Świat to globalna wioska, pretendująca do miana wielkiego Eldorado, w którym człowiek winien się czuć co najmniej jak człowiek.
Refleksję na temat globalizacji i integracji regionalnej rozpocznę od myśli, która po lekturze różnego rodzaju materiałów wydaję się najistotniejsza. Otóż zastanawiam się, czy możliwe jest połączenie globalizacji i integracji w sposób, który nie krzywdziłby innych państw, struktur gospodarczych, w sposób, który stałby się sprawiedliwy nie tylko dla hegemonów gospodarczo- społeczno- ekonomiczno- kulturowych tego „globu”, ale również dla krajów o mniejszych możliwościach rozwoju (subtelnie to ujmując). Zacząć wypada zatem od wyjaśnienia, czym jest globalizacja w szerszym i węższym aspekcie.
Globalizacja potocznie kojarzy się z globem, czyli kulą ziemską, dokładniej oznacza system różnorodnych i wzajemnych powiązań między różnego typu strukturami, które obejmują zarówno procesy o znaczeniu lokalnym, jak i państwowym. Szereg zmian, sprzyjających rozwojowi wzajemnych powiązań nazwać można właśnie globalizacją. Jeśli chodzi o definicję autorytarną , można posłużyć się stwierdzeniem R. Robertsona, który twierdzi, że globalizacja „to zbiór procesów, które sprawiają, że świat staje się jednością”. Globalizacja w zakresie społecznym i ekonomicznym prowadzi do integracji gospodarczej i kulturowej świata, często powiązana jest z rozwojem technicznym, który niewątpliwie oddziałuje na relacje międzykulturowe. Globalizacja obejmuje różne sfery życia ludzkiego.
W znaczeniu stricte gospodarczym związana jest z zapewnieniem swobodnego i nieograniczonego przepływu dóbr, usług i „półwytworów”. Ale należy przy tym zauważyć, że wraz z otwarciem rynku na przepływ owych dóbr oraz stworzeniem organizacji o globalnym znaczeniu (o których mowa dalej), globalizacja wiąże się ze zmianą postrzegania wewnętrznej polityki, ekonomii i kultury. Otóż okazuje się , że te trzy dziedziny ulegają uzewnętrznieniu, co oznacza, iż następuje uniwersalizacja poszczególnych dziedzin na rzecz wspólnotowości i jawności. Tej uniwersalizacji ulegają również wartości, więzi, zasady oddziaływania jednostek na grupę i na siebie nawzajem. Pozytywnymi aspektami globalizacji w sensie ogólnym są przede wszystkim :

*wzrost produkcji
*dobrobyt
*możliwość wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań.

Często , mówiąc o globalizacji podkreśla się również zmianę charakteru kontaktów międzyludzkich, poprawę organizacji pracy, warunków mieszkalnych. Socjologowie zwracają uwagę na społeczny aspekt globalizacji, według nich poszerza ona sferę wolności, umożliwia wybór wartości materialnych i duchowych. Ekonomiści mówią o braku skrępowania w handlu zagranicznym oraz wzroście korzyści kapitałowych. Producenci w warunkach wzmocnienia konkurencji,. Mają możliwość powiększania zysków, ponieważ są bardziej podatni na nowinki techniczno-gospodarcze, a także systematycznie otwierają się na potrzeby odbiorców, co w końcu sprzyja upodmiotowieniu gospodarki. W wyniku takich działań podmiot- konsument otrzymuje szerokie spektrum towarów i możliwości rozwoju nie tylko q w obrębie własnego państwa, ale również poza nim. W relacji konsumencko- producenckiej zyskują zatem obie strony.
Globalizacja obejmująca sferę informacyjną i kulturową przyczynia się do zanikania granic między narodami, państwami, regionami, co przyczynia się do podniesienia jakości życia, poznania nowości naukowych, rozwoju wzajemnego zrozumienia i wymiany doświadczeń. Według badaczy zjawiska globalizacji niesie ona za sobą ró1)nież wiele zagrożeń . Globalizacja dzieli świat na dwa poświaty tzw: MCŚwiat i dżihad. Benjamin Barber sugeruje, ze globalizacja wpływa negatywnie na społeczeństwa, a w dziedzinie gospodarki dzieli państwa na najbiedniejsze i najbogatsze, przy czym dysproporcje między poziomem życia są kolosalne. Według badacza z globalizacji najpełniej korzystają ludzie wykształceni, młodzi i skłonni do ryzyka. Kolejną wadą procesu są kryzysy walutowe i niepewność waluty.
Zagrożenia nie dotyczą jednak tylko państw trzeciego świata Również w krajach bogatych nakład zatrudnienia za sprawą rozwoju technologicznego spada i co za tym idzie rośnie diametralnie bezrobocie. Nielegalni imigranci mają kłopoty z adaptacją w nowym środowisku.. Pojawia się przestępczość, która nie dotyczy tylko ruchów migracyjnych, pojawiających się w relacji : państwo bogate- państwo biedne, ale okazuje się , ze pojawia się wszędzie tam, gdy mamy do czynienia z wszelką działalnością gospodarczą. Często taka sytuacja prowadzi do wyzysku mniejszości lub nielegalnych mieszkańców terytorium.
Przejawem szerzenia się globalnej mody jest uniwersalizacja norm i wartości, w tym również religijnych. Na potrzeby te pracy posłużę się terminem „ uniwersalność moralności”. Procesy związane z globalizacją doprowadzają do powstawania nowych grup kulturowych oraz układów między rasowych . W wyniku procesów globalizacji całkowicie odmienia się status zbiorowości regionalnych, a co za tym idzie, również sama regionalizacja. Wyłaniają się nowe rodzaje regionalizmów międzykulturowych i międzycywilizacyjny. Powstają grupy nie do końca zjednoczone wokół terytorium, autonomiczne i jednorodne całości, ale regionalne podgrupy , o różnym charakterze oddziaływania. Mnóstwo z takich regionalizmów przybiera formę wielokulturowego wytworu, a nie jednorodnej celowej grupy. Pojawia się przy tym nowy typ tożsamości wewnątrzgrupowej.
Procesy regionalizacji, o których mowa w tej pracy mogą być określane mianem uniwersalizacji kulturowej. Zjawisko to poczyna się z poszerzania granic ojczyzny, od ojczyzny prywatnej, ziemi rodzinnej, terytorium rodzinnego, aż do pojęcia ojczyzny ideologicznej.5Żeby zaistniało zjawisko uniwersalizacji musi kształtować się świadomość regionalna, a w konsekwencji doprowadza to do utworzenia nowożytnych cywilizacji i neoregionów.
Uniwersalizacja odbywa się zatem za sprawą poszerzania zakresu znaczeniowego i terytorialnego pojęcia ojczyzna. Żeby jednak mówić o regionalizacji i procesach związanych z tym zjawiskiem, należy rozpatrzyć przede wszystkim zagadnienie tożsamości i pojęcia wspólnoty jako podmiotu działań integracyjnych i globalizacyjnych. Wspólnota dziś opiera się na tożsamości języka, kultury, religii, wiąże się z tzw. zasadą identyfikacji symboli i znaczeń naddanych. Potocznie mówiąc, jest niczym innych jak identycznym lub podobnym tworem społecznym, reagującym w sposób podobny na takie same bodźce. Odpowiednikiem takiej wspólnoty staje się tożsamość etniczna i narodowa, a osobliwością jest więź regionalna. Społeczność regionalną charakteryzuje specjalny typ więzi kulturowo-terytorialnej.
Procesy globalizacji zmierzają w kierunku wyłonienia nowych grup kulturowych oraz układów integracji międzyrasowej i interetnicznej. Możliwe są różne konfiguracje strukturalne stanowiące następstwo procesów globalizacji, które w różnych wariantach rozwijają się poprzez nacjonalizację, asymilację, amalgamację, amerykanizację, westernizację, etc. Nowe układy relacji między grupami kulturowymi kształtowane w procesach globalizacji, zmierzają ku czterem podstawowym modelom strukturalnym:
1. Wspólnotowemu A („Gemeinschaft I”), najbliższemu typowi pluralizmu zewnętrznego. Relacje między grupami kulturowymi są w tym modelu oparte na odrębności, dążeniu do ekskluzywizmu kulturowego, oryginalności i partykularyzmie tożsamości, przy rozwijających się strukturalnych zależności ekonomicznych oraz politycznych. Ten typ struktur jest atrakcyjny dla antyglobalistów i przeciwników homogenizacji kulturowej.
2. Wspólnotowemu B („Gemeinschaft II”). Ten model relacji w globalizującym się świecie prowadzić ma do coraz większej homogenizacji i tworzenia się jednej, uniwersalnej kultury ogólnoludzkiej. Nie wiadomo jak długo potrwa ten proces uniwersalizacji wartości i norm kulturowych, ale zdaniem Samuela Huntingtona nabierze on w trzecim millenium przyśpieszenia (Huntington 2000).
3. Zrzeszeniowemu A („Gesellschaft I”), w którym podstawową jednostką integracyjną pozostaje państwo narodowe. Relacje międzynarodowe w większym stopniu są stosunkami kontrolowanymi, regulowanymi, ale i reglamentowanymi przez instytucje polityczne i ekonomiczne, w tym międzyrządowe. W takim modelu strukturalnym niektóre, wielkie mocarstwa pełnią rolę hegemonów wielostronnych relacji między państwami narodowymi.
4. Zrzeszeniowemu B („Gesellschaft II”). W tym typie struktury podstawową role odegra światowy, zintegrowany system instytucji politycznych, organizacyjny twór w rodzaju „superpaństwa” czy ogólnoświatowego „superrządu”. Fazami pośrednimi budowy takiego systemu politycznego ładu światowego są państwa takie jak, np. federacyjne USA, i superpaństwa w rodzaju Unii Europejskiej
Wymienione typy relacji międzynarodowych można sprowadzić do dwóch podstawowych: kulturowo-wspólnotowego oraz polityczno-zrzeszeniowego. W pierwszym typie relacji dominują z założenia grupy kulturowe, w drugim organizacje polityczne i gospodarcze.
Globalizacja tak naprawdę jest wypadkową procesów historycznych. Wraz z pojawieniem się globalizacji musiały zostać opracowane nowe strategie ekonomiczne. Mówi się też często o przyspieszonym różnicowaniu się świata pod względem regionalnym, makroregionalnym i narodowym. Przed oświatą, gospodarką i społeczeństwami stoi ogromne wyzwanie. Globalizacji i regionalizacji przede wszystkim towarzyszy strach .
Według badaczy strach wynika z faktu, że państwa boją się rozszerzenia świata dlatego ,że są biedne , jak również paradoksalnie dlatego, że są bogate. Boimy się biedniejszych, którzy niskimi cenami wytworów i półwytworów doprowadzą do ruiny narodową gospodarkę, „wykończą rodzime instytucje i staną się przyczyna pojawienia się niebezpiecznej konkurencji. Równocześnie, z wrodzonym człowiekowi poczuciem strachu przed brakiem siły sprawczej towarzyszy obawa o to, że nastąpi konfrontacja rodzimego z wyższym, lepszym technologicznie procesem. Polska wydaje się być zarówno w pozycji biednego , jak i bogatego podmiotu. Nie jesteśmy imperium gospodarczym (na szczęście i może niestety…). Bardzo ważna wydaje się w kontekście tych spostrzeżeń relacja globalizacja- integracja europejska. Należy bowiem zadać sobie zasadnicze pytanie czy integrację europejska (w pewnym sensie regionalną) należy traktować jako odpowiedź na globalizację, czy też jako jeden z elementów globalizacji. Przede wszystkim po upadku komunizmu pojawia się zupełnie nowy typ powiązań międzynarodowych. Bardzo trafne wydaje się porównanie państwa do kuli bilardowej, nieważne są procesy toczące się w ramach tego państwa, ale o wyniku decydują czynniki zewnętrzne takie jak chociażby ustawienia innych kul (sytuacja społeczno – ekonomiczna innych państw, niekoniecznie graniczących terytorialnie z „kulą”). Renesans regionalizmów (określenie za Człowiek, Państwo, region w procesach globalizacji, regionalizacji oraz integracji, pod red. Grzegorza Rdzanka i Elżbiety Stadtmuller. Warszawa 2004)jest niejako dominującą tendencją we współczesnej rzeczywistości społeczno- ekonomicznej. Procesy związane z regionalizacją współistnieją z globalizacją. Wraz bowiem z jej rozwojem oraz uniwersalizacją i unifikacją norm, zachowań , wzorców, różnice między państwami zaczynają zanikać. Dlatego tez pojawiają się ruchy regionalne. Według badaczy mają one na celu uzyskanie możliwości pielęgnowania własnej państwowości.
W wyniku procesów globalizacji, zmienia się także status zbiorowości regionalnych jak również sama natura zjawisk regionalizacji. Wyłaniają się nowe rodzaje regionalizmów międzykulturowych i międzycywilizacyjnych. Nie są to już zwarte, wyraziste w sensie terytorialnym, autonomiczne i jednorodne całości, lecz raczej przestrzenie kulturowe o charakterze regionalnym. Wiele z takich regionalizmów przybiera coraz bardziej heterogeniczne, wielokulturowe, czy wręcz pluralistyczne charakterystyki. W tym sensie swoistym regionem kulturowym staje się Kalifornia czy metropolia nowojorska. W tych regionach wyłania się nowy typ uniwersalnej tożsamości amerykańskiej, zachodniej, cechujący odmiennych etnicznie, rasowo, narodowo, religijnie mieszkańców przemieszanych ze sobą enklaw-wspólnot kulturowych . Omawiając procesy integracji regionalnej i globalizacji, nie sposób pominąć zagadnienia konkurencyjności. Niewątpliwie członkowstwo w UE przynosi wielkie korzyści polskim regionom, przyczynia się do ich rozwoju. Regiony stają się podmiotami tzw. Polityki wspólnoty. O celowości prowadzenia takiej polityki mówią chociażby „Ustawy o zasadach wspierania rozwoju regionalnego” . Właśnie w nich znajduje się klauzula na temat zasad stwarzania warunków sprzyjających podnoszeniu konkurencyjności, W takim właśnie ujęciu konkurencyjność regionu postrzegana jest jako zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków pod kątem utrzymania lub poprawy pozycji w toczącym się współzawodnictwie pomiędzy regionami. Region konkurencyjny kojarzy się z wykreowanym otoczeniem, a głównymi czynnikami ułatwiającymi rywalizację z innymi regionami są : Kapitał ludzki oraz potencjał naukowo- badawczy.
Przy okazji omawiania zagadnienia konkurencyjności do głosu dochodzi także spór o szerszym zasięgu. Okazuje się, ze zwolennicy globalizacji stają przeciwko tendencjom narodowym, nacjonalistycznym i tym samym regionalnym. Spory dotyczą wymiaru aksjologicznego . Należy zatem przedstawić te stanowiska w odniesieniu do integracji państw europejskich.

Wyświetleń: 1838