Katalog

Weronika Jaschek, 2010-05-24
Racibórz

Biologia, Ciekawostki

Sposób żywienia i jego ocena.

- n +

Ocena żywienia służy:
określeniu zależności pomiędzy żywieniem a zdrowiem,
opracowaniu założeń w podaży żywności i polityce żywnościowej na poziomie krajowym
dostarczeniu informacji o żywności i sytuacji żywieniowej kraju

Ocena żywienia obejmuje zarówno zagadnienia dotyczące spożycia żywności, jak i sposobu żywienia, a jej celem jest wskazanie czy istnieją wady żywieniowe w danej populacji lub określonych grupach, na czym one polegają, jakie są ich następstwa i przyczyny oraz jak można je usunąć.
Ocena żywienia jest także podstawą do oceny stanu odżywienia i sytuacji zdrowotnej społeczeństwa.

Sposób żywienia- określa ile i czego jak często i w jakiej formie człowiek spożywa w ujęciu dziennym tygodniowym, lub miesięcznym

Stan odżywienia charakteryzuje stan zdrowia człowieka wynikający ze zwyczajowo spożywanej żywności

Spożycie żywności to ilość zwyczajowo spożywanej żywności w ujęciu indywidualnym lub zbiorowym, w przeliczeniu na rok względnie dzień

Metodologia badań spożycia żywności

Spożycie żywności może być określane na kilku poziomach:
indywidualnym, dotyczącym ilości oraz rodzaju żywności i napojów spożytych przez jednego osobnika w jednostce czasu, a także częstotliwości spożycia
gospodarstwa domowego, będącego sumą żywności spożytej przez członków gospodarstwa domowego wyłączając żywność spożytą poza domem,
handlowym, jest to spożycie różnych produktów uzyskanych z różnych źródeł np. gospodarstwo domowe, żywienie zbiorowe, instytucje,
krajowym dotyczy spożycia określonego na próbie reprezentatywnej dla całego społeczeństwa

Do oceny jakościowego i ilościowego zbilansowania dziennej racji pokarmowej w skali kraju i dla celów medycznych potrzebne są bardzo dokładne badania spożycia żywności. Natomiast w badaniach ekonomicznych z reguły duża dokładność nie jest wymagana. Wybór metody uwarunkowany jest też wielkością próby. Jeśli obejmuje ona znaczną grupę badanych można użyć metody mniej dokładnej. Przy wyborze metod należy również określić poziom, na jakim ma być przeprowadzone badanie (indywidualny, gospodarstwo domowe) konieczność zatrudnienia specjalistycznego personelu, koszty.

Techniki badawcze stosowane w badaniach żywności:

Obliczeniowe
bilanse żywności przedstawiają obraz krajowej konsumpcji żywności w okresie jednego roku, SA one sumą globalnej produkcji żywności i importu, pomniejszoną o eksport, żywność użytą jako pasza i na siew oraz straty w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Wynik podzielony przez aktualną liczbę ludności daje przeciętne spożycie produktów na jednego mieszkańca brutto. Jest jedyna metoda określająca spożycie żywności n terenie całego kraju
rachunkowość metoda określająca ilość, rodzaj żywności zakupionej lub zgromadzonej w ramach gospodarstwa domowego, zazwyczaj w okresie roku. Dane w tej metodzie uzyskuje się z badania budżetów gospodarstw domowych prowadzonych z udziałem rodzin wylosowanych przez GUS. Badania obejmują gospodarstwa domowe reprezentujące podstawowe grupy społeczno-ekonomiczne podzielone w zależności od ich zamożności i struktury demograficznej. Wylosowane rodziny zapisują na początku i na końcu miesiąca wszystkie domowe zapasy żywności oraz ilości zużyte w tym czasie na inne cele. Notują codzienne zakupy ich cenę. Ilość żywności zakupionej wraz z zapasami, pomniejszona o zapasy pozostające po badaniu, podzielone przez członków rodziny daje spożycie brutto na osobę
inwentarzowa mówi o żywności nabytej i zmianach w jej zapasach w gospodarstwie domowym w okresie tygodnia. Na początku i na końcu badania sporządza się inwentaryzację całej żywności będącej w gospodarstwie przyniesionej do domu

Rejestracyjne
wagowo-rejestracyjna stosowana na poziomie gospodarstw domowego, dane uzyskuje się na poziomie gospodarstwa domowego, na podstawie ważenia lub określenia w miarach domowych żywności zużywanej do przygotowywania posiłków
wagowa polegająca na ważeniu wszystkich porcji serwowanego posiłku
zapisy w miarach domowych stanowi listę całej żywności spożytej przez jednego osobnika w określonym czasie wyrażona w miarach domowych lub przez porównanie specjalnymi modelami produktów pozwalającymi ustalić ich spożywaną ilość
Wywiadowcze
ankietowa kwestionariusz z głównymi produktami spożywczymi wypełniają respondenci podając ilość i cenę żywności spożytej w ramach gospodarstwa domowego w ciągu 7 dni
wywiadu 24 lub 48 godzinnego przeprowadzonego przez ankietera lub za pomocą kwestionariusza przesłanego pocztą
historii żywienia obejmuje informacje o spożyciu żywności przez jednego osobnika w określonym czasie uzyskane wyniki weryfikuje się za pomocą tzw pytań krzyżowych dotyczących szczegółowego spożycia żywności w ciągu 3 dni
częstotliwość spożycia żywności tzn. jak często dany rodzaj żywności jest konsumowany przez osobnika w okresie dnia, tygodnia lub miesiąca

By uzyskać wiarygodne dane należy stosować 2 metody.

Wyniki oceny spożycia żywności uzyskane wymienionymi metodami można przekształcać na energię i składniki pokarmowe. Służą temu celowi techniki:
Podwójnej porcji – porcje identyczne z całą przez osobnika żywnością analizowane są chemicznie pod kątem zawartości określonych składników odżywczych
Pobieranie próbki całej żywności –waży się całą żywność konsumowaną przez badaną osobę, homogenizuje i pobiera codziennie próbkę całości. Próbki z całego okresu badań łączy się i analizuje chemicznie
Racji odtworzonej –podczas trwania badania rejestruje się ilości i rodzaj konsumowanej żywności a następnie po na tej podstawie przygotowuje się odtworzoną próbkę świeżej żywności odpowiadającą średniej dziennej wielkości spożycia poszczególnych

Źródła błędów metod oceny spożycia żywności:
Nie zawsze określona ilość faktycznie spożytej żywności (miary domowe)
Wypaczanie pewnych faktów z przeszłości wskutek ograniczeń pamięci
Czynnik czasowy – zwykle badania trwają kilka dni bądź tygodni powinny trwać dłużej
Nieuwzględnienie faktu, ze niektóre składniki pokarmowe w żywności nie są w pełni wykorzystane przez organizm, co ma na zwłaszcza miejsce przy oszacowaniu spożycia energii i wartości odżywczej na podstawie składu i wartości odżywczej produktów spożywczych

Ocena sposobu żywienia

Metody jakościowe dostarczają informacji o rodzajach produktów spożywczych, występujących w żywieniu badanej populacji lub osoby, częstotliwości ich spożycia liczbie posiłków w ciągu dnia, przerwach między nimi, miejscu i warunkach konsumpcji o sposobach przechowywania i przygotowania pożywienia oraz zwyczajach żywieniowych. Pozwalają one uchwycić zmiany sezonowe w spożyciu produktów żywnościowych. Zalicza się do nich:
Metodę ankietową – do oceny sposobu żywienia grup, a nie indywidualnych osób, uzyskiwane wiadomości na podstawie wywiadu bezpośredniego, z badanym na podstawie opracowanej ankiety. Formą tej metody jest wywiad 24 bądź 48 godzinny
Metoda punktowa polega na sprawdzeniu czy jadłospis został właściwie zaplanowany i zrealizowany. Stosowana do oceny żywienia indywidualnego oraz w zakładach żywienia zbiorowego, zamkniętego. Wyniki uzyskane metoda punktową są orientacyjne i powinny być poparte badaniami z użyciem innych dokładniejszych metod

Metody ilościowe informują o ilości podstawowych produktów spożywczych, konsumowanych przez badaną grupę ludności lub osobę oraz o wydatkach na żywność.
Obejmuj one:
Metoda inwentarzowa polega na określeniu masy każdego produktu spożytego przez 1 osobę w ciągu dnia
Metoda wagowa daje pełną charakterystykę sposobu żywienia oraz ocenę wartości odżywczej racji pokarmowe
Metoda ankietowo-wagowa stosowana do oceny sposobu żywienia indywidualnego. Polega na codziennym zapisie przez 14 dni spożywanej żywności wyrażonej w miarach domowych
Metoda chemiczno-analityczna służy do oceny indywidualnego sposobu żywienia i polega n analizie chemicznej duplikatów spożytych posiłków. Pozwala ona na oznaczenie ilości poszczególnych składników odżywczych i jest metoda o największej dokładności
Metoda szacunkowa stosowana do oceny sposobu żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego, która polega na porównaniu zużycia grup produktów zalecanymi normami wyżywienia

Metody jakościowo-ilościowe dostarczają danych o ilości składników pokarmowych lub produktów żywnościowych spożytych przez badaną grupę lub osobę jak również o składzie posiłków występujących w żywieniu badanych, częstotliwości spożywanych produktów spożywczych, sposobie przechowywania i przygotowywania potraw

Metoda historii żywienia informuje o jakości i ilości spożywanych produktów oraz składników odżywczych właściwym zestawie produktów liczbie posiłków w ciągu dnia, regularności ich spożywania oraz dojadania. Zasadnicza część badania to wywiad z okresu 3 – 4 tygodni przeprowadzony na podstawie kwestionariusza. I część kwestionariusza zawiera pytania dotyczące tradycji i zwyczajów żywieniowych, druga charakterystykę sposobu odżywiania się, trzecia częstotliwość spożycia produktów i potraw

Metoda bieżącego notowania polega na zapisywaniu w okresie 1-14 dni wszystkich produktów żywnościowych i potraw spożytych przez jednego badanego z użyciem miar domowych. Metoda ta bywa stosowana do oceny sposobu żywienia grup

Wybór określone metody żywienia zależy od tego:
Czy potrzebne są informacje dotyczące żywności składników pokarmowych, pozostałych składników żywności lub zachowań żywieniowych
Czy chcemy ocenić przeciętne spożycie w grupie czy na poziomie indywidualnym
Czy potrzebne są dane bezwzględne lub względne o spożyciu
Jaki stopień dokładności jest pożądany?
Jaki okres stanowi przedmiot oceny?
Jakie są możliwości realizacji danej metody?

Zastosowanie poszczególnych metod:
Badania populacyjne metoda 24 godzinnego wywiadu, oraz częstotliwość spożycia żywności
Badani typu case-control o charakterze retrospektywnym - metoda częstotliwość spożycia oraz historii żywienia
Badanie zmian w sposobie żywienia – metoda częstotliwości spożycia żywności połączona z monitoringiem sprzedaży żywności
Wyświetleń: 11869


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.