Muzyka to najwdzięczniejsze i nader pożyteczne poznanie, które kieruje umysł nasz ku wyższym rzeczom, a uszy koi melodią. Dzięki muzyce trafnie myślimy, pięknie mówimy i odpowiednio się poruszamy.
Kasjodor


Program wspierający z zakresu wychowania muzycznego


MUZYKA POWAŻNA NA WESOŁO


Opracowanie:

Mirosława Grabowska – nauczyciel kształcenia zintegrowanego
Edyta Wiśniewska – nauczyciel muzyki w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Przybradzu



Przedstawiony Radzie Pedagogicznej i zatwierdzony do realizacji przez dyrektora szkoły dnia: 28.03.2008r.


Przybradz, luty 2008
SPIS TREŚCI


1. Wstęp i ogólna konstrukcja programu.

2. Komentarz metodyczny

3. Cele programu:
- cele ogólne
- cele szczegółowe

4. Zadania do realizacji programu „Muzyka poważna na wesoło”

5. Ramy czasowe i warunki realizacji programu

6. Materiały i pomoce dydaktyczne

7. Formy i metody pracy

8. Obudowa programu

9. Ewaluacja

10. Załączniki

11. Procedury osiągania celów

12. Bibliografia


1. WSTĘP:

Znaczenie muzyki w kształceniu małego dziecka jest niezwykle istotnym elementem rozwijania jego aktywności ruchowej, rytmicznej, twórczej i odtwórczej. Sposobem na pobudzanie jego spontanicznej potrzeby obcowania z tą formą sztuki. Często zdarza się, że niezbyt uważnie obserwujemy reakcję dzieci na określone utwory muzyczne i przez to tracimy szansę na dostrzeżenie rodzących się talentów.
Głównym celem naszego programu jest przybliżenie dzieciom wybranych utworów muzyki poważnej i pokazanie różnorodnych możliwości ich opracowania oraz wykorzystania w programach artystycznych dla rodziców.
Równie istotnym celem jest także ukazanie dzieciom możliwości drzemiących w nich samych, jako aktywnych słuchaczach i twórcach. Zaangażowanie dzieci do wspólnego muzykowania pozwala także na budowanie właściwych relacji w grupie. Poczucie wspólnego celu, konieczność prawidłowego wykonania powierzonego zadania ( dostosowanego do możliwości dziecka), to elementy integrujące zespół, pozwalające dzieciom na korzystanie z nowych form komunikowania, budowania poczucia własnej wartości.
Dziecko grając na instrumencie poznaje jego brzmienie , uważniej wsłuchuje się w utwór poznając jego tempo, nastrój, dynamikę, a co najważniejsze znakomicie się bawi. Te zalety aktywnego słuchania muzyki przybliżone nam podczas warsztatów metodycznych postanowiłyśmy wykorzystać tworząc program autorski.
Treści programowe z zakresu edukacji muzycznej w klasach I-III SP skupione są w następującej triadzie aktywności dziecka:

Odtwarzanie muzyki------------ tworzenie muzyki-----------percepcja muzyki



Program realizowany w ciągu roku szkolnego 2007/08( II półrocze) i 2008/09 oparty był na następujących utworach:

Sanna -A. Mozart,Le Basgue- James Galvay, Marsz wojskowy - F. Schubert,

Floral dance, Country dance - J. F. Haendel, Taniec węgierski - J. Brahms,

Taniec żydowski , Pan Tadeusz- W. Kilar, Cztery pory roku- muzyka

relaksacyjna, Mozart dla umysłu dziecka – Eine kleine Nachtmusik


2. Komentarz metodyczny:

*Program zawiera treści z Podstawy Programowej kształcenia ogólnego i wychowania na podstawie Rozporządzenia MEN z dnia 15.02 1992 z późniejszymi zmianami z dnia 28.07.2007.
* Został napisany zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 24.04.2002r. w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych.


3. Cele programu:

„Muzyka zmniejsza stres, łagodzi strach, dodaje energii i poprawia pamięć. Muzyka sprawia że ludzie są mądrzejsi”
(Jeanette Vos)

Zadaniem tego programu jest przybliżenie dzieciom muzyki poważnej, nauczenie słuchania i przeżywania. Mimo, że jest to trudne to jednak aktywne słuchanie z wykorzystaniem elementów zabawy, gry na instrumentach perkusyjnych i tańca sprawia, że jest to możliwe. Program „Muzyka poważna na wesoło” zawiera treści zgodne z podstawą programową i zakłada następujące cele.

Cele ogólne programu:

- stwarzanie dziecku okazji do spontanicznej, odtwórczej i twórczej ekspresji
muzycznej
- rozwijanie zdolności muzycznych i nabywanie umiejętności posługiwania się
instrumentami muzycznymi
- przygotowanie dziecka do odbioru dzieła muzycznego



Cele operacyjne:

- rozwijanie umiejętności słuchania i rozumienia muzyki
- poznawanie struktury muzycznej utworu
- rozwijanie słuchu muzycznego, poczucia rytmu,
- doskonalenie umiejętności gry na instrumentach
perkusyjnych
- rozwijanie wyobraźni muzycznej
- realizowanie potrzeb ekspresji muzycznej
- kształtowanie trwałych nawyków obcowania z muzyką klasyczną
- rozwijanie umiejętności kojarzenia charakteru muzyki z nastrojem
- zrytmizowanie organizmu, poprawienie koordynacji ruchowej
- integracja i poprawa komunikacji w grupie


4. Zadania do realizacji programu „Muzyka poważna na wesoło”

Zadanie do realizacji Treści programowe Osiągnięcia uczniów
1. Rozwijanie umiejętności słuchania utworów
Sanna A. Mozart
Eine kleine Nachtmusik A. Mozart
Le Basgue James Galvay
Marsz wojskowy F. Schubert
Floral dance
Country dance J. F. Haendel

• Mazur z opery “Straszny dwór”
ST. Moniuszko
• Krakowiak z baletu ”Pan Twardowski”
L. Różycki
• Oberek- Grażyna Bacewicz
• Kujawiak – H. Wieniawski


2. Percepcja muzyki relaksacyjnej

“Mozart” dla umysłu dziecka
„Cztery pory roku” – muzyka relaksacyjna, odgłosy natury

3. Tworzenie muzyki


4. Gra na instrumentach perkusyjnych


Edukacja społeczna


5. Ruch z muzyką

Taniec węgierski J. Brahms
Taniec żydowski


• Pan Tadeusz
W. Kilar


Klasa II i III SP


- percepcja utworów muzycznych
- określanie zmian tempa, dynamiki
-rozpoznawanie brzmienia poznanych instrumentów w słuchanych utworach
- określanie kierunku linii melodycznej w utworach


Klasa IV i V SP
- umiejętność słuchania utworów muzycznych, omówienie charakteru słuchanej muzyki
- słuchanie utworów i rozpoznawanie poszczególnych zdań muzycznych
- rozpoznawania głównego motywu w utworach
- rozpoznawanie w słuchanych utworach słuchanych instrumentów
- rozpoznawanie metrum słuchanych utworów:2/4, 3/4, 4/4



Klasa II- III SP
- odbiera nastrój wyrażany muzyką,
rozumie wymowę ciszy



Klasy II i III SP

- tworzenie akompaniamentów rytmicznych do wysłuchanych utworów



Klasa IV i V SP

- znajomość nazw solmizacyjnych
- znajomość i rozumienie podstawowych wartości rytmicznych nut i pauz
- znajomość terminów: metrum, dynamika, tempo- oraz ich oznaczenie w utworach muzycznych
- tworzenie własnych kompozycji, improwizacja do wysłuchanych utworów

Klasa II i III SP

- muzykowanie w prostej orkiestrze dziecięcej opartej na instrumentach jednorodnych


- stwarzanie uczniom różnych szans z uwzględnieniem indywidualnych umiejętności i potrzeb



Klasa IV i V SP
- rozpoznaje brzmienie
następujących instrumentów:
- ksylofon
- metalofony
- kastaniety
- rozpoznaje brzmienie
instrumentów dętych np. flet,
trąbka, puzon
-poznaje sposób gry na
instrumentach perkusyjnych, a
także na dętych drewnianych- flet
prosty
- realizuje akompaniament
rytmiczny do wysłuchanych
utworów
- odtwarza na instrumentach proste
motywy rytmiczne, melodyczne
w takcie 2/4, 3/4, 4/4
- stosuje prawidłowe relacja
czasowe między wartościami nut i
pauz


Klasa II i III SP

- rozplanowanie ruchów w przestrzeni krokami wyznaczonymi przez rytm


- reagowanie na zmiany tempa, dynamiki, akcentu metrycznego

- szybkie reagowanie na różne sygnały muzyczne




- poznanie kroku poloneza i kilku podstawowych figur


Klasa IV i V SP

- utrwalanie kroków i figur tanecznych
- poznaje zapis rytmiczny poloneza, krakowiaka, oberka, kujawiaka

- podczas słuchania utworów
zaobserwuje:
- nastrój
- tempo
- dynamikę
- brzmienie instrumentu
- kierunek linii melodycznej
w utworach


- wykaże się wrażliwością na muzykę
- właściwie zachowuje się podczas słuchania muzyki w ciszy


- potrafi odtworzyć krótki akompaniament rytmiczny
-tworzy własny akompaniament z wykorzystaniem zjawisk akustycznych



-potrafi dobrać barwę instrumentu odpowiednią do charakteru wysłuchanej muzyki
- wykazuje twórczą postawę
- docenia rolę oznaczeń muzycznych i ich wpływ na interpretację



- umie grać na instrumentach perkusyjnych niemetodycznych
- zna budowę wymienionych instrumentów i sposoby wydobywania z nich dźwięków
- potrafi wykonać improwizacje rytmicznie do określonego utworu
- zna zapis rytmiczny w zakresie głównych wartości rytmicznych


- respektuje zasady i reguły obowiązujące w klasie podczas wspólnego muzykowania
- potrafi pogodzić własną indywidualność z interesem grupy


- potrafi dokonać podziału instrumentów perkusyjnych
na melodyczne i niemelodyczne
- potrafi dokonać podziału instrumentów dętych na drewniane i blaszane
-potrafi grać na instrumentach perkusyjnych melodycznych i niemelodycznych proste
akompaniamenty do opracowanych wcześniej utworów
- potrafi zagrać na flecie prostym łatwy utwór np. kolędę lub „Odę do radości”
- współpracuje z rówieśnikami w sposób twórczy


- interpretuje ruchem poszczególne wartości rytmiczne
- potrafi ruchem zakomunikować swoje emocje i uczucia

- umie szybko reagować ruchem na zmiany tempa, dynamiki, akcentu metrycznego
- umie odpowiednio rozplanować ruch w przestrzeni, zinterpretuje ruchem fragment utworu muzycznego
- umie improwizować ruchowo w rytmie i przy muzyce

- umie tańczyć elementy tańców narodowych
- potrafi rozróżnić charakterystyczne metrum poloneza
- zna krok poloneza i kilka podstawowych figur



- potrafi określić charakterystyczne cechy polskiego tańca narodowego – poloneza, krakowiaka, oberka, kujawiaka


5. Ramy czasowe i warunki realizacji programu

Materiał programu „Muzyka poważna na wesoło” obejmuje jeden etap edukacyjny w cyklu 4 –letnim. Doskonali umiejętności uczniów w dwóch podstawowych zakresach: wiedza i umiejętności. Każdy z tych zakresów obejmuje zagadnienia programowe, w których uwzględnione zostały treści programowe i zadania do realizacji oraz szczegółowe cele dydaktyczno-wychowawcze.
Materiał zawarty w programie, powinien być wprowadzany i realizowany w klasie II i III SP , podczas zajęć prowadzonych 2 razy w miesiącu, oraz rozszerzany w klasie IV i V SP.

6. Materiały i pomoce dydaktyczne

Osiągnięcie wyznaczonych celów, w dużej mierze uwarunkowane jest odpowiednim wyposażeniem klasy w pomoce dydaktyczne:

• odtwarzacz CD
• zestaw instrumentów perkusyjnych
• odpowiednio do programu dobrana płytoteka/ filmoteka
• literatura muzyczna
• flety proste
• instrument klawiszowy
• tablica z pięciolinią
• video
• tablice z instrumentami muzycznymi



7. Formy i metody pracy

Formy pracy:

• praca grupowa – wspólne wykonywanie zadań przez kilkuosobowe grupy
uczniów
• praca zbiorowa- organizacja czynności uczniów na zajęciach, lekcjach, w czasie których wszyscy wykonują to samo zadanie (np. gra na
instrumencie). Wymagania dydaktyczne muzą być dostosowane do
możliwości przeciętnego ucznia.
• słuchanie muzyki (percepcja muzyki)
• tworzenie muzyki (gra na instrumentach perkusyjnych, akompaniamentów rytmicznych, a także gra linii melodycznych ( na fletach prostych)
• ruch przy muzyce – tańce, układy rytmiczne.

Metody pracy

• Metoda problemowo – odtwórcza, czyli samodzielne odczytywanie z zapisu nutowego ćwiczenia lub utworu instrumentalnego. Problemowy charakter tej metody dotyczy rozwiązania zagadnień związanych z rytmem, melodią, metrum utworu muzycznego.
• Metoda problemowo – twórcza ; występuje przy wprowadzaniu formy tworzenia muzycznego. Angażuje się wówczas inwencje muzyczną uczniów do rozwiązywania postawionego problemu o charakterze twórczym.
• Metoda problemowo – analityczna ; ma zastosowanie przy słuchaniu muzyki, kiedy chodzi o rozwijanie zdolności uczniów do samodzielnego słuchania, rozumienia i analizowania utworów.
• Metoda organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia, czyli kształtowanie i rozwijanie muzycznych umiejętności ucznia (śpiew, gra na instrumentach, ruch).
• Metoda pokazu ; nauczyciel sam wykonuje zadania, które mają powtórzyć uczniowie, np. wyklaskuje rytm, demonstruje figury tańca itp.
• Dyskusja ; pozwala uczniom wyrażać swoje wrażenia po wysłuchaniu utworu muzycznego. Dyskusja pozwala zorientować się w gustach młodych ludzi, badać stan ich muzycznej świadomości, a w związku z tym planować proces dydaktyczny tal, by zachęcać do poszerzania muzycznych horyzontów.

8. Obudowa programu.
• wykaz utworów muzycznych do słuchania
- muzyka relaksacyjna
- muzyka poważna
• scenariusze aranżacji utworów
• układy taneczne
• dokumentacja fotograficzna
• materiały metodyczne pozyskane podczas warsztatów

9. Ewaluacja

Ewaluację programu stanowić będą prezentacje utworów muzycznych w następujących obszarach umiejętności uczniów:
• ruch z muzyką
• umiejętność słuchania i przeżywania muzyki
• gra na instrumentach

Opracowane podczas realizacji programu utwory zostaną wykorzystane w programach artystycznych przygotowywanych przez dzieci z okazji Dnia Matki, Dnia Babci i Dziadka oraz inny imprez okolicznościowych organizowanych na terenie szkoły. Ponadto opracowana została ankieta ewaluacyjna skierowana do uczniów kl. III i V SP badająca ich opinię na temat programu wspierającego.

10. Załączniki

11. Procedury osiągania celów

• eksperymentowanie, prowadzące do wyzwolenia możliwości twórczych.
• poznawanie dzieł muzycznych z nagrań
• muzykowanie i nauka tańców
• prezentacje osiągnięć artystycznych uczniów na terenie szkoły i w środowisku lokalnym
• nauka prawidłowego posługiwania się pojęciami, niezbędnymi do formułowania własnych poglądów i dyskusji
• dokumentowanie nabytej wiedzy i osiągnięć (gazetki, kronika, nagrania muzyczne)


W procedurze osiągania celów nauczania muzyki należy uwzględnić:

1. Dużą rozpiętość uzdolnień muzycznych uczniów w klasie i w związku z tym powierzać zadania wszystkim uczniom, unikać zmuszania dziecka do występów solowych. Zdolniejszym dzieciom proponować trudniejsza partie, słabszym i mniej zdolnym powierzać łatwiejsza fragmenty.

2. Stosowanie częstych pochwał oraz dostrzeganie zalet w działaniach ucznia w konsekwencji pobudza jego aktywność i ambicję.

Praca w zespole instrumentalnym przyspiesza integrację grupy. Jest ważną formą muzycznego działania. Tworzenie muzyki rozwija pomysłowość, samodzielność, wyobraźnię muzyczną i artystyczną. Pozwala pogłębiać percepcję dzieł i literatury muzycznej. Ruch przy muzyce pozwala na odreagowanie napięć, poprawia kondycję, samopoczucie dziecka, a dostosowanie ruchu do charakteru muzyki rozwija refleks i spostrzegawczość. Kształcenie percepcji utworu muzycznego jest sposobem na wdrażanie uczniów do aktywnego odbioru muzyki.
Repertuar proponowany przez nauczyciela musi dać uczniom szansę osiągnięcia sukcesu, a jednocześnie sprawiać radość i przyjemność.

Bibliografia:
1. K. Jakóbczak – Drążek, U. Smoczyńska: „Muzyka i my” –scenariusze lekcji klasa IV – VI WSiP, „Przewodnik metodyczny” – klasa IV WSiP
2. K. Przybylska: „Zabawy i ćwiczenia muzyczno – ruchowe w klasach I-III” WSiP Warszawa 1975r.
3. 3. K. Palińska: „Muzyka w edukacji przedszkolnej i kształceniu zintegrowanym” – materiały warsztatowe
4. J.K. Lasocki „Podstawowe wiadomości o muzyce”
5. A. Twardowska, I Pisarkiewicz: „Muzyka – program nauczania SP” WSiP Warszawa 1999r.
6. J. Hanisz „Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna- program nauczania” WSiP Warszawa 1998r.
7. B. Bednarzowa , M Młodzikowska: „Tańce, rytm, ruch, muzyka” Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1983r.



mgr Mirosława Grabowska
mgr Edyta Wiśniewska
Zespół Szkolno-Przedszkolny
w Przybradzu

Wyświetleń: 5899