Katalog

Patrycja Iwańska, 2010-10-10
Sławno

Różne, Rady

Ocena jako element motywacji uczniów do nauki

- n +

[Zaprezentowane zagadnienie było tematyką rady szkoleniowej. Zostało przygotowane w oparciu o różne publikacje i zaprezentowane w formie slajdów wykonanych w PowerPoint.]


Nauczyciele uważają iż ocenianie to proces gromadzenia informacji, integralna część procesu dydaktycznego, które ma na celu modyfikowanie procesu dydaktycznego, a co za tym idzie eliminowanie ewentualnych braków ucznia, aby odpowiednio dobierać metody nauczania, zwalniać lub przyspieszać tempo pracy, zmniejszać bądź zwiększać wymagania, oceniać jakość programu nauczania. Poza tym nauczyciele uważają, że ocena jest podstawowym narzędziem motywowania ucznia do pracy.
Uczniowie natomiast ocenę przyjmują zazwyczaj jako kategorię określającą stopień ich bezpieczeństwa w szkole. Im niższa ocena tym uczeń czuje się mniej bezpiecznie i uruchamia mechanizmy obronne. Poza tym ocena jest odbierana przez uczniów jako nagroda za wysiłek lub kara za nie sprostanie oczekiwaniom nauczyciela.
Ocena zatem jest ważnym środkiem, który w zależności od sposobu posługiwania się nim przez nauczyciela, może wyzwalać aktywność ucznia, wzmacniać jego dążenia do pokonywania trudności, do wysiłku, prowokować do coraz lepszej pracy. Jednak przy nieprawidłowym stosowaniu oceny budzi urazy, poczucie niemożności pokonywania trudności i zniechęca ucznia do pracy.
W związku z tym ocena powinna spełniać następujące funkcje:
- diagnostyczną - dając odpowiedź na pytanie, jak daleko w rozwoju jest uczeń względem wymagań stawianych przez nauczyciela,
- informacyjną - przekazując informacje, co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć, jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, jaki jest wkład jego pracy,
- korekcyjną - odpowiadając na pytanie, co uczeń ma już opanowane, co robi dobrze, nad czym musi jeszcze popracować, co poprawić, zmienić, udoskonalić,
- motywacyjną - zachęcając dziecko do samorozwoju, dalszego wysiłku, dodając wiary we własne siły i nadzieję na osiągnięcie sukcesu,
- rozwojową - odpowiadając na pytania, czy dokonują się zmiany w samym dziecku, jakie jest tempo i dynamika tych zmian.
Ocenianie powinno służyć dziecku oraz pozwalać mu korygować swe postępowanie. Ocena powinna przedstawiać autentyczne zainteresowania, osiągnięcia i wysiłek ucznia. Musi dostarczać uczniom informacje o wartości jego pracy, ma zachęcać i uwzględniać stopień trudności dla każdego ucznia. Ocena powinna także zawierać wskazówki jak uniknąć błędów. Kryteria oceny muszą być znane obu stronom i przez uczniów akceptowane.
Tak wyrażona ocena działa na całą osobowość ucznia powodując jej wszechstronny rozwój.
Ocenianie zatem spełnia dwa cele: cel wychowawczy i dydaktyczny. Mówiąc o celu dydaktycznym należy poznać indywidualne trudności uczniów, zestawić wyniki całego zespołu i odpowiedzieć na pytanie na jakim etapie są uczniowie jeżeli chodzi o opanowanie wymagań programowych. Natomiast funkcja wychowawcza oceny polega na:
- aktywizowaniu uczniów,
- kształtowaniu motywacji do uczenia się,
- rozwijaniu samopoczucia odpowiedzialności co w konsekwencji ma prowadzić do samokontroli i samooceny.

Podczas oceniania należy stosować trzy rodzaje kryteriów:
- poznawcze - pozwalające zbadać znajomość faktów, umiejętności i uogólnień,
- kształcące - pozwalające zbadać logiczne myślenie, planowanie i dokładność,
- wychowawcze - mające na celu rozwijać pilność, sumienność i systematyczność.


Czynniki oceniania, które wspierają rozwój ucznia oraz motywują go do nauki:
1. Ocena musi być wystawiona na podstawie zrealizowanego materiału. Nie może dotyczyć fragmentów wiedzy lub materiału, który nie został zrealizowany. Każdy sprawdzian, klasówka czy zadanie powinno być omówione i dokładnie przeanalizowane. W indywidualnej rozmowie z uczniem nauczyciel może dokładniej poznać przyczyny błędów jakie uczeń popełnił i wspólnie z nim zastanowić się nad sposobami ich zlikwidowania.

2. Kontroli i ocenie powinien podlegać nie tylko zasób wiedzy i umiejętności, ale także samodzielność myślenia i działania, umiejętność wiązania teorii z praktyką oraz formułowania i rozwiązywania problemów. Ocena powinna być wypadkową wyników, możliwości i pracowitości ucznia.

3. Należy pamiętać o odpowiednich metodach kontroli. Nie powinny one być ani zbyt rygorystyczne, ani zbyt liberalne. Wysokie lub zbyt niskie wymagania w stosunku do możliwości hamują rozwój ucznia. Przydzielając np. dodatkowe zadania nie należy skupiać się tylko na „dobrych” uczniach. Jeżeli damy szansę słabszemu uczniowi, obdarzając go tym samym wielkim kredytem zaufania i wiarą w jego sukces, to może się okazać, ze także potrafi stanąć na wysokości zadania.

4. Uczeń musi być systematycznie i dostatecznie często kontrolowany (oceniany) co nie tylko pozwala w porę zapobiec większym opóźnieniom, ale jednocześnie dyscyplinuje go, kształci poczucie odpowiedzialności, wyrabia nawyk systematycznej pracy. Należy pamiętać, że w ciągu semestru uczeń powinien mieć odpowiednią ilość ocen. Przyjmuje się, że przy jednej godzinie w tygodniu - minimum 3 w semestrze, przy dwóch tygodniowo - 4 do 5, a przy trzech lub więcej godzinach tygodniowo przynajmniej 6, 7 ocen.

5. Ważne jest ustalenie z uczniami jawności oceniania. Powszechność oceny często jest przyczyną walki uczniów o stopnie, a nie o wiedzę. Nauczyciel powinien poinformować ucznia o ocenach jakie uzyskuje w trakcie procesu uczenia się. Wiedza ta jest potrzebna do konfrontowania samooceny ucznia z oceną nauczyciela, jest niezbędna uczniowi do oceniania swoich możliwości, dostrzegania braków i błędów. Jednak ocenianie i opiniowanie powinno odbywać się tylko w obecności ucznia zainteresowanego i ewentualnie jego rodziców. Uczestnictwo rodziców jest uzależnione od wieku ucznia. Współzawodnictwo i walka o noty jest często źródłem niszczenia społecznych więzi w klasie szkolnej i między klasami. Niejednokrotnie oceny szkolne niszczą pozytywne więzi między nauczycielami a uczniami. Mogą także niszczą wewnętrzną motywację dziecka do uczenia się.

6. Bardzo ważne jest ustalenie wraz z uczniami kryteriów oceniania. Uczeń musi wiedzieć na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu. Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został osiągnięty. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.

7. Ważne jest, aby tym samym ocenom odpowiadały te same wymagania, stawiane wszystkim uczniom przez nauczyciela. Dostosowanie wymagań do zdolności i możliwości uczniów jest słuszne i zgodne z postulatem indywidualizowania, ale wówczas za spełnienie różnych wymagań uczniowie powinni otrzymywać różne oceny.

8. Nie każda kontrola musi być wyrażona stopniem. Ocenianie ucznia za każdą odpowiedź może mieć negatywne skutki, np. w dyskusji uczeń może bać się ujawnić swoje zdanie, aby nie otrzymać oceny niedostatecznej, jeżeli jego odpowiedź okaże się błędna. Takie rygorystyczne ocenianie uczniów stopniem za każdą odpowiedź może hamować aktywność uczniów, zwłaszcza tych mniej zdolnych. Nauczyciel może także wyrazić swoją ocenę uśmiechem, gestem, ciepłym spojrzeniem i życzliwością.

9. W kształtowaniu motywacji niezwykłą role odgrywa polityka nagród i kar. Ogólnie biorąc karanie może być skuteczniejsze. Jednak pragnąc pobudzić aktywność i wzmocnić motywację należy zdecydowanie stosować politykę nagród. Nacisk na indywidualną rywalizacje oraz nadmiar karania może powodować negatywne skutki w sferze motywacji. Karami można w prawdzie wymusić pożądane zachowania, ale nigdy nie spowoduje, aby uczeń je polubił. Pracując z młodzieżą nauczyciel powinien pamiętać, by być konsekwentnym w określaniu granic, jakich nie należy przekraczać. Należy starać się utrzymać porządek bez poniżania uczniów, a sprawy dyscyplinarne rozwiązywać możliwie najczęściej z zastosowaniem zindywidualizowanego podejścia do ucznia.

10. Należy pamiętać o psychologicznym znaczeniu kolejności oceniania. Najpierw powinniśmy wskazać uczniowi zalety jego pracy, a dopiero później wady. Jeśli uczeń najpierw usłyszy zalety dotyczące swojego postępowania to pojawi się wówczas pragnienie usunięcia wad. Jeśli natomiast zaczynamy od wad to możemy wzbudzić w uczniu zniechęcenie i negację.

11. Ważne jest także utrzymanie własnej motywacji do pracy na wysokim poziomie. Warto być entuzjastycznym, bo to udziela się uczniom. Jeżeli nauczyciel potrafi przyznać się do własnych błędów, pokazać, że jest omylny to tak naprawdę sympatia uczniów wobec nauczyciela może się zwiększyć. Jeżeli motywacja nauczyciela jest niska to także u uczniów można zaobserwować niski poziom spostrzegania, rozproszenia uwagi, niski poziom rozumienia treści i szybkie zapominanie wyuczonego materiału.

Jeżeli te warunki zostaną spełnione, uczeń może mądrze wykorzystać swoje umiejętności i możliwości. Może właściwie je korygować, ulepszając w ten sposób siebie i swoje postępowanie.
Skłanianie ucznia do samooceny ma na celu wspieranie go w procesie rozpoznawania własnego stylu uczenia się oraz wykorzystywania tej wiedzy do planowania przez niego rozwoju. Samoocena ucznia to celowe i systematyczne zbieranie przez uczniów informacji o przebiegu i wynikach ich własnej pracy. Samoocena jest rzeczą trudną, ale daje szansę na korzystne zmiany w rozwoju. Jest czynnikiem wspomagającym wiele procesów, ważne jest zatem, aby uczeń mądrze i realnie ocenił siebie. Mogą mu w tym pomóc wskazówki psychologiczne:

- bądź sobą, nie udawaj osoby mądrzejszej niż jesteś;
- mów "nie wiem", kiedy czegoś nie wiesz, pierwszym symptomem wiedzy jest przyznanie się do niewiedzy;
- bądź odważny i przyznawaj się do błędów, jeśli je popełniłeś;
- mów "nie zgadzam się", gdy uznasz, że powinieneś tak postąpić;
- nie mów stale źle o innych - to źle świadczy o tobie;
- jeśli krytykujesz - mów o konkretnych zachowaniach, a nie o cechach charakteru;
- częściej chwal, a nie krytykuj;
- wysłuchując krytyki - słuchaj naprawdę;
- zanim wyrobisz sobie własne zdanie - słuchaj różnych argumentów i nie staraj się udowodnić, że ty masz rację;
- oddzielaj fakty od interpretacji, czyli to co zdarzyło się naprawdę, od tego, co ty lub ktoś inny sądzi na ten temat;
- naucz śmiać się z samego siebie;
- opieraj się w życiu na swoich mocnych stronach, myśl pozytywnie.

Uczeń, który dobrze funkcjonuje w swoim naturalnym otoczeniu, w domu i w szkole, pozytywnie patrzy na otaczający go świat, siebie i innych ludzi.
Taki uczeń jest:
- otwarty - chętnie i skutecznie nawiązuje komunikację, prezentując swój punkt widzenia i rozważając poglądy innych; w grupie potrafi działać zgodnie z obowiązującymi w niej zasadami; interesuje się stawianymi przed nim zadaniami, potrafi planować swoje działania na rzecz realizacji,
- odpowiedzialny - stara się przewidzieć skutki swoich działań, wykorzystuje wcześniejsze doświadczenia i gotów jest ponosić konsekwencje swoich czynów,
- krytyczny - potrafi selekcjonować i podporządkować zdobywane informacje i oceniać ich przydatność do określonego celu,
- prawy - rozróżnia dobre i złe uczynki w oparciu o system wartości obowiązujący w jego otoczeniu; w swoim zachowaniu wykazuje dobre intencje,
- tolerancyjny - rozumie, że różnice między ludźmi są czymś normalnym i pożądanym; w każdym stara się dostrzec coś dobrego i zrozumieć go,
- punktualny - dotrzymuje terminów; sprawnie posługuje się czasem, planując swoje zajęcia; szanuje swój czas i innych ludzi.

Samoocena ucznia może opierać się na dwóch źródłach: "wewnętrznych", tzn. własnych przeżyciach, przemyśleniach, refleksjach i doświadczeniach oraz "zewnętrznych", czyli otrzymywanych od innych. Powinna doprowadzić do refleksji na temat własnego uczenia się, a tym samym pogłębić zrozumienie oczekiwań i wzmóc motywację, prowadzić do poczucia dumy z własnych pozytywnych osiągnięć oraz oferować realistyczne metody oszacowania słabych stron.
Samoocena ucznia powinna dotyczyć trzech obszarów: wyników kształcenia, metod uczenia się i postaw wobec uczenia się. Ma ona doprowadzić ucznia do odpowiedzi na pytania:

- Co umiem, co jest moją dobrą a co słabszą stroną, nad czym muszę jeszcze popracować?
- W jaki sposób (za pomocą jakich metod) mogę nadrobić zaległości?
- Dlaczego czegoś lubię (lub nie) uczyć się? Jak pracuję, gdy coś lubię?

Samoocena ma służyć przede wszystkim uczniowi, który przejmuje odpowiedzialność za swoja naukę, ocenia własną pracę, planuje poprawki, zastanawia się nad własnymi kompetencjami, bo ważne jest, by uczniowie stali się aktywnymi współuczestnikami procesu oceniania własnej pracy.






Wyświetleń: 2954


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.