo doznań towarzyszyło uczniom biorącym udział w akcji „Ekipa Św. Mikołaja”. Uczniowie przygotowywali świąteczne upominki dla osób starszych i samotnych. Spotkania z tymi doświadczonymi ludźmi często kończyły się wspomnieniami dotyczącymi historii Recza i jego okolic.
Całkiem nową formą edukacji regionalnej młodzieży jest udział w projekcie „Przygoda z archeologią” organizowanym przez Gimnazjum Publiczne w Bierzwniku z udziałem Gimnazjum w Pełczycach i Gimnazjum w Reczu przy współpracy z Instytutem Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Urzędem Gminy Bierzwnik, Urzędem Miasta i Gminy Pełczyce, Urzędem Gminy i Miasta Recz. Projekt ma charakter innowacyjny i składa się z 2 części. Część I warsztaty praktyczne, które mają zapoznać uczniów z obiektem – istniejącą architekturą dawnego klasztoru w Bierzwniku i wynikami dotychczasowych badań archeologicznych oraz metodami badań terenowych – rodzajem eksploatacji, zasadami pomiarów, posługiwaniem się sprzętem eksploracyjnym. Część II to warsztaty stacjonarne, które odbędą się także w Gimnazjum w Reczu. Warsztaty poprowadzi pani dr Barbara Stolpiak z Instytutu Badań Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Regionalizm w pracy szkoły dotyczyć powinien popularyzacji różnej wiedzy: przyrodniczej, geograficznej, etnograficznej, historycznej, językowej i innej, związanej z przeszłością i teraźniejszością regionu, w którym znajduje się szkoła. W dobie „europeizacji” nie możemy dopuścić do zaprzepaszczenia naszego dziedzictwa narodowego, w którego skład wchodzi dorobek kulturowy każdego regionu Polski. Powinniśmy wnosić własny wkład w dziedzictwo kulturowe Europy, w którego sercu jesteśmy od wieków. Jesteśmy bowiem bogaci własnymi i pięknymi tradycjami.









Bibliografia
Repsch E., O edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie, Biblioteczka Reformy, Zeszyt 24, MEN, Warszawa, sierpień 2000

Wyświetleń: 974