Doskonalenie umiejętności pisania w edukacji wczesnoszkolnej

Treść pracy:
1) Cele zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej w polskim systemie oświatowym.
2) Charakterystyka programu i podręczników na których oparta będzie ta praca.
3) Przedstawienie problemu: Kształcenie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie pisania.
4) Konspekty lekcji poświęconych kształtowaniu umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie pisania.
5) Podsumowanie i wyciągnięcie wniosków.

1) Rozpoczęliśmy Reformę Systemu Edukacji Narodowej. Jednym z ważnych elementów tej reformy jest edukacja wczesnoszkolna. We współczesnej humanistyce najbardziej kontrowersyjnym pojęciem w pedagogice jest pojęcie integracji. Wielu nauczycieli próbuje, uwzględniając ogólne, żeby nie powiedzieć ogólnikowe założenia reformy, urzeczywistniać w praktyce szkolnej elementy integracji. Pojawiło się dużo programów tzw. zintegrowanych. Analiza wspomnianych programów i podręczników wskazuje na to, że pojęcie integracji jest rozumiane w sposób zróżnicowany, wręcz czasami co najmniej mało klarowny.

Współczesna idea integracji edukacji wczesnoszkolnej nawiązuje genetycznie do tzw. nauki całościowej. Nauka całościowa oparta była na psychologicznych założeniach teorii postaci. Wspomniana teoria orzekała między innymi o tym, że w procesie poznawania całości jawi nam się przed częścią. W kontekście tej teorii pojawiło się wiele koncepcji edukacyjnych. Jedną z koncepcji w ramach tzw. Nowego Wychowania, była idea Owidiusza Decroly'ego. Był on belgijskim psychologiem, lekarzem, pedagogiem. Podstawą jego koncepcji edukacyjnej były naturalne potrzeby i zainteresowania dziecka. W programie szkolnym, nie było podziału na odrębne przedmioty nauczania. Nauka zorganizowana była według ośrodków tematycznych dostosowanych do faz rozwojowych, do rozwijających się potrzeb, czynności umysłowych i ruchowych dziecka. Ośrodki te stawały się także swoistym centrum zainteresowań i działalności dziecka. W kontekście wspomnianej działalności dzieci zdobywały określone wiadomości i umiejętności. Środowiskiem naturalnym dziecka był ogród i klasa lekcyjna zamieniana na muzeum i pracownię, a środowiskiem społecznym życie rodzinne i szkolne. Używając współczesnego nazewnictwa, tworzono możliwie bogate środowisko informacyjne, mające stymulować wielostronną aktywność dziecka.

Sposób poznawania rzeczy w szkole O.Decroly'ego sprowadzał się do obserwowania, kojarzenia oraz wyrażania. Klasy szkolne miały charakter pracowni. Podstawowym zadaniem szkoły było obudzenie w dziecku zrozumienia tego co wykonuje i pozwala mu kierować samym sobą. Owidiusz Decroly' pierwszy wprowadził do szkoły metodę globalną nauki czytania i pisania oraz gry wychowawcze i dydaktyczne, wspierające aktywność myślową dzieci. Wiele poglądów i myśli z pedagogiki O.Decroly'ego, znajduje swoje odzwierciedlenie we współczesnej edukacji wczesnoszkolnej. Dotyczy to także koncepcji integracji.

Integracja to zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z części. W przypadku edukacji, to sposób nauczania, mający na celu pokonywania związków miedzy wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie nauki jako całości. W przypadku konstruowania programu, jest to swoisty sposób porządkowania dobieranych i układanych treści. Do tych treści dobierane są kręgi tematyczne, czy ośrodki zainteresowań dzieci. Program nauczania, oparty na koncepcji integracji, wymaga swoistego doboru i porządkowania treści.

W toku analizy współczesnych koncepcji programowych, tylko w jednym z nich można spotkać odrębną ideę dobierania i porządkowania treści. Jest to program profesor Jadwigi Hanisz, która zamiast porządkowania i dobierania treści wg ośrodków tematycznych, proponuje dobieranie według kompetencji. Może to być sprawa kontrowersyjna, ale w pewnym sensie stanowi krok naprzód.

Przy opracowaniu programu nauczania profesor Jadwiga Hanisz bierze pod uwagę "ducha czasów", w których edukacja się odbywa. Wiek XXI przynosi ze sobą ogrom informacji i ich błyskawiczne docieranie do odbiorcy. W tej sytuacji nie jest możliwe, ani pożądane, by jednostka zgromadziła w swym początkowym okresie życia zapas wiedzy, z którego mogłaby czerpać w nieskończoność. Każdy uczeń powinien nabyć fundamentalne podstawy wiedzy o sobie i świecie, oraz pakiet metod umożliwiających mu w przyszłości, rozwijanie własnych zdolności, rozumowania i wyobraźni, własnego osądu i poczucia odpowiedzialności za swoje poczynania. W tym względzie przypisujemy niepowtarzalną rolę zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej i wymuszamy jej następujące zadania:

Odkryć, uruchomić, rozwinąć wszystkie predyspozycje i zdolności poznawcze każdego dziecka, na miarę jego możliwości.

Ukształtować pozytywny stosunek do nauki, który będzie dziecku towarzyszył przez całe życie.

Wyposażyć dziecko w podstawowe narzędzia uczenia się (czytanie, pisanie, komunikowanie się, liczenie, metody rozwiązywania problemów, ćwiczenie uwagi, pamięci, myślenia)

Ukształtować nawyk dociekliwości badaniu otaczającego świata.

Uruchomić mechanizmy konieczne w przyszłości do aktywnego, etycznego i estetycznego uczestnictwa w życiu społecznym.

2) Nadrzędnym celem zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej, wg profesor J. Hanisz, jest wspomaganie dziecka w jego całościowym rozwoju fizycznym, intelektualnym, estetycznym, emocjonalnym i duchowym tak, by było przygotowane, na miarę swoich możliwości, do życia w zgodzie z ludźmi, z przyrodą i samym sobą. Z celu nadrzędnego wynikają cele szczegółowe:

Kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi.

Kształtowanie kompetencji współdziałania i współżycia z ludźmi.

Kształtowanie kompetencji wyodrębniania, opisywania i wyjaśniania związku między naturalnymi składnikami środowiska przyrodniczego, a życiem i działalnością człowieka.

Kształtowanie kompetencji odbiorcy sztuki i przyszłego ich twórcy. Kształtowanie kompetencji użytkowania wytworów techniki i przyszłego wynalazcy.

Każda kompetencja zawiera jeszcze wiele drobniejszych celów szczegółowych. Wszystkie cele obejmują swoim zakresem całość oddziaływań edukacyjnych i wskazują wszelkie możliwe warunki do odkrywania i nabywania podstaw wiedzy o świecie.

Nabywanie kompetencji jest procesem ciągłym, długotrwałym, a w edukacji wczesnoszkolnej zaledwie zapoczątkowanym. Należy pamiętać, że od sposobu nabywania tych kompetencji na samym początku edukacji szkolnej, zależy ich właściwa kontynuacja na następnych etapach edukacji.

Do tego programu zostały opracowane podręczniki noszące wspólny tytuł "Wesoła Szkoła". Organizując zajęcia z dziećmi w systemie zintegrowanym decyduję, które w jakim zakresie i kolejności będą realizowane.

3) Scenariusze lekcji do nauczania zintegrowanego, obejmujące kompetencje komunikowania się z ludźmi, a w szczególności, doskonalenie umiejętności pisania.

Przedstawię kilka scenariuszy, składających się na blok tematyczny " W kręgu świąt Bożego Narodzenia", w którym będę doskonalić tą umiejętność.

BLOK TEMATYCZNY " W KRĘGU BOŻEGO NARODZENIA"

Temat dnia: Zwyczaje i tradycje świąt Bożego Narodzenia.
Zapis w dzienniku: Zwyczaje i tradycje świąt Bożego Narodzenia. Wypowiedzi na temat przygotowań do świąt, i różnych zwyczajów związanych z nimi na podstawie własnych doświadczeń i czytanego tekstu. Pisanie "ch" na końcu wyrazów. Dodawanie i odejmowanie w zakresie 10. Liczenie pieniędzy. Malowanie rysunku konturowego "szopka". Zabawy ruchowe - torowanie ścieżek do św. Mikołaja.

Wycinek z dnia, dotyczący kształcenia opisanej umiejętności.

- Malowanie rysunku konturowego: "szopka".
- Układanie zdań z rozsypanych wyrazów.
- Przepisywanie zdań, ze zwróceniem uwagi na prawidłowe połączenia liter.
- Uzupełnianie wyrazów dwuznakiem "ch". Uświadomienie zasady, że na końcu wyrazów piszemy " ch" z wyjątkiem wyrazu druh".
- Uzupełnienie skoczka literowego. Sprawdzenie napisanych kart pracy.

Scenariusz zajęć na następny dzień.

Temat dnia:. Robimy ozdoby choinkowe i ubieramy choinkę.
Zapis w dzienniku: Robimy ozdoby choinkowe. Czytanie tekstu "Ubieramy choinkę". Pisanie odpowiedzi na pytania sprawdzające zrozumienie tekstu. Wykonanie ozdób choinkowych: koszyczka, łańcucha, pawiego oczka. Swobodne wypowiedzi na temat wykonywanych ozdób choinkowych. Dodawanie i odejmowanie trzech składników. Nauka piosenki "Choinka".

1) Słuchanie czytanego przez Nauczyciela tekstu " Ubieramy choinkę".
2) Rozmowa sprawdzająca rozumienie tekstu.
3) Ustne udzielanie odpowiedzi na pytania.
4) Samodzielne pisanie odpowiedzi sprawdzające zrozumienie tekstu:
- Kto ubiera choinkę?
- Co zawiesili Michał z Jerzym?
- Co zawiesza Kamil i Tomek?
- Co zawiesi Ola , a co Hanka?
- Czym ozdobi choinkę pani?
5) Symulacja ruchowa czynności wykonywanych przy robieniu ozdób choinkowych.
6) Dopisywanie brakujących wyrazów do wyrażeń według podanego wzoru.
7) Głośne, chóralne oraz jednostkowe czytanie sylab, wyrazów napisanych na dolnym marginesie.
8) Sprawdzenie poprawności napisanych zdań.

Temat dnia: Ubieranie choinki.
Zapis w dzienniku: Ubieramy choinkę. Nauka na pamięć wiersza "Choinka". Przepisywanie wybranej zwrotki wiersza. Układanie i pisanie zdań z rozsypanki wyrazowej. Sklejanie łańcucha oraz ubieranie choinki. Śpiewanie piosenki "Choinka". Rozwiązywanie zadań tekstowych z wykorzystaniem dodawania i odejmowania w zakresie 10. Saneczkarstwo - wzajemne wożenie się na sankach.
1) Śpiewanie piosenki "Choinka".
2) Nauka na pamięć wiersza "Choinka".
- Głośne, zbiorowe czytanie wiersza zwrotkami.
- Powtarzanie czytanych przez Nauczyciela wersów na zasadzie echa. Czytanie częściowo zasłoniętego tekstu.
- Próby recytacji przez wybranych uczniów.
3) Przepisywanie wybranej zwrotki do zeszytu, zwracając uwagę na połączenia liter, ich pochyłości oraz kształt.
2) Sprawdzanie przepisanego tekstu.

Temat dnia: Wigilia w klasie.
Zapis w dzienniku: Wigilia w klasie. Czytanie tekstu "Wigilia". Rozmowa na temat wigilijnych zwyczajów, opłatek wieczerza, kolędy, pasterka. Uzupełnianie zdań wyrazami. Malowanie choinkowych bombek. Ilustrowanie, rozwiązywanie zadań tekstowych o tematyce wigilijnej. Nauka kolędy "Nasza kolęda". Odczytywanie życzeń od autorów i ilustratorów książki. Łamanie się opłatkiem oraz składanie sobie życzeń.

Wycinek z dnia dotyczący kształcenia opisywanej umiejętności:

1) Zestawienie wierszy z ilustracjami.
2) Uzupełnianie zdań nazwami potraw stojących na wigilijnym stole.
3) Ciche czytanie ze zrozumieniem oraz kolorowanie wg podanej informacji-bombki.
4) Ustne opisywanie pokolorowanych bombek.
5) Napisanie zdań opisujących bombkę Zosi.
6) Sprawdzenie poprawności zapisanych zdań.

5) Przedstawiając tematy dnia wraz z całodniowym zapisem do dziennika oraz ukazując fragmenty scenariuszy chciałam pokazać jak można kształtować umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie pisania. Tą umiejętność kształcimy również na zajęciach z edukacji matematycznej. Dzieci układają działania lub je uzupełniają jak i również układają i zapisują odpowiedzi do zadań tekstowych. Na zajęciach muzycznych doskonalą umiejętność pisania przy zapisie nutowym lub przy zapisywaniu tekstu śpiewanej piosenki.

Obecny program nauczania stwarza możliwość zaspokajania naturalnej ciekawości dziecka otaczającym go światem. Każdy krąg tematyczny staram się rozpoczynać od czegoś, co wzbudzi w dziecku zdziwienie. Zdziwienie nakazuje nam zatrzymać się, skupić najpierw wzrok oraz słuch, a potem pozostałe zmysły na przedmiocie zdziwienia, którym może być jakiś kształt, przedmiot, krajobraz i inne. Przedmiot zdziwienia nie pozwala przejść obojętnie, porusza nasze myśli, wzrusza nasze emocje, uruchamia wyobraźnię, intuicję, marzenia. Naturalną konsekwencją zdziwienia jest pytanie, uruchamiające proces myślenia. Pytanie wyznacza kierunek poszukiwania możliwych odpowiedzi oraz określa obszar w którym odpowiedź może się pojawić. Wśród różnych pytań pojawiają się pytania problemowe, a więc takie, na które nie da się odpowiedzieć prostym "tak-nie" i dzięki temu są one drogą do zdobywania wiedzy.

Zdziwienie wzbudza więc gotowość do myślenia, do poznania i prowadzi do zdobycia wiedzy i rozumienia świata.

Edukacja zintegrowana możliwa jest w ufności, poczucia bezpieczeństwa i aprobaty dla indywidualności każdego dziecka. Dziecko musi czuć się śmiałe. Mieć pewność, że spotka się z pomocą i zrozumieniem nauczyciela. Edukacja nie może odbywać się w napięciu, strachu, stresie i pośpiechu. Daje dziecku tyle czasu, ile potrzebuje do wykonania ćwiczenia, zadania, zrozumienia danej kwestii. Pośpiech w nauczaniu prowadzi do powierzchowności. Nie gonie z ilością ćwiczeń, zadań, daje czas na pełną koncentracje na danej czynności, i na zgłębienie jej istoty.

Bardzo ważną rzeczą w obecnej reformie oświaty są jeszcze oceny opisowe. Pozwalają one bliżej poznać każde dziecko i trafnie określić oraz opisać jego umiejętności i zdolności. Jeśli są jakieś niedociągnięcia to można lepiej wyeliminować oraz uzupełnić. Takie założenia obecnej reformy, jej konsekwentna realizacja pozwoli nie tylko wyobrazić sobie naszego siedmiolatka jako absolwenta trzeciej klasy, ale też "ku ogólnej radości" spowodować, że dziecko opuszczające nasz poziom nauczania będzie w pełni przygotowane do zmagań na nowym, wyższym etapie kształcenia, kolejnym etapie swojego rozwoju.

Literatura:
Prof. J. Hanisz "Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku 1-3"
Czasopisma: Edukacja wczesnoszkolna " życie szkoły" WSiP- 2000 r.

Opracowanie: Danuta Stwora

Wyświetleń: 3659