Mgr Edyta Kulawiak – Roman

Autorski program dotyczący poprawy sprawności ortograficznej
-
„Ortograficzne potyczki”

Sanok 2008

Spis treści
Wstęp
Cel główny
Cele szczegółowe
Założenia programu
Formy i sposoby realizacji
Treści kształcenia; tematyka zajęć
Ewaluacja programu
Bibliografia

Wstęp

Problemy z poprawnym zastosowaniem ortografii w formie pisemnej jest jednym z wielu różnych trudności w uczeniu się, jakie można dostrzec w pracy z młodzieżą szkolną. Charakteryzuje się trudnościami w umiejętnym zastosowaniu zasad ortograficznym podczas zapisywaniu tekstu lub jego redagowania. Zaburzenia te są niejednokrotnie niewspółmierne do wieku ucznia oraz jego zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych.
Inspiracją do stworzenia niniejszego programu stały się wieloletnie doświadczenia zawodowe – moje i koleżanek – polonistek, które chętnie dzieliły się swoimi spostrzeżeniami i wnioskami. Jako nauczycielka prowadząca zajęcia w różnych typach szkół ponadgimnazjalnych (liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa) i spotykająca się z różnorakimi trudnościami edukacyjnymi swych podopiecznych, postanowiłam „wyjść naprzeciw” omawianym problemom i pomóc uczniom, którzy niejednokrotnie pozostawieni samemu sobie (za sprawą licznych zespołów klasowych i dużego obciążenia materiału) nie potrafią poradzić sobie z zaistniałym problemem.
Program „Ortograficzne potyczki” przeznaczony jest dla nauczycieli języka polskiego, którzy pragną realizować dodatkowe zajęcia z uczniami szkoły ponadgimnazjalnej, mającymi trudności z poprawnym zastosowaniem zasad ortograficznych, czego efektem jest uzyskiwanie niższych ocen z różnych form sprawdzających poprawność ortograficzną (dyktand) i wypracowań pisemnych. Program ten służy do wyrównywania braków wiadomości i umiejętności dotyczących poprawnego funkcjonowania ortogramów w tekstach językowych.
Niniejszy program został napisany w oparciu o podstawę programową i program nauczania języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej. Na jego potrzeby zostały także zastosowane wiadomości z pozyskanych źródeł zastanych (patrz: bibliografia).
Przedstawiony program przeznaczony jest do realizacji w formie zajęć pozalekcyjnych, dlatego można go korygować poprzez dopasowanie jego tematyki i form ćwiczeniowych do indywidualnych potrzeb uczniów.

Cel główny

Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów.


Cele szczegółowe

Doskonalenie techniki czytania z uwzględnieniem kodowania ortogramów.
Rozwijanie umiejętności samodzielnego redagowania i pisania krótkich i dłuższych tekstów na określony lub dowolny temat z uwzględnieniem poprawności ortograficznej, gramatycznej, stylistycznej oraz czytelności i estetyczności pisma.
Wzbogacanie zasobów słownictwa z uwzględnieniem sposobu zapisania ortogramów, występujących w tych wyrazach.
Utrwalanie zasad ortograficznych, ze zwróceniem uwagi na umiejętne stosowanie ich w praktyce.
Doskonalenie umiejętności korzystania z dostępnych słowników.
Wdrażanie do samodzielnego uczenia się i poszukiwania wiedzy.
Podniesienie świadomości językowej uczniów.
Zmniejszenie ilości błędów w zeszytach uczniowskich.
Budzenie czujności ortograficznej uczniów.
Podniesienie jakości wyników sprawdzianów (kontrola zeszytów, organizowanie szkolnego konkursu ortograficznego, udział w międzyszkolnym konkursie ortograficznym – reprezentowanie szkoły na arenie pozaszkolnej, opracowanie konspektów lekcji i ćwiczeń utrwalających poprawną pisownię, rozpoznawanie uczniów z zaburzeniami dysortograficznymi, eksponowanie ortogramów, propagowanie czytelnictwa).


Założenia programu

1. Zdiagnozowanie problemów dotyczących poprawnej pisowni w zakresie ortografii.
2. Określenie poszczególnych zagadnień w celu stworzenia indywidualnego programu ćwiczeń dla uczniów mających problemy z ortografią.
3. Zorganizowanie małej grupy (małych grup) uczniów o tej samej dysfunkcji.
4. Uświadomienie uczniów na temat dysortografii.
5. Zapoznanie się z opiniami przedłożonymi przez Poradnię Pedagogiczno – Psychologiczną.
6. Przeprowadzanie obserwacji i wywiadów.
7. Systematyczna kontrola form ćwiczeniowych i prac pisemnych.
8. Opracowanie i przeprowadzanie różnych form ćwiczeń mających na celu usprawnienie stosowania zasad ortograficznych nie pozwalających na pogłębianie się problemów edukacyjnych.
9. Urozmaicanie zajęć, stosowanie ciekawych, atrakcyjnych metod i form pracy na zajęciach.


Uwagi:
• W zajęciach uczestniczą uczniowie – ochotnicy, świadomi swoich braków i konieczności ich eliminowania.
• Uczestnicy zajęć zobowiązują się do samodzielnego i starannego wykonywania zleconych im w domu zadań.
• Uczestnicy zajęć wyrabiają w sobie nawyki samokształcenia i samokontroli.
• Wiadomości teoretyczne będą prezentowane w taki sposób, aby wykazać ich praktyczną przydatność.
• Zajęcia będą prowadzone bezpłatnie w ustalonych wraz z uczniami terminach (np. raz w tygodniu po 45 minut).

Formy i sposoby realizacji

1. Urozmaicanie zajęć poprzez:
• stosowanie różnych form pracy z uczniem (praca indywidualna, zbiorowa, grupowa);
• stosowanie różnych metod pracy (m.in. słowne, oglądowe, problemowe, elementy dramy, działalność praktyczna, przekład intersemiotyczny, metaplan, mapa mentalna);
• stosowanie podczas zajęć multimediów;
• stosowanie zabaw ortograficznych: krzyżówek, rebusów, łamigłówek, domina ortograficznego (dopasowanie zasady z kostki do wyrazu), foliogramów, gier językowych.
2. Projektowanie, wykonywanie i wykorzystywanie na zajęciach pomocy dydaktycznych (przy współudziale uczniów).
3. Korzystanie ze słowników, encyklopedii, Internetu i innych źródeł wiedzy.
4. Organizowanie konkursów ortograficznych (na zajęciach dodatkowych, na lekcjach obowiązkowych, szkolnych) oraz udział w konkursach pozaszkolnych.
5. Prezentowanie efektów prac uczniowskich: plakat, ilustracja, kolaż, drama, mapa mentalna.
6. Częste powtarzanie i utrwalanie zdobytych wiadomości.
7. Kontakt z pracownikami PPP, pedagogiem szkolnym, wychowawcami, nauczycielami, dyrekcją, rodzicami.
8. Udzielanie wskazówek dotyczących dalszej pracy eliminującej trudności zastosowania zasad ortograficznych.
9. Eliminowanie napięcia emocjonalnego poprzez stosowanie pochwał i nagradzania.
10. Wzmocnienie samooceny uczniów poprzez eksponowanie jego mocnych stron.
11. Współpraca z biblioteką szkolną – stosowanie na zajęciach wypożyczanych woluminów.
12. Przeprowadzanie dyktand ortograficznych.
13. Przypominanie zasad ortograficznych.
14. Wdrażanie różnych rodzajów ćwiczeń: ortograficzno – leksykalnych, ortograficzno – gramatyczno – językowych.
15. Utrwalanie poprawności ortograficznej poprzez ćwiczenia związane z czytaniem i redagowaniem tekstów.
16. Utrwalanie poprawności ortograficznej poprzez graficzne wyróżnianie ważnych elementów (m.in. podkreślenia, wytłuszczenia, używanie kolorów, ilustrowanie ortogramów).
17. Tworzenie pomocy dydaktycznych, np. plansz z zasadami ortograficznymi.
18. Stosowanie tablic tzw. reguł ortograficznych.
19. Prowadzenie różnych ćwiczeń językowych:
• obliczanie ilości głosek, sylab w wyrazach;
• układanie zdań z wyrazów; układanie ortogramów z liter;
• gra w żetony wyrazowe, powtarzanie wyrazów, zdań za prowadzącym i nagrywanie ich na nośnikach multimedialnych;
• szukanie wskazanej ilości błędów ortograficznych na określonym materiale źródłowym, poprawianie i uzasadnianie prawidłowej pisowni;
• formułowanie notatek na wskazany temat oraz zaznaczanie w tekście ortogramów;
• rozwiązywanie zagadek ortograficznych;
• układanie wierszyków i piosenek utrwalających zasady poprawności ortograficznej.
20. Inne formy pracy z uczniem.


Treści kształcenia; tematyka zajęć

1. Diagnozowanie problemów związanych z trudnościami poprawnego określania form ortograficznych.
2. Przypomnienie zasad ortograficznych.
3. Przypomnienie wiedzy ze wszystkich działów gramatyki polskiej, mających związek z ortografią.
4. Ćwiczenia ortograficzne.
5. Zabawy z zastosowaniem zasad ortografii polskiej.
6. Czytanie ze zrozumieniem z zastosowaniem wiedzy o zasadach poprawności ortograficznej.
7. Redagowanie krótkich i dłuższych form wypowiedzi z uwzględnieniem stosowania poprawności ortograficznej.
8. Korzystanie ze słowników, encyklopedii, Internetu, multimediów i innych źródeł wiedzy na temat zasad poprawności ortograficznej.
9. Tworzenie pomocy ortograficznych. Organizowanie wystawy prac.
10. Swobodne wypowiadanie się na dany temat.
11. Rozwiązywanie zadań testowych i arkuszy egzaminów maturalnych z języka polskiego.
12. Organizowanie dyktand, konkursów ortograficznych.

Propozycje realizacji treści:
I. Diagnozowanie problemów związanych z trudnościami poprawnego określania form ortograficznych
Uczeń:
• określa powody swych trudności edukacyjnych z uwzględnieniem ortografii (brak znajomości zasad ortograficznych, nieumiejętność stosowania zasada ortograficznych)
II. Przypomnienie zasad ortograficznych
Uczeń:
• zna zasady pisowni wyrazów z: „h”, „ch”, „ó”, „u”, „ż”, „rz”,
• zna zasady pisowni „nie” z innymi wyrazami,
• zna zasady pisowni „-i”, „-ii”, „-ji”
• zna zasady pisowni wielkich i małych liter,
• zna zasady pisowni „-ą”, „-om”, „-on”, „-ę”, „-em”, „-en”,
• umiejętnie stosuje tzw. „wyjątki” od reguł ortograficznych

III. Przypomnienie wiedzy ze wszystkich działów gramatyki polskiej, mających związek z ortografią
Uczeń:
• rozpoznaje rodzaje wypowiedzeń,
• konstruuje różne typy wypowiedzeń,
• dokonuje rozbioru gramatycznego i logicznego zdań,
• rozpoznaje części mowy i części zdania,
• tworzy rodzinę wyrazów,
• zna zasady deklinacji i koniugacji,
• zna poprawną formę zapisu ortograficznego terminów z gramatyki języka polskiego

IV. Ćwiczenia ortograficzne
Uczeń:
• samodzielnie pracuje nad powierzonym zadaniem,
• umiejętnie współpracuje w grupie,
• przybiera właściwą postawę podczas zbiorowego rozwiązywania ćwiczeń ortograficznych,
• stosuje się do poleceń podczas realizowania powierzonych mu zadań,
• zabiega o poprawne rozwiązanie powierzonych mu zadań,
• umiejętnie stosuje multimedia w pracy z wyrazami zawierającymi ortogramy,
• umiejętnie korzysta z różnych źródeł informacji,
• poprawnie rozwiązuje krzyżówki, rebusy, łamigłówki ortograficzne,
• umiejętnie stosuje zasady gier językowych i ortograficznych (np. domina ortograficznego),
• poprawnie wskazuje ortogramy i zasady ortograficzne,
• poprawnie wskazuje liczbę głosek, sylab, dyftongów,
• wskazuje błędy językowe i umiejętnie dokonuje korekty,
• poprawnie formułuje notatki

V. Zabawy z zastosowaniem zasad ortografii polskiej
Uczeń:
• umiejętnie „wchodzi w rolę” eksponując wyrazy z ortogramami,
• stosuje się do poleceń podczas realizowania powierzonych zadań
• umiejętnie wykonuje prace plastyczne, techniczne,
• kształci zdolności manualne, muzyczne, aktorskie, dykcyjne i inne,
• poprawnie rozwiązuje krzyżówki, rebusy, łamigłówki ortograficzne,
• umiejętnie stosuje zasady gier językowych i ortograficznych (np. domina ortograficznego),
• projektuje, wykonuje i wykorzystuje pomoce ortograficzne,
• prezentuje efekty swoich prac: plakat, ilustracja, kolaż, drama

VI. Czytanie ze zrozumieniem z zastosowaniem wiedzy o zasadach poprawności ortograficznej
Uczeń:
• czyta wyraźnie, głośno zdaniami, przestrzega znaków interpunkcyjnych, zwraca uwagę na ortogramy, wskazuje je i określa zastosowaną zasadę ortograficzną,
• doskonali technikę czytania cichego ze zrozumieniem,
• przestrzega właściwego przestankowania, intonacji i akcentów emocjonalnych,
• potrafi zredagować i odpowiedzieć na pytania o treść czytanego tekstu z uwzględnieniem wyrazów z ortogramami,
• umie wyszukać w tekście wyrazy, zdania, fragmenty, ortogramy,
• określa świat przedstawiony w tekście epickim i sytuację liryczną w poezji,
• wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń,
• dokonuje charakterystyki postaci, stosując wyrazy z ortogramami,
• dokonuje prób oceny bohaterów utworu z zastosowaniem wyrazów z ortogramami,
• dokonuje analizy i interpretacji tekstu lirycznego,
• odczytuje sens dosłowny i przenośny tekstów poetyckich

VII. Redagowanie krótkich i dłuższych form wypowiedzi z uwzględnieniem stosowania poprawności ortograficznej
Uczeń:
• samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela redaguje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie z zastosowaniem wyrazów zawierających ortogramy,
• tworzy kilkuzdaniową wypowiedź na określony temat z zastosowaniem wyrazów z ortogramami,
• pisze poprawnie różne formy: ogłoszenie, zaproszenie, notatkę encyklopedyczną, plan wydarzeń, instrukcję obsługi, przepis na wykonanie czegoś, dedykację, życzenia, podziękowanie, notatkę biograficzną i inne,
• samodzielnie redaguje: dzieje bohatera, charakterystykę, opis reprodukcji, list streszczenie, sprawozdanie, recenzję, rozprawkę, przemówienie i inne, schemat wypowiedzi pisemnej, schemat wypracowania,
• pisze starannie pod względem ortograficznym i stylistycznym,
• samodzielnie korzysta ze słownika ortograficznego


VIII. Korzystanie ze słowników, encyklopedii, Internetu, multimediów i innych źródeł wiedzy na temat zasad poprawności ortograficznej
Uczeń:
• zna rodzaje słowników,
• potrafi samodzielnie korzystać ze słownika frazeologicznego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych, ortograficznego, poprawnej polszczyzny i języka polskiego,
• potrafi korzystać z encyklopedii,
• zna sposoby zapisu zasad ortograficznych w słownikach ortograficznych,
• samodzielnie korzysta z innych źródeł wiedzy np. Internetu, encyklopedii multimedialnych, czasopism,
• umiejętnie korzysta z Internetu wybierając strony poprawnie merytorycznie

IX. Tworzenie pomocy ortograficznych. Organizowanie wystawy prac
Uczeń:
• zna zasady ortograficzne i poprawnie je stosuje podczas opracowywania i wykonywania pomocy ortograficznych, zleconych prac i zadań domowych,
• kształci umiejętności manualne,
• ćwiczy umiejętność organizowania własnej pracy,
• chętnie bierze udział w dodatkowych zadaniach

X. Swobodne wypowiadanie się na dany temat Uczeń:
• stale wzbogaca i poszerza zasób słownictwa ze szczególnym uwzględnieniem wyrazów z ortogramami,
• opowiada treść przeczytanych tekstów literackich z wyrazami zawierającymi ortogramy,
• redaguje wypowiedzi na podstawie ilustracji, własnych przeżyć, filmów lub tekstów prasowych,
• wypowiada się poprawnie pod względem gramatycznym i stylistycznym zwracając szczególną uwagę na zastosowanie wyrazów z ortogramami,
• samodzielnie korzysta ze słownika frazeologicznego, ortograficznego, poprawnej polszczyzny, encyklopedii, Internetu,
• wygłasza z pamięci krótkie teksty poetyckie,
• posługuje się cytatami, aforyzmami, sentencjami,
• słucha z uwagą opowiadań kolegów lub nauczyciela,
• rozpoznaje intencję nadawcy (złość, smutek, radość),
• oddziela informacje ważne od mniej ważnych,
• zabiera głos w dyskusji, broni swego poglądu, argumentuje swoje zdanie

XI. Rozwiązywanie zadań testowych i arkuszy maturalnych z języka polskiego
Uczeń:
• zna zasady i procedury związane z przeprowadzaniem egzaminów maturalnych,
• uważnie czyta instrukcje dla ucznia,
• czyta ze zrozumieniem teksty,
• uważnie czyta poleceń zadań testowych,
• dokonuje właściwych wyborów w zadaniach zamkniętych, poprawnie nanosi odpowiedzi,
• starannie udziela odpowiedzi na zadania otwarte, zwracając uwagę na poprawność ortograficzną,
• podejmuje się redagowania wypowiedzi pisemnych zgodnie z tematem i zasadami ortograficznymi

XII. Organizowanie dyktand, konkursów ortograficznych
Uczeń:
• zna zasady poprawności ortograficznej i interpunkcyjnej,
• zna ustalone reguły przeprowadzania i oceniania dyktand, konkursów ortograficznych,
• umiejętnie dokonuje samooceny,
• umiejętnie koryguje błędy i wyciąga wnioski do dalszej pracy

Ewaluacja programu

1. Arkusz ewaluacyjny (przydatność programu w pracy z uczniem słabym).
2. Ewaluacja zajęć (ankieta skierowana do uczniów).

Bibliografia

Cieplak L., Ćwiczenia z języka polskiego. Ortografia i interpunkcja, Warszawa 1998.
Czajkowska J., Herda K., Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole, Warszawa 1998.
Bortnowski S., Scenariusze półwariackie czyli poezja współczesna w szkole, Warszawa 1991.
Doroś T. Roślik E., Ortografia łatwa i przyjemna, Łódź 1998.
Szymczak M (red.), Słownik ortograficzny języka polskiego, Warszawa 1981.
Tarkowski S., Już pisze bez błędów, Warszawa 1997.
Zakrzewska B., Koncepcja procesu reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Siedlce 1994.

Zgłoś błąd    Wyświetleń: 4452