Temat: Jak korzystamy ze słowników?
I Ty możesz zostać mistrzem w posługiwaniu się
słownikami.


„Każdy słownik jest skarbcem informacji językowych
otwartym i dostępnym dla każdego.
Tylko pierwsze kartkowanie słownika na oślep w poszukiwaniu
Żądanego wyjaśnienia może się skończyć niepowodzeniem.
W miarę wzrostu wprawy staje się on najpewniejszym doradcą…”

Maria Nagajowa



Cel główny lekcji:
- wzbogacenie wiadomości uczniów o słownikach (rodzaje i budowa słowników)
- kształcenie u uczniów poprawnego i sprawnego posługiwania się słownikami
Cele operacyjne:
Na poziomie wiadomości uczeń po lekcji powinien
zapamiętać
- co to jest słownik,
- jakie są rodzaje słowników,
- budowę słowników,
- podstawowe zasady korzystania ze słowników
rozumieć
- znaczenie pojęć: słownik, hasło, wykaz skrótów, żywa pagina
- znaczenie umiejętności posługiwania się słownikami w procesie samodzielnego uczenia się
Na poziomie umiejętności uczeń powinien umieć:
- posługiwać się różnego rodzaju słownikami językoznawczymi
- wybrać spośród słowników odpowiedni dla poszukiwanej wiadomości
- uzasadnić przydatność słowników językoznawczych; np. słownika ortograficznego w pisaniu słów z trudnością ortograficzną

Formy pracy: grupowa, indywidualna
Metody: pogadanka z elementami dyskusji, pokaz, zadaniowa praca w grupach, burza mózgów, prezentacja, informacja zwrotna.

Środki dydaktyczne: plansza przedstawiająca rodzaje słowników, plansza (aparat pomocniczy książki), słowniki językoznawcze „Słowniki jęz. polskiego”, „Słowniki wyrazów obcych”, „Słowniki ortograficzne”, „Słowniki poprawnej polszczyzny”, „Słowniki związków frazeologicznych”
karty pracy (dołączone załączniki)

Przebieg lekcji.

I CZĘŚĆ ORGANIZACYJNA I WSTĘPNA.

1. Przywitanie uczniów.
2. Podanie celów i tematu lekcji.
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem i celami lekcji.
3. Rozmowa wprowadzająca uczniów w treści powyższej lekcji.
Na wstępie nauczyciel pyta uczniów, jakie słowniki dotychczas poznali i z których najczęściej korzystają. Następnie prosi uczniów, aby spróbowali podać definicję słownika.

II CZĘŚĆ ZASADNICZA.

1. Próba rozwiązania problemu postawionego przez nauczyciela („burza mózgów”).
Uczniowie podzieleni na 5 grup rozwiązują problem. Pod kierunkiem nauczyciela próbują dokonać klasyfikacji słowników dzieląc je na:
*słowniki ogólne języka polskiego
*słowniki specjalistyczne; językoznawcze i rzeczowe
Po dokonaniu podziału przez uczniów, nauczyciel omawia plansze „Rodzaje słowników” i krótko przypomina zasady korzystania z nich.
Nauczyciel wyjaśnia uczniom
- Jak dzielą się słowniki językowe
- Jak są zbudowane i jaką pełnią funkcję
- Co ułatwia korzystanie ze słowników ( wstęp, wykaz skrótów, indeksy, alfabetyczny układ haseł, żywa pagina).
Nauczyciel wyjaśnia uczniom, z czym trzeba się zapoznać, aby umieć szybko posługiwać się słownikiem. I na podstawie czego można zorientować się w układzie treści (informacji o korzystaniu ze słownika należy szukać we wstępie, w indeksach i w spisie treści)

2. Praca w grupach.
Po przekazaniu uczniom najistotniejszych informacji nauczyciel proponuje uczniom ćwiczenia z zastosowaniem różnych słowników.
Po wykonaniu kolejnych ćwiczeń (od 1 do 6) nauczyciel prosi uczniów o prezentację wyników poszukiwań w poszczególnych słownikach.

ĆWICZENIE I („Słownik języka polskiego”)
W odpowiednim słowniku odszukajcie podany wyraz i odczytajcie jego znaczenie.
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów, że niektóre wyrazy są wyrazami zapożyczonymi z innych języków. Uczniowie poszukują wyrazów w słowniku, a następnie lider grupy odczytuje znaczenie danego wyrazu.
Grupa 1
AFISZ

Grupa 2
ELEGANCJA

Grupa 3
KONESER

Grupa 4
ROWER

Grupa 5
PŁYWAK

ĆWICZENIE 2 („Słownik poprawnej polszczyzny”)
Użyj właściwej formy rzeczownika. Najpierw sprawdź poprawną formę w odpowiednim słowniku.
Grupa 1
W programie I nie transmitowano na żywo………………..(mecze)

Grupa 2
Kupiłam kilogram……………………………(pomarańcze)

Grupa 3
Na rosole było widać liczne …………………(oko)

Grupa 4
Mama nieustannie myślała o ………………………..(syn)

Grupa 5
Ania ……………………Zosię ze schodów (zepchnąć- patrz: spychać)

ĆWICZENIE 3 („Słownik wyrazów obcych”)
Nauczyciel pyta uczniów
-Jakie słowniki gromadzą wyrazy zapożyczone? Po odpowiedzi uczniów prosi, aby zwrócili uwagę na tablicę, gdzie umieszczone są wyrazy: filantrop, altruista, poliglota, prekursor, megaloman.
Następnie na powyższej tablicy rozmieszczone są liczne kartki z wyjaśnieniami podanych wyrazów. Uczniowie poszukują w słowniku znaczenia wyrazów
i dopasowują prawidłowe wyjaśnienie do danego wyrazu.

Grupa 1
FILANTROP

Grupa 2
ALTRUISTA

Grupa 3
POLIGLOTA

Grupa 4
PREKURSOR

Grupa 5
MEGALOMAN

Znawca i kolekcjoner znaczków
Człowiek udzielający pomocy potrzebującym - FILANTROP
Siłacz, muskularny, silnie zbudowany mężczyzna
Człowiek wyśmiewający innych
Człowiek stawiający dobro innych ponad własne interesy - ALTRUISTA
Człowiek kierujący się względami praktycznymi, wygodą
Człowiek władający wieloma językami – POLIGLOTA
Ktoś, kto wierzy w lepszą przyszłość
Osoba wygłaszająca wykład
Człowiek, który w dane dziedzinie wyprzedza innych, zapowiada jakiś nowy kierunek – PREKURSOR
Człowiek niezadowolony ze wszystkiego, we wszystkim doszukujący się braków
Człowiek mający przesadnie wysokie wyobrażenie o swojej wartości, zarozumialec - MEGALOMAN

ĆWICZENIE 4 („Słownik wyrazów bliskoznacznych”)
Nauczyciel przypomina uczniom, że słownik, który zastosują w tym ćwiczeniu pomaga zastąpić dany wyraz innym to samo lub niezupełnie to samo znaczącym wyrazem. Ułatwia znalezienie najtrafniejszego określenia, najodpowiedniejszego zwrotu. W rezultacie czego wypowiedź jest bardziej precyzyjna, a jej styl bardziej urozmaicony.
Szczególną uwagę zwraca nauczyciel na rolę INDEKSU w słowniku synonimów.
Aby dokładniej to zobrazować, nauczyciel proponuje uczniom w grupach następujące ćwiczenie:
* Na planszy nauczyciel przedstawia wypisane wyrazy będące synonimami słów: WADA, FIGIEL
WADA skaza, psikus, kawał, usterka, heca, słabostka, dowcip, defekt
FIGIEL mankament, psota, numer, żart, ułomność, swawola, przywara, feler

Niektóre ze słów znalazły się na niewłaściwym miejscu. Zadaniem uczniów jest prawidłowe pogrupowanie wyrazów. Grupa 1, 2, 3 szuka synonimu słowa; wada, grupa 4, 5 synonim słowa figiel
wada - mankament, ułomność, przywara, feler, skaza, usterka, słabostka, defekt
figiel – psota, numer, żart, swawola, psikus, kawał, heca, dowcip
ĆWICZENIE 5 („Słownik związków frazeologicznych”)

Nauczyciel omawia układ artykułu hasłowego w powyższym słowniku.
Prosi jednego z uczniów o odszukanie znaczenia związku frazeologicznego „Spocząć na laurach”.
Uczeń odczytuje znaczenie powyższego związku. Nauczyciel wyjaśnia wszystkim uczniom sposób szybkiego poszukiwania znaczenia związku w tym słowniku.

ĆWICZENIE 6 („Słownik ortograficzny”)

Spośród wyrazów wybierz te, które są błędnie napisane. Sprawdź poprawną pisownię w słowniku ortograficznym i jak dany wyraz należy poprawnie napisać. Grupy otrzymują zestaw zawierający trzy poniższe wyrazy. Z lewej strony stolika układają wyrazy błędnie napisane, a z prawej poprawnie.
Portugalka, abarzur, warszawianka, żadko,
Błędnie napisany jest wyraz 2 i 4. Poprawna forma to: abażur, rzadko.


III CZĘŚĆ PODSUMOWUJĄCA.

1. Podsumowanie wiadomości.

Na zakończenie lekcji nauczyciel czyta głośno pytania. Każda z grup otrzymuje kartę odpowiedzi, gdzie wpisuj odpowiedź. Nauczyciel zbiera karty i ocenia odpowiedzi uczniów.

W jakich słownikach znajdziesz informacje
- o poprawnych formach rzeczowników: ta gerbera, czy ten gerber
…….d…
- o znaczeniu wyrazu: elokwencja
…….a……
- o pisowni wyrazów: harcmistrz
…….e…..
- o znaczeniu związku wyrazowego: czarna owca
…. .b….
- o synonimach wyrazu fajny
……c…..
- o znaczeniu wyrazu marzanna
….. f……

e- słownik ortograficzny
b- słownik frazeologiczny
c- słownik wyrazów bliskoznacznych
d- słownik poprawnej polszczyzny
a- słownik wyrazów obcych
f- słownik języka polskiego

Uczniowie otrzymują kartki, zawierające najistotniejsze informacje dotyczące słowników i ich zastosowań. Kartki wklejane są przez uczniów do zeszytów z jęz. polskiego.

2. Pożegnanie z klasą. Podziękowanie uczniom za udział w lekcji.






Grażyna Bich
Szkoła Podstawowa nr 31 z Oddziałami Integracyjnymi
w Częstochowie

Zgłoś błąd    Wyświetleń: 17759