Działania podejmowane przez uczniów klas młodszych

W wieku siedmiu lat wkracza dziecko w nowy okres rozwoju, którego najbardziej charakterystyczną i wyróżniającą cechą jest uczestniczenie w zorganizowanej działlności - uczenie się w szkole.

W wieku rozpoczęcia nauki tj. ok. siódmego roku życia dziecka, dokonują się bardzo ważne zmiany ontogenetyczne, które umożliwiają efektywne uczenie się o cechach systematycznej, zorganizowanej działalności.

W młodszym wieku szkolnym aktywność dziecka podlega dalece idącemu przeorganizowaniu, co stanowi z jednej strony podstawę, z drugiej zaś rezultat uczenia się.

Wstąpienie dziecka do szkoły powoduje wiele zmian - i to zarówno w jego trybie życia i zakresie obowiązków, jak w prestiżu i statusie w środowisku społecznym. Uczenie się w szkole jest pierwszym odpowiedzialnym obowiązkiem społecznym dziecka. Przebieg i wyniki uczenia się podlegają społecznej ocenie, zależą od nich również stosunki rodziców i nauczycieli z dzieckiem, a w znacznej mierze także jego kontakty z rówieśnikami. W tym okresie kształtują się też bardzo intensywnie wszystkie podstawowe warunki rozwoju aktywności dziecka. Przedstawia się to w postępach rozwoju głównych form jego działalności: zabawie, pracy i uczeniu się.

Zacznijmy od zabawy, która zajmuje nadal wiele miejsca w działalności dzieci. Zabawa jest jednym z głównych rodzajów działalności człowieka, odgrywających istotną rolę w różnych okresch jego życia. Dla dziecka do momentu rozpoczęcia nauki w szkole zabawa stanowi podstawowy rodzaj działalności.

"Cechą odróżniającą zabawę od innych rodzajów działalności ludzkiej jest przyjemny stan odczuwany przez jednostkę podejmującą czynność zabawową. Osiągnięcie stanu przyjemnego stanowi cel zabawy".

Polski psycholog S. Szuman podkreśla fakt, że poznanie dziecka dokonuje się za pośrednictwem różnych form działania. Dzięki temu zbiera ono doświadczenia w sposób czynny - ucząc się i doskonaląc własne działanie.W zależności od rodzaju zabawy, rozwijają się różne formy aktywności dziecka, co prowadzi w efekcie do doskonalenia pewnych jego czynności.

Zabawy dzielimy na trzy podstawowe grupy:
- tematyczne
- konstrukcyjne
- ruchowe.

Treść zabaw tematycznych uwarunkowana jest doświadczeniem i wiedzą dzieci biorących udział w zabawie. Dziecko w coraz większym stopniu uczestniczy w życiu rodziny, pomaga w pracach domowych, bywa w sklepie, u fryzjera, u lekarza. Zebrane w ten sposób doświadczenia i przeżyte emocje dostarczją dziecku tematów zabaw.

Zabawy konstrukcyjne polegają na budowaniu, konstruowaniu z różnych tworzyw - piasku, klocków, patyczków - pewnych całości.

W zabawach ruchowych dominują zabawy z regułami, których przestrzeganie staje się dla dzieci sprawą bardzo ważną, oraz zabawy wyczynowe.

"Praca" różni się tym od "zabawy", że jest to czynność ukierunkowana na cel, podczas gdy w zabawie końcowy rezultat działania ma młe znczenie lub jest bez znaczenia. Pracując jednostka wykonuje pewne czynności niekonieczne dlatego, że sprawiają jej one przyjemność, lecz raczej z tego względu, że pragnie osiągnąć ich rezultat końcowy.

W działalności dzieci młodszoszkolnych coraz więcej miejsca zajmują stopniowo elementy pracy w postaci czynności samoobsługowych, pomocy w gospodarstwie domowym oraz prac społecznie użytecznych np. pełnienie funkcji dyżurnego.

Uczenie się jest podstawową formą działalności dzieci szkolnych. "Przez uczenie się - pisze Cz. Kupisiewicz - będziemy rozumieć proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości [...] czynnikiem wyzwalającym ów proces są dostatecznie silne motywy uczenia się, a jego rezultatem jest wzrost posiadanego zasobu wiedzy i sprawności wywierającej wpływ na poglądy, przekonania, postępowanie i ogólny rozwój jednostki - słowem na jego zachowanie".

W. Okoń ujmuje uczenie się jako proces, [...] w którym na podstawie poznania, doświadczenia i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub zmieniają się stare.

B. Nawroczyński pisze, że "zarówno nabywanie sprawności jak i nabywanie wiadomości są uczeniem się. Uczenie zaś następuje, gdy jesteśmy czynni, nie jest ono nigdy biernym procesem przyjmowania, lecz przeciwnie czynnym procesem przetwarzania i wytwarzania".

K. Sośnicki wyróżnia uczenie się sztuczne i naturalne. Uczenie się naturalne obejmuje wszelkie dla osoby działania. "Spełnienie każdej nowej czynności przez człowieka, fizycznej czy umysłowej, pozytywnej lub negatywnej występującej jako zaniechanie, jest uczeniem się. [...] uczenie sią sztuczne to zapamiętywanie, przyswajanie, odtwórcze i reprodukcyjne poznawanie gotowej wiedzy".

Nauka dzieci w młodszym wieku szkolnym obejmuje różne przedmioty szkolne skorelowane ze sobą. Zasadniczym celem edukacji polonistycznej jest przyswojenie przez dzieci umiejętności czytania i pisania, doskonalenie wypowiadania się i opnowanie elementarnej wiedzy o języku, koniecznej przy uczeniu się mowy pisanej.

Opanowanie przez dziecko umiejętności pisania w języku ojczystym wymaga skomplikowanych procesów syntezy i analizy głównych elementów mowy. Pismo jest bowiem biograficznym obrazem dźwięków mowy. Znaki graficzne pisma stanowią system ściśle konwencjonalnie ustalonych symboli. Dziecko musi więc mieć zdolność ujmowania tego rodzaju symboli i opanować określony system kodowania innych znaków (dźwięków mowy) przy użyciu na nowy system graficzny ( przy pisaniu) oraz dekodowania ich, tj. transponowania na znane już sobie znaki, jakimi są dźwięki mowy mówionej.

Zatem opanowanie mowy pisanej stanowi skomplikowany proces angażujący wielorako różnorodne czynności dziecka: sensoryczne ( wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne) ruchowe, poznawcze, przede wszystkim złożone czynności umysłowe. Nauka pisania polega na utrwalaniu związków między wyobrażeniem słuchowym, wzrokowym i ruchowym. Ucząc pisania nauczyciel musi mieć od początku na uwadze zarówno stronę graficzną pisania, jak też ortograficzną, gramatyczną i stylistyczną.

Ucząc się czytać dzieci opanowują najpierw czytania głośne, polegające na transponowaniu znaków graficznych pisma na dźwięki mowy, dzięki czemu dopiero tekst pisany nabiera dla nich znaczenia. W początkowej fazie nauki czytania dzieci zresztą niewiele rozumieją z tego, co czytają samodzielnie i dopiero wielokrotne przeczytanie tego samego tekstu pozwala im dotrzeć do jego treści. Stopniowo redukcji ulega obwodowa czynność ruchowo - artykulacyjna i dziecko zaczyna odbierać treść tzn. rozumieć znaczenie słów i zdań.

Czytanie ciche jako funkcja odbioru informacji jest znacznie bardziej efektywne od czytania głośnego, czytanie samym tylko wzrokiem przy redukcji ruchów artykulacyjnych wydatnie zwiększa szybkość czytania.

Rozwój mowy w młodszym wieku szkolnym dotyczy jej treści i formy. W ciągu pierwszych lat pobytu w szkole, jak również niewątpliwie na skutek innych oddziaływań, zwłaszcza radia i telewizji, dziecko poznaje wiele nowych słów. Mamy więc do czynienia z ewolucją słownika dzieci od nazw konkretnych i jednostkowych do ogólnych i abstrakcyjnych. Zmianom mowy uczniów towarzyszą określone zmiany procesów myślowych. Te ostatnie odbywają się na coraz wyższym poziomie, co wyraża się w doskonalszych podstawowych operacjach myślowych, takich jak: analiza, synteza, porównywanie, wyodrębnienie i abstrahowanie.

Charakterystyczną cechą myślenia dzieci w młodszym wieku szkolnym jest to, że uczą się one dopiero śledzenia własnych procesów myślowych i należytego kierowania nimi.

W edukacji matematycznej celem, który chcemy osiągnąć jest z jednej strony ukształtowanie pewnych pojęć i struktur matematycznych, z drugiej zaś przyczynia się do rozwoju ogólnych zdolności poznawczych i logicznego myślenia. Nauczanie matematyki w klasach młodszych ma charakter czynnościowy. Z. Krygowska definiuje nauczanie czynnościowe jako "postępowanie dydaktyczne uwzględniając stale i konsekwentnie operatywny charakter matematyki równolegle z psychologicznym procesem interioryzacji prowadzącym od czynności konkretnych i wyobrażeniowych do operacji abstrakcyjnych".

Nauczanie matematyki musi polegać na organizowaniu samodzielnego działania uczniów i stopniowym wykonywaniu reguł, które to działanie optymalizują. Kolejną cechą nauczania czynnościowego jest konsekwentne uwzględnianie psychologicznego procesu interioryzacji prowadzącego od czynności konkretnych i wyobrażeniowych do operacji abstrakcyjnych.

Nauczanie czynnościowe polega na tworzeniu wielu różnorodnych sytuacji dydaktycznych sprzyjających wyzwalaniu samodzielnej ktywności uczniów. Jest w nim miejsce na gry i zabawy ruchowo - manipulacyjne, na aktywność słowną, na różnorodne ćwiczenia ruchowe.

Opracowanie: Izabela Cebula

Wyświetleń: 807