Katalog

Dariusz Wawiórko, 2010-05-28
Ełk

Historia, Referaty

STOSUNKI POMIĘDZY STANAMI ZJEDONOCZONYMI A ZWIĄZKIEM RADZIECKIM W LATACH 1945 – 1953. POCZĄTKI „ZIMNEJ WOJNY”.

- n +

Dnia 4 lutego 1945 roku w Jałcie na Półwyspie Krymskim spotkali się przywódcy trzech mocarstw - Stanów Zjednoczonych prezydent Franklin D. Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i Związku Radzieckiego Józef Stalin. Na obradach, które trwały do 11 lutego postanowiono między innymi, iż tereny Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej będą w strefie wpływów ZSRR. Ten kuriozalny stan, który na długie lata podzieli Europę na dwie części, spowodowany był bardzo ugodową polityką prezydenta Roosevelta. On to nie chcąc drażnić potężnego sojusznika - Stalina zgadzał się na duże ustępstwa wierząc, że robi dobrze. Jego wiarę co do przyszłości Europy umocniło uchwalenie przez Wielką Trójkę Deklaracji o Wyzwolonej Europie, w której sygnatariusze zobowiązywali się do zorganizowania wolnych wyborów oraz wsparcia demokracji we wszystkich wyzwolonych krajach europejskich. Deklaracja ta była jednak tylko pobożnym życzeniem.
Po raz pierwszy problem „strefy wpływów” pojawił się podczas rozmów w Moskwie pomiędzy Stalinem a Churchillem w październiku 1944 roku. Stalin uzyskał gwarancję rozszerzenia strefy wpływów na Węgry, Rumunię i Bułgarię. W zamian Wielka Brytania otrzymała od niego zapewnienie, iż nie będzie się on mieszać w sprawy Grecji.
Amerykanie uznali konferencję w Jałcie za sukces. W rzeczywistości stała się ona przyczyną nie tylko podziału Europy, lecz także napięcia pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim zwanego „zimną wojną”.
Na nowej konferencji w Poczdamie nie było już ugodowego prezydenta Roosevelta. Zastąpił go bardziej stanowczy i ufny w swoją siłę, której głównym argumentem była niedawno opracowana przez naukowców w Los Alamos bomba atomowa, oraz przyszłą dominację na świecie Harry Truman. Delegacja Angielska nie podzielała optymizmu swoich partnerów z Ameryki. 15 sierpnia w Izbie Gmin premier Churchill mówił o potwornej tragedii, która się szykuję w Europie Środkowo-Wschodniej.
W listopadzie 1945 roku podczas rozmów anglo-amerykańskich Stany Zjednoczone zaproponowały stworzenie międzynarodowego systemu kontroli energii atomowej z udziałem Moskwy. Stalin odebrał tą propozycję, jako próbę politycznego nacisku w celu osłabienia jego pozycji nie tylko w ONZ, ale także w Europie Środkowo-Wschodniej. W grudniu 1945 roku ZSRR nie podpisał umowy o wprowadzeniu systemu walutowego, a także odmówił wzięcia udziału w tworzeniu Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Do początku 1946 roku w stosunkach pomiędzy USA i ZSRR nie wydarzyło się nic specjalnego. Nadal oficjalnie oba mocarstwa były dobrymi sojusznikami. Pierwszy krok zrobił Stalin. 9 lutego przed wyborami do Rady Najwyższej wygłosił przemówienie, w którym potępił „świat kapitalistyczny” wynosząc ponad niego system radziecki. Jednocześnie prasa podjęła kampanię antyzachodnią, porównując między innymi „imperializm” jest drugim po faszyzmie wrogiem postępu. Przemówienie Stalina wywołało tak piorunujące wrażenie, iż niektórzy politycy w Waszyngtonie uznali je za wypowiedzenie III wojny światowej.
5 marca 1946 roku w Fulton Winston Churchill, odpowiadając na wystąpienie Stalina z 9 lutego, wygłosił słynne przemówienie, w którym powiedział między innymi, iż należy powstrzymać tą ekspansję Związku Radzieckiego. Powiedział w nim także: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu opadła żelazna kurtyna. Poza tą linią leżą wszystkie stolice odwiecznych państw Europy centralnej i wschodniej. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia, wszystkie te sławne miasta i ludność wokół nich znajdują się teraz w czymś, co nazwać muszę radziecką sferą, i wszystkie są przedmiotem, w takiej czy innej formie, nie tylko radzieckiego wpływu, ale bardzo wysokiego, a w wielu wypadkach wciąż rosnącego stopnia kontroli bezpośredniej z Moskwy”. Zakwestionował on też legalność polskiej granicy zachodniej.
Konflikt zaostrzył się w marcu 1946 roku. Jego powodem była sprawa Iranu. Zakończenie drugiej wojny światowej nie zakończyło polityki ekspansyjnej Stalina. Pewny siebie i swojej potęgi Stalin postanowił podporządkować Związkowi Radzieckiemu kolejne państwa w Europie i na Bliskim i Dalekim Wschodzie. Zgodnie z umowami zawartymi przez Wielką Trójkę do końca marca stacjonujące w perskiej części Azerbejdżanu wojska Armii Czerwonej musiały ją opuścić. Niestety nie zrobiły tego, a co gorsza Kreml zaczął tam tworzyć organy administracji państwowej. Spotkało się to z ostrym protestem nie tylko Iranu, ale przede wszystkim Stanów Zjednoczonych. Stalin musiał się ugiąć pod naciskiem amerykańskim, ale na krótko.
We wrześniu 1946 roku w Grecji wybucha wojna domowa. Konflikt ten był skutkiem rywalizacji dwóch wielkich koalicji. Z jednej strony powstaje Front Wyzwolenia Narodowego (FWN) kierowany przez grecką Partię Komunistyczną, który skupia organizacje lewicowe. Z drugiej strony ugrupowania republikańskie – Grecka Liga Narodowo-Demokratyczna i Wyzwolenie Narodowo-Społeczne. Działania zapoczątkowane przez FWN skierowane były przede wszystkim przeciwko olbrzymim wpływom i obecności na terenach Grecji armii angielskiej. Komunistyczni partyzanci, którzy wywołali tę wojnę utworzyli na północy kraju państewko nazwane przez nich „Wolną Grecją”. Pomimo, że we wrześniu 1944 roku Józef Stalin obiecał nie mieszać się w sprawy angielskie w Grecji, to jednak żądza podporządkowania sobie kolejnego państwa zwyciężyła. Postanowił on poprzeć politycznie greckich komunistów. Po stronie prawicy stanęły Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Wojna zakończyła się w II połowie 1949 roku wygraną wojsk rządowych.
Związek Radziecki próbował swoich sił jeszcze w Turcji. 7 sierpnia 1946 roku zażądał on przesunięcia granicy w rejonie Kars i Ardahan oraz powołanie garnizonu wojskowego kontrolującego Dardanele. Turcja postawiła w stan gotowości swoją armię. Ciężka sytuacja gospodarcza tego państwa wywołała w nim falę protestów, które o mało co nie doprowadziły do przejęcia władzy przez komunistów. Dzięki pomocy z zewnątrz władzom tureckim udało się opanować sytuację.
Od 1947 roku Grecja i Turcja korzystały z intensywnej pomocy wojskowej, a po przyjęciu obu państw do NATO nadal były one traktowane przez Stany Zjednoczone w sposób szczególny. Rozmiary pomocy wojskowej dla Grecji i Turcji, nieporównywalnie wyższej niż dla innych państw członków NATO, świadczyły o roli tych krajów w strategii USA w Europie. Według Departamentu Stanu do roku 1969 Grecji przekazano amerykańskie nadwyżki wyposażenia o wartości 101 mln dolarów, zaś Turcja otrzymała 154,9 mln dolarów.
W maju 1946 roku prezydent Truman, zaniepokojony rosnącymi wpływami komunistów we Francji, postawił w stan gotowości wojska amerykańskie w Niemczech.
Konieczność stworzenia przeciwwagi dla Związku Radzieckiego, którą miały być Stany Zjednoczone sformułował Clark Clifford w tajnym opracowaniu z dnia 24 września 1946 roku pisząc: „Głównym elementem odstraszania ZSRR od ataku na Stany Zjednoczone lub na jakiś rejon świata posiadający istotne znaczenie dla naszego bezpieczeństwa, będzie siła militarna z naszej strony”. Teza ta została później rozwinięta stając się punktem wyjścia do sformułowanej wielkiej misji Ameryki, która miała polegać na działaniach na rzecz bezpieczeństwa wszystkich krajów demokratycznych zagrożonych przez Moskwę. Zwiększenie siły militarnej Stanów Zjednoczonych prowadzić miało do traktowania ich przez Związek Radziecki jako równorzędnego partnera w negocjacjach. Niestety, Clifford nie przewidział, że takie podejście nakręci spiralę zbrojeń i kilkukrotnie popchnie świat na skraj konfrontacji atomowej.
Napięcia pomiędzy niedawnymi sojusznikami powodowała także broń nuklearna. Badania nad bombą rozpoczęto w Stanach już w 1940 roku, a od 1943 przeniesiono cały projekt do laboratoriów w Los Alamos. 16 lipca 1945 roku o godzinie 5:29:45 czasu lokalnego na poligonie w Bazie Lotnictwa Bombowego Alamangordo w stanie Nowy Meksyk zdetonowano pierwszą bombę atomową. Urządzenie, które eksplodowało z siłą 21+/-5% kiloton i spowodowało wyparowanie trzydziestometrowej wieży stalowej oraz wybicie krateru o promieniu 80 metrów głębokiego na 2 metry, nosiło ironiczną nazwę "Gadget" (ang. "drobne urządzenie"), choć niektóre źródła podają też nazwę "Jumbo". W tym samym czasie Związek Radziecki prowadził również badania na bronią jądrową, ale nie uzyskał pozytywnych rezultatów.
W połowie 1946 roku przedstawiciele Związku Radzieckiego uczestniczyli w amerykańskiej próbie tej broni na atolu Bikini. Jednocześnie amerykanie przedstawili plan powołania specjalnej organizacji międzynarodowej kontrolującej badania nuklearne. Moskwa zdecydowanie się temu przeciwstawiła. Oficjalnym powodem tego sprzeciwu przedstawionym przez ludowego komisarza spraw zagranicznych Mołotowa było to, iż USA przez kontrolę chce zachować swój monopol na broń atomową. Stalin także wiedział, że wkrótce będzie miał taką bombę.
25 sierpnia 1945 roku w Moskwie powstał specjalny komitet do spraw wojskowego wykorzystania energii jądrowej pod kontrolą NKWD. Na jej czele stanął wybitny fizyk radziecki Igor Kurczatow. Z nią współpracował Główny Zarząd Wywiadowczy na Amerykę, który wykorzystał do tego celu swoją rozbudowaną siatkę szpiegowską działającą w Stanach Zjednoczonych. Kierował nią wicekonsul Związku Radzieckiego w USA Anatolij Jakowlew. Siatka ta działała od 1919 roku, kiedy to została utworzona Komunistyczna Partia USA. W kolejnych latach, dzięki pieniądzom z Moskwy, rozrosła się do olbrzymich rozmiarów, a jej członkowie obracali się wśród najwyższych władz. Również w ośrodku Los Alamos Kreml miał swoich ludzi. Do nich należeli między innymi: niemiecki fizyk, przyjechał do Stanów za namową Alberta Einsteina, Klaus Fuchs, inżynier elektryk Julius Rosenberg. Informacje o systemie konwencjonalnych ładunków wybuchowych niezbędnym do eksplozji przekazywał również David Greenglass, mechanik. Ponadto nie został wykryty jeszcze jeden z agentów w gronie naukowców, który nosił pseudonim "Perseus". Dnia 29 sierpnia 1949 roku na poligonie w Kazachstanie w obecności wysokich przedstawicieli partyjnych i wojskowych została zdetonowana pierwsza radziecka bomba atomowa. Stany Zjednoczone straciły swoją przewagę. Kiedy ZSRR detonował swoją bombę w USA dowódcą Strategicznego Lotnictwa Bombowego, w skład którego wchodziły samoloty przystosowane do przenoszenia broni jądrowej, był generał Curtis LeMay. On to zachęca prezydenta Trumana do uprzedzającego ataku atomowego na Związek Radziecki. Stany Zjednoczone odzyskały na krótko przewagę 1 listopada 1952 roku, kiedy to na wyspach Marshalla przeprowadzili udaną próbę z bronią wodorową. Ta potężna bomba miała siłę tysiąc razy większą niż zrzucona na Hiroszimę. Niestety Rosjanie parę miesięcy później wypróbowali taką samą broń.
W lutym 1950 roku Klaus Fuchs został aresztowany przez FBI, a po nim jeszcze dziewięciu innych członków siatki szpiegowskiej, w tym małżeństwo Rosenbergów. 1 marca 1950 został on skazany na 14 lat więzienia, pozostali albo na długotrwałe więzienie, albo na karę śmierci. Sprawa ta spowodowała w Stanach Zjednoczonych szpiegomanię, której najjaskrawszym przykładem był senator Joseph McCarty. Jeszcze w 1950 roku powstaje specjalna Komisja do Badania Działalności Antyamerykańskiej pod jego przewodnictwem, mająca zwalczać wszelkie przejawy komunizmu w USA. Jej metody działania niebezpiecznie przypominały styl pracy policji politycznych z krajów totalitarnych. "Polowanie na czarownice", jak często zwana była rozpętana przez McCarthy'ego antykomunistyczna nagonka, nie ominęło nawet Hollywood. W kręgu zainteresowania komisji znalazło się wielu ludzi filmu. Niektórym złamało to kariery, inni trafili na tzw. „czarną listę”, co powodowało zakaz wykonywania zawodu.
Na początku 1947 roku stosunki pomiędzy Związkiem Radzieckim, a Stanami Zjednoczonymi weszły w nowy etap. Jego przyczyną była sprawa Niemiec. Wszystko zaczęło się od przemówienia amerykańskiego sekretarza stanu Jamesa Byrnes’a, które wygłosił 6 września 1946 roku w Stuttgarcie. Senator nie zgodził się na odebranie Niemcom Zagłębia Ruhry i Nadrenii, o co tak zabiegali Francuzi. Zapowiedział także zmianę w brytyjsko-amerykańskiej polityce wobec Niemiec, której celem miało być nie ich ukaranie za II wojnę światową, ale odbudowa jej gospodarki. W latach późniejszych w zachodniej części Niemiec przeprowadzono reformę monetarną, utworzono niemiecki bank centralny i wprowadzono mową walutę. Wykonując te założenia 1 stycznia 1947 roku strefy brytyjska i amerykańska połączyły się w Bizonię (rok później dołącza się Francja i powstaje Trizonia).
12 marca tego samego roku przed połączonymi izbami Kongresu prezydent Harry Truman wygłosił przemówienie, w którym zapowiedział pomoc finansową i militarną dla Grecji ( wojna domowa) oraz dla Turcji, która nie zgodziła się na rewizję cieśnin czarnomorskich przez Związek Radziecki. Także oznajmił, że USA będzie wspierać „wszystkie wolne narody zmagające się z próbami zdominowania przez uzbrojone mniejszości lub siły zewnętrzne”.
Doktrynę Trumana rozwinął w lipcu ambasador Stanów Zjednoczonych w Moskwie George Kennan. Jego zdaniem, USA powinny cierpliwie i czujnie powstrzymywać ekspansje ZSRR, wykorzystując propagandowo monopol atomowy, organizując pakty militarne, budując sieć baz amerykańskich wokół granic państw komunistycznych, pomagając ekonomicznie i militarnie państwom zagrożonym przez komunizm oraz całej Europie Zachodniej, angażując się – o ile będzie taka potrzeba – nawet w konflikty zbrojne. 22 czerwca ustawa o pomocy dla państw zagrożonych komunizmem została przyjęta przez Kongres Stanów Zjednoczonych przeważającą większością głosów.
Nie spodobało się to Związkowi Radzieckiemu. Prasa moskiewska porównywała przemówienie Trumana do wystąpień Hitlera. Stany widząc niemożność porozumienia się z Kremlem oraz jego rosnącą dominację przygotowały program pomocy gospodarczej mający na celu odsunięcie wypływu komunistów na słabe gospodarki europejskie. Pierwszą formą pomocy dla zniszczonych wojną krajów była UNRRA – Administracja Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy. Objęła ona pomocą wszystkie kraje zniszczone wojną, w tym i komunistyczne. W czerwcu 1947 roku UNRRA oficjalnie zakończyła swą działalność, część jej zadań przejął następnie Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Pomocy Dzieciom (UNICEF).
Po zwycięstwie komunistów w Chinach doktrynę powstrzymywania uznano za zbyt ostrożną i mało skuteczną. Dlatego kolejny sekretarz, John Foster Dulles, opracował „doktrynę odpychania” tj. odepchnięcia komunizmu do granic ZSRR. Doktryna ta zakładała „balansowanie na krawędzi wojny” poprzez groźbę użycia broni atomowej w wypadku wybuchu konfliktu lokalnego. Wybuch pierwszej radzieckiej bomby atomowej, skonstruowanej na wzór amerykańskiej i na rok wcześniej przed planowanym terminem, zupełnie zaskoczył Zachód. „Doktryna odpychania” straciła sens, zamiast niej ogłoszono doktrynę „zmasowanego odwetu”. Na świecie zaczął się obłędny wyścig zbrojeń, obie strony nieustannie doskonaliły broń jądrową i środki jej przenoszenia, powiększały arsenały i konwencjonalne siły zbrojne.
5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvarda sekretarz stanu George Marshall przedstawił projekt pomocy, który miesiąc później miano przedstawić na konferencji we Francji wszystkim państwom w Europie. Na konferencję zaproszono także Związek Radziecki. Plan ten zakładał, że poprzez kredyty udzielone państwom europejskim ich gospodarka stanie się dynamiczna.
Na przełomie czerwca i lipca przebywający w na konferencji paryskiej Mołotow zapoznał się z planem Marshalla, odrzucając go pod pretekstem ingerencji w sprawy wewnętrzne „suwerennych państw”. Kreml wymusił na państwach od niego zależnych odrzucenie planu. 17 grudnia prezydent Stanów Zjednoczonych Truman przedstawia Kongresowi projekt pomocy na ogólną sumę 17 mld dolarów, z czego ¾ w formie darów. 3 kwietnia 1948 roku zostaje przyjęta ustawa o pomocy. Pomiędzy 3 kwietnia 1948 roku, a 30 czerwca 1951 roku kraje europejskie otrzymują pomoc w wysokości 13 mld dolarów, głownie w postaci towarów. Niemcy zachodnie dostały 414 mln dolarów.
12 lipca 1947 roku pomiędzy Związkiem Radzieckim a Czechosłowacją zostaje podpisana umowa gospodarcza. W następnych miesiącach takie same umowy podpisane zostały z Jugosławią, Bułgarią i Węgrami. Polityczne podporządkowanie Moskwie państw Europy Wschodniej zostaje wzmocnione ich uzależnieniem gospodarczym.
Pierwszym poważnym konfliktem wschodu z zachodem była blokada Berlina. W lutym 1948 roku w Londynie spotykają się przedstawiciele zachodnich sojuszników. Na spotkanie nie zaproszono Związku Radzieckiego, co było powodem, że 20 marca marszałek Wasilij Sokołowski, w imieniu swego państwa, występuje z Rady Międzysojuszniczej. Na konferencji ustalono między innymi utworzenie zachodnich Niemiec, jako formę przejściową, aż do chwili zjednoczenia całego kraju. ZSRR protestuje jednocześnie przygotowując się do blokady Berlina. 20 czerwca 1948 roku Moskwa ucieka się do użycia siły odcinając Berlin od dostaw prądu i transportu z Zachodu. Jej celem było zmuszenie państw zachodnich do odstąpienia od utworzenia Państwa Niemieckiego lub do opuszczenia Berlina. Blokada trwała 462 dni i zakończyła się fiaskiem planów Kremla. Dzięki zaangażowaniu olbrzymich sił, przede wszystkim lotnictwa transportowego, miasto ocalało. W ciągu całego okresu jej trwania do Berlina przyleciało 277264 samoloty, które dostarczyły około 1830 tyś. ton różnego rodzaju towarów.
Bezpośrednim wynikiem radzieckiej blokady Berlina było podpisanie 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie przez 12 państw sojuszu wojskowego, zwanego Paktem Północnoatlantyckim (North Atlantic Treaty Organization – NATO). Najważniejszym postanowieniem tego bloku militarnego był artykuł 5 – stwierdzający: „uznać zbrojną napaść na którąkolwiek ze stron w rejonie Północnego Atlantyku za atak przeciwko wszystkim”. Pakt ten był ewidentnie skierowany przeciwko Moskwie i jej sojusznikom. Kreml o tym wiedział, lecz zła sytuacja polityczna w kraju i zaangażowanie w inne sprawy spowodowały, że dopiero parę lat później powstaje odpowiednik NATO na wschodzie, tzw. Układ Warszawski.
Wraz z blokadą Berlina zakończyła się nieoficjalna gra wokół Niemiec. Teraz państwa zachodnie zaczęły oficjalnie myśleć o utworzeniu republiki zachodnioniemieckiej. Realizując te założenia 8 maja 1949 roku zostaje ogłoszone powstanie Niemieckiej Republiki Federalnej. Odpowiedzią Związku Radzieckiego było proklamowanie 30 maja Niemieckiej Republiki Demokratycznej.
W 1950 roku zimna wojna przerodziła się w pierwszy peryferyjny konflikt pomiędzy Zachodem a blokiem komunistycznym. Początki jego sięgają konferencji pokojowej w Poczdamie. Na niej to Stany Zjednoczone składają Związkowi Radzieckiemu obietnicę, że nie wylądują w Korei przed inwazją na Japonię, dzięki czemu stała by się ona strefą wpływów Moskwy. Wraz z podpisaniem kapitulacji Japonii do Korei wkracza jako pierwsza Armia Czerwona, lecz w ślad za nią podąża armia amerykańska. Półwysep Koreański zostaje podzielony na dwie części, a linia demarkacyjna przebiega na 38 równoleżniku. Sytuacja Korei jest niemal identyczną z tą, jaka panowała w Niemczech. Północ znajduje się w rękach komunistów, którym przewodniczy Kim Ir Sen. Południe rządzone jest przez Syng-mana Rhee popieranego przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię.
Rozmowy amerykańsko-radzieckie na temat połączenia obu stref nie przynoszą żadnych rezultatów, gdyż Kreml nie chce wolnych wyborów pod auspicjami ONZ. Woli, podobnie jak w Niemczech, kontrolować zajętą przez siebie część kraju. W maju 1948 roku w Korei Południowej mają miejsce wybory, które wygrywa Syng-man Rhee. W odpowiedzi Związek Radziecki uznaje oficjalnie komunistyczny rząd Korei Północnej.
W sierpniu 1948 roku doszło do proklamowania Demokratycznej Republiki Korei, a we wrześniu tego samego roku powołano do życia Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną.
W styczniu roku następnego Armia Czerwona wycofuje się z Korei, w sześć miejscy później robią to Amerykanie. Choć armia radziecka opuszcza półwysep, nie znaczy to jednak że rezygnuje z wpływów na tym terenie. W Korei Północnej pozostają tzw. „doradcy wojskowi”, których w przededniu wybuchu wojny było około 500, w tym 15 wyższych oficerów. Armia ta ma także do dyspozycji najnowocześniejszy sprzęt, który dostarczany jest nadal przez Związek Radziecki.
Obydwa państwa koreańskie nie utrzymywały ze sobą stosunków dyplomatycznych i wrogo odnosiły się do siebie. Wynikało to z postawy ich patronów i różnic między nimi, czyli ZSRR i USA. Zarówno jeden, jak i drugi rząd uważały się za reprezentanta całego narodu koreańskiego. Przyczyną wybuchu konfliktu były więc różnice ideologiczne, komunistyczna ekspansja polityczno-terytorialna oraz podział na dwa państwa, który był wynikiem rywalizacji dwóch potęg światowych - ZSRR i USA. Niewątpliwym czynnikiem, który przyczynił się do wybuchu wojny, było powstanie 1 października 1949 roku Chińskiej Republiki Ludowej, z którą Kim Ir Sen związał się sojuszem militarnym.
W Chinach po zakończeniu drugiej wojny światowej rozpoczął się nowy konflikt. Jego przyczyną była rywalizacja pomiędzy Kuomintangiem rządzonym przez Chiang Kai-sheka, a Komunistyczną Partią Chin Mao Zedonga. Pod koniec wojny popierany przez aliantów Chiang zażądał od komunistów podporządkowania się. Kiedy ci ostatni nie zgodzili się wojska Kuomintangu przystępują do ofensywy zajmując większość Chin. W listopadzie 1947 roku dochodzi do wyborów, które wygrywa Chiang. Mao nie pogodził się z tą sytuacją. W kraju rozgorzała wojna. Tragiczna sytuacja gospodarcza spowodowała, że komuniści zaczęli zyskiwać coraz więcej sprzymierzeńców. Armia Mao zaczęła stopniowo opanowywać teren. W listopadzie 1948 roku jego wojska zajęły Mukden, ostatni punkt oporu Kuomintangu w Mandżurii, a pod koniec stycznia następnego roku Mao wjechał triumfalnie do Pekinu. Pomimo pomocy Stanów Zjednoczonych Chiangowi nie udało się opanować sytuacji w kraju, a przede wszystkim we własnych szeregach, gdzie szerzyła się korupcja i dezercja. 30 czerwca 1949 roku Mao wygłasza przemówienie, w którym oświadcza że nowe Chiny muszą sprzymierzyć się ze Związkiem Radzieckim oraz z innymi krajami „demokracji ludowej”. Nieufny początkowo Stalin zmienia diametralnie swoje nastawienie i oferuje Chinom wszechstronną pomoc. Po zdobyciu w 1949 roku resztek Chin Mao proklamuje utworzenie własnego państwa.
W 1950 roku wojska Korei Północnej liczą w sumie około 200 tyś. dobrze uzbrojonych i dobrze dowodzonych żołnierzy. Naprzeciwko niej stoi 100 tyś. słabo uzbrojona i wyszkolona armia Korei Południowej, której jedynym oparciem są Stany Zjednoczone. USA nie są jednak przygotowane do poważnego międzynarodowego kryzysu. Ich armia funkcjonuje nadal na etatach pokojowych. Dzieje się tak dzięki obietnicy, jaką złożył prezydent Truman, że po zakończeniu wojny „chłopcy mieli wrócić do domu”. Spowodowało to zmniejszenie liczby amerykańskich dywizji z 85 do 10, z których cztery stacjonujące w Japonii liczyły zaledwie 10 tyś. ludzi każda.
Z początkiem roku 1950 północnokoreański przywódca Kim Ir Sen powiadomił Kreml o swoich planach inwazji na południe. Stalin po cichu udziela mu poparcia. Dlaczego to zrobił? Według niego szybki atak i szybkie zwycięstwo postawiłoby Stany Zjednoczone przed faktem dokonanym i musiałyby się one pogodzić z tym, tak jak to zrobiły w przypadku przejęcia władzy przez komunistów w Chinach. Wraz z wiosną amerykańskie służby wywiadowcze otrzymują od swoich agentów w Korei Północnej informacje o przygotowaniach komunistów do wielkiej ofensywy. Jednak jeszcze w pierwszych dniach czerwca dowództwo amerykańskie na Dalekim Wschodzie traktuje informacje wywiadowcze jako rutynowe sprawozdania.
25 czerwca 1950 roku o godzinie 4.00 wojska Korei Północnej rozpoczęły ostrzał pozycji południowokoreańskich, po czym przystąpiły do natarcia. Czołgi T 34 szybko pokonały słabą obronę i ruszyły w kierunku Seulu. O godzinie 11.00 amerykański ambasador poinformował Waszyngton o mającym miejsce wydarzeniu. Prezydent Truman zwołał w trybie pilnym Radę Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz generalny tej organizacji stwierdził, iż jest to wojna z ONZ. Prezydent Stanów Zjednoczonych wahał się co robić. Nie chciał bowiem wywołać kolejnej wojny światowej, lecz mając jeszcze świeżo w pamięci tchórzostwo Francji i Anglii wobec aktów Hitlera w Monachium w 1938 roku, postanowił nie pozostawiać Korei Południowej samej sobie.
Tymczasem 27 czerwca 1950 roku, korzystając z nieobecności delegata ZSRR w Radzie Bezpieczeństwa, protestującego w ten sposób przeciw reprezentowaniu Chin w ONZ przez Tajwan, Amerykanie przeforsowali uchwałę potępiającą Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną jako agresora i wzywającą do udzielenia pomocy Korei Południowej. Tego samego dnia prezydent Harry Truman wydaje rozkaz amerykańskim siłom morskim i powietrznym wspomożenia południowokoreańskiej armii. Jednocześnie Rada Bezpieczeństwa ONZ poprosiła Stany Zjednoczone o pomoc dla południa. Wkrótce do USA dołącza 51 innych państw. Związek Radziecki odpowiedział ostrym protestem, insynuując jakoby ONZ stało się filią amerykańskiego rządu i instrumentem posłusznym polityce amerykańskiej. 7 lipca Rada Bezpieczeństwa uchwaliła ustawę o wysłaniu wojsk ONZ do Korei Południowej pod dowództwem USA. Dowództwo międzynarodowego korpusu zostaje powierzone Douglasowi MacArthurowi. Tymczasem w Korei przeważające siły północy wyparły słabych sąsiadów z południa aż na sam skraj cyplu.
Na początku września lotnictwo amerykańskie podjęło zmasowane naloty niszcząc przemysł i infrastrukturę Korei Północnej. Sytuacja uległa zmianie dopiero 15 września, kiedy to w okolicach Seulu wylądowały siły ONZ i rozpoczęły zwycięski pochód w głąb półwyspu docierając do przyczółków na rzeką Yalu stanowiącą granicę pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Koreą Północną.
Zagrożenie granicy ChRL zmusiło jego przywódcę Mao do wprowadzenia swoich wojsk do Korei. Stało się to 19 października. Ponad 400 tyś. armia chińska przekroczyła graniczną rzekę Yalu. Wojska chińskie wraz z oddziałami z Północy przeszły do kontrofensywy, w wyniku której zajęły Seul. Wtedy to prezydent Harry Truman w dniu 16 grudnia 1950 r. ogłosił stan zagrożenia świata. 11 kwietnia 1951 r. gen. MacArthur został zdymisjonowany, chociaż wydawało się, że obydwaj politycy doszli do porozumienia podczas narady w październiku 1950 r. na wyspie Wake. Generał amerykański przedstawił szereg kontrowersyjnych pomysłów po zaangażowaniu się Chin w konflikt. Nalegał on na bombardowanie baz chińskich w Mandżurii, blokadę chińskiego wybrzeża oraz włączenie wojsk Kuomintangu do kontyngentu ONZ. Nie wykluczał także uderzenia atomowego na Chiny. Jednakże politycy amerykańscy nie chcieli zaryzykować wybuchu trzeciej wojny światowej i generał musiał odejść. Prezydent Stanów Zjednoczonych tak skomentował odejście MacArthura: "Pozbyłem się go, bo nie respektował władzy prezydenta". Porywczego generał zastępuje generał Ridgway.
Ofensywa chińska doprowadziła do wyrównania sił na froncie. Przez cały następny rok obie armie toczyły zacięte walki w pobliżu Seulu. 10 lipca 1951 roku przedstawiciele zaangażowanych w konflikt stron spotkali się w Kesongu w celu omówienia możliwości zawarcia rozejmu. Próby negocjacji w sprawie zawieszenia broni, z powodu nieustępliwości komunistów, nie powiodły się. 1952 rok nie przyniósł istotnych zmian na froncie. Po bardzo ciężkich walkach, armia chińsko-koreańska podejmuje negocjacje, które są grą na czas. Czas na przygotowanie nowej ofensywy kończy się jednak wraz ze śmiercią Stalina w marcu 1953 roku. Wydarzenie to pozwoliło zakończyć rokowania pokojowe 27 lipca 1953 roku w Panmundżonie, podpisaniem umowy o strefie demarkacyjnej dzielącej półwysep na wysokości 38 równoleżnika.
5 marca 1953 roku zmarł Józef Stalin. Jego śmierć pozwoliła zakończyć trwający od paru lat konflikt w Indochinach. Walki te zakończyła konferencja pokojowa w Genewie, która 21 lipca 1954 roku zatwierdziła podział Wietnamu na 17 równoleżniku. Potwierdzono na niej także niepodległość Laosu i Kambodży. Wielu polityków i dziennikarzy tą konferencję uznało za politykę odprężenia w stosunkach wschód – zachód.
W Związku Radzieckim po śmierci Stalina nastąpiła zmiana władzy. Uformowano „kolektywne kierownictwo” partii i państwa, które tworzyli: Nikita Chruszczow, Giorgij Malenkow, Ławrientij Beria i Wiaczesław Mołotow. Jednak szybko okazało się, że kolegium nie jest wstanie wspólnie sprawować władzy. 11 lipca 1953 roku opinię wstrząsnęła informacja o upadku politycznym Berii.
Wraz z tymi zmianami kończy się pierwszy i chyba najgroźniejszy etap w stosunkach Stanów Zjednoczonych ze Związkiem Radzieckim. W ciągu następnych lat na arenie międzynarodowej coraz większą dominację osiąga Ameryka. W tym czasie ZSRR traci na znaczeniu politycznym. Także gospodarka tego państwa coraz bardziej się osłabia. Dominującą rolę Waszyngtonu nad Moskwą pokazał tzw. konflikt kubański. Presja, a wręcz groźba ewentualnej wojny ze Stanami Zjednoczonymi zmusiła Związek Radziecki do rezygnacji z planów zainstalowania rakiet i broni jądrowej na Kubie.



BIBLIOGRAFIA:

1. Holloway David, Stalin i bomba, Warszawa 1996.
2. Conquest Robert, Stalin, Warszawa 2000.
3. Roszkowski Wojciech, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2003.
4. Historia dyplomacji od 1945 r, tom V, cz. 1, KIW 1980
5. Liebfeld, Alfred, Churchill, Warszawa 1971.
6. Calvocoressi Peter, Polityka międzynarodowa 1945-2000, Warszawa 2002
Wyświetleń: 1963


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.