SPOSÓB ODDYCHANIA PRZEZ DZIECKO –
- WCZESNA PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA WAD WYMOWY


W momencie przyjścia dziecka na świat, zostaje zainicjowana czynność oddychania, jakże niezbędnego do życia człowieka. Dzieje się to dzięki rozwiniętemu układowi oddechowemu, którego początek stanowi jama nosowa, następnie gardło, tchawica, drzewo oskrzelowe oraz tkanka płucna.
Istotny w rozwoju wszelkich fizjologicznych funkcji dziecka jest sposób oddychania. Od pierwszego oddechu dziecka, rozpoczyna się jego wpływ na narząd żucia oraz czaszkę twarzową. Sposób oddychania jest zależny w większej mierze od rodzaju karmienia. Dziecko podczas naturalnego karmienia mocno obejmuje wargami sutek, zatem korzysta z naturalnego przepływu powietrza i nie przerywając ssania piersi oddycha przez nos. „Jest to możliwe dzięki charakterystycznemu dla okresu noworodkowego wysokiemu ustawieniu krtani z nagłośnią, wokół której bezawaryjnie mleko spływa do przełyku bez potrzeby przerywania oddychania.” Świadomość owego faktu, powinna działać mobilizująco na matki, aby karmiły swoje dzieci w sposób naturalny. W przypadku karmienia dziecka butelką ze smoczkiem, dziecko jest zmuszone kilkakrotnie przerywać ssanie, aby nabrać powietrza przez usta.
Prawidłowe fizjologiczne oddychanie powinno odbywać się przez nos, przy zamkniętych ustach, bowiem sprzyja to prawidłowemu ukształtowaniu się szczęk dziecka. Dzięki temu, że dziecko oddycha przez nos, przepływające powietrze ulega ogrzaniu, częściowemu oczyszczeniu oraz nawilżeniu, a dziecko rzadziej zapada na infekcje górnych dróg oddechowych. Z kolei podczas patologicznego nawyku oddychania przez usta, powietrze nie ogrzane i nie oczyszczone przedostaje się bezpośrednio do płuc,
w związku z czym dziecko jest narażone na bardzo częste przeziębienia. W przypadku tego sposobu oddychania, „Głębokość oddychania jest słabo zaakcentowana, przez co powietrze nie wnika do głębszych pęcherzyków płucnych. Krew słabo dotleniona powoduje podrażnienie kory mózgowej, doprowadzając do częstych oddechów. Nagromadzony dwutlenek węgla powoduje częstsze skurcze serca, (…).
Opis ten uzupełnia B. Mackiewicz podając, że w przypadku oddychania przez usta, „Cienka błonka śluzowa cieśni gardzieli osuszona i oziębiona staje się wrotami zakażenia, sama ulegając zapalnemu przekrwieniu. Infekcja bardzo szybko przenosi się przez bezpośrednie połączenie do ucha środkowego, gdzie dochodzi do podrażnienia nerwu wymiotnego. Wymiocina dostając się częściowo do nosa i tchawicy pogłębia podrażnienie z obrzękiem utrudniającym oddychanie przez nos.” Zatem powstaje błędne koło, które zagraża życiu dziecka.

Nieprawidłowy nawyk oddychania przez usta powoduje także oprócz zakażeń górnych dróg oddechowych deformacje zgryzu, zaburzenia w rozwoju artykulatorów,
a także nieprawidłowy sposób połykania, zmieniający się równolegle ze zmianą diety. Do przyczyn oddychania przez usta, możemy zaliczyć:
- wszelkie choroby alergiczne oraz skazy wysiękowe, które przyczyniają się do opadnięcia żuchwy i jej cofania,
- przerost migdałka gardłowego, co wiąże się ze skróceniem górnej wargi, wysunięciem górnych siekaczy, cofnięciem i obniżeniem żuchwy,
- przerost migdałków podniebiennych, powodujących wysunięcie i obniżenie języka oraz żuchwy, język oddala się od podniebienia, a boczne powierzchnie szczęki są uciskane przez policzki,
- wrodzona hipotonia mięśni warg, występująca z powodu małożuchwia,
- nabyta hipotonia mięśni warg, występująca w następstwie zgryzu otwartego, głównie przy krzywicy,
- nawykowa hipotonia warg, spowodowana zaburzeniem odruchu nerwowego, np. po nawykowym ssaniu smoczka lub palca.
Wyżej wymienione przyczyny powodujące oddychanie przez usta, prowadzą do zaburzeń zgryzowych pod postacią tyłozgryzów, tyłożuchwia, zwężenia szczęk, przodozgryzu, przodożuchwia, co w konsekwencji powoduje wszelkie zaburzenia
w rozwoju mowy dziecka. Przyczyny miejscowe patologicznego nawyku oddychania przez usta mogą być spowodowane niedrożnością częściową lub całkowitą przewodów nosowych
i jamy nosowo – gardłowej. Częściowa niedrożność nosa może wynikać
z częstych stanów zapalnych błony śluzowej nosa, górnych dróg oddechowych, skrzywienia przegrody nosowej, przerostu migdałków gardłowych i podniebiennych oraz stanów zapalnych.
Długotrwały nawyk oddychania przez usta powoduje obniżenie napięcia mięśni okołowargowych, płaskie ułożenie języka na dnie jamy ustnej, a także upośledza rozwój klatki piersiowej, narząd oddychania oraz krążenia. W związku z tym już od samego początku należy podejmować działania profilaktyczne zapobiegające oddychaniu dziecka przez usta, tym samym nie dopuszczając do powstawania wad i zaburzeń
w obrębie aparatu mowy. Szczególnie istotne jest wspomaganie domykania ust
u dziecka podczas spacerów, kiedy usypiając otwiera ono usta w związku
z wiotczeniem mięśni przywodzących żuchwę. Można temu zapowiedz dzięki czapeczce zapinanej pod bródką lub zwiniętej pod nią pieluszce. Podczas snu należy obserwować dziecko i w razie uchylenia ust, domykać je, układając ewentualnie dziecko na boku, aby nie doszło do opadnięcia żuchwy. Ważna również jest pełna drożność przewodów nosowych,
o którą należy dbać specjalną gruszką. Gruszka nie może wnikać poza przedsionek nosa.
Nie wolno także krępować ruchomości klatki piersiowej dziecka zbyt
ciasnym ubrankiem, ponieważ prowadzi to do wyłączenia się
z działania mięśni klatki piersiowej, w związku z tym dziecko oddycha ustami. Jak już wspomniano wcześniej, aby zapobiec oddychaniu przez usta podczas karmienia sztucznego, należy stosować smoczek o właściwej sprężystości z licznymi otworkami imitujący brodawkę piersi matki.


Opracowanie:
Logopeda, mgr Dominika Filbrandt
Prywatne Przedszkole „Pod Muchomorkiem”
w Toruniu



BIBLIOGRAFIA:

- F. Łabiszewska – Jaruzelska. Etiologia zaburzeń w obrębie narządu żucia. [w:] B. Rocławski (red.) Opieka logopedyczna od poczęcia. GLOTTISPOL, Gdańsk 1998
- B. Mackiewicz. Zapobieganie oddychaniu przez usta u noworodków i niemowląt.
[w:] B. Rocławski (red.) Opieka logopedyczna od poczęcia. GLOTTISPOL, Gdańsk 1998
- B. Rocławski, W. Fedorowska, B. Wardowska, Wczesne uwarunkowania rozwoju mowy. Wywiad biologiczno – środowiskowy. GLOTTISPOL, Gdańsk 1995

Wyświetleń: 4014