Jednym z wielu udoskonaleń polskiej oświaty było powoływanie do życia etatów szkolnych pedagogów. Pierwszych sto osób zatrudniono w roku szkolnym 1973/74. Już chyba zdecydowaną mniejszość stanowią szkoły, w których nie ma pedagoga, ale świadomość zadań, obszarów działań i funkcji tej osoby wśród społeczeństwa, rodziców, uczniów, organów prowadzących szkoły, a nawet wśród samych nauczycieli jest nadal mała.

Najogólniej mówiąc celem pracy pedagoga w szkole jest uzupełnianie, rozszerzanie i pogłębianie działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej nauczycieli. Szczegółowe, centralne regulowanie jego działalności jest nieuzasadnione, ponieważ musi być ona dostosowana do realiów, potrzeb i możliwości konkretnej placówki i środowiska.

Niemniej, odnosząc się do specyficznych zmian rozwojowych, zagrożeń, potrzeb, zjawisk niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży w wieku szkolnym można określić wspólny mianownik zadań pedagogów w określonej grupie wiekowej.
Bazując na własnym doświadczeniu odniosę się do okresu dorastania - młodzieży gimnazjalnej.

Niezależnie od naszej woli, orientacji społecznej, religijnej, politycznej, moralnej trzeba uznać, że prawem rozwojowym tego okresu jest prawdziwa rewolucja we wszystkich sferach funkcjonowania człowieka: "budzą się i wręcz szaleją" hormony, ciało nabiera wyraźnych i odpowiednich dla swojej płci cech, zostaje zaburzona równowaga emocjonalna, ustala się zainteresowanie płcią przeciwną, następuje odkrywanie swojej tożsamości, podmiotowości, miejsca w świecie, zaczyna rzeźbić się osobowość (zwłaszcza obraz samego siebie), gwałtownie wzrasta poczucie samodzielności, ustępuje wiara w autorytety. Młodzież imponuje młodszym dorosłością, a u starszych chce zdobyć uznanie.

Procesy te dotyczą głównie postaw, wartości, przekonań, interakcji i wywołują liczne stany lękowe i napięcia. Są więc obszarem działań wychowawczych. Oczywiście nie chcę bagatelizować zmian intelektualnych. Młodzież przestaje przecież interesować się tylko obiektami i zdarzeniami, ale dąży do wyjaśniania rzeczywistości. To jednak leży już w gestii dydaktyki, którą zajmują się nauczyciele. Nie sugeruję tu wcale oddzielenia wychowania od nauczania i oddania jednego w ręce pedagogów a drugiego nauczycielom. To oczywiste. Każdy nauczyciel to wychowawca. Nawet jeśli nie podejmuje jakichś szczególnych działań, to wywiera wpływ swoją postawą, zachowaniem, przekonaniami.

Bardziej intencjonalnie i celowo wpływają na młodzież wychowawcy klas. Starają się na bieżąco rozwiązywać zaistniałe problemy, konflikty uczniów. Wiadomo jednak, że czas pracy nauczycieli to realizacja określonej liczby godzin dydaktycznych odpowiednio przygotowanych merytorycznie i metodycznie. Nie sposób więc jednocześnie zorganizować pomoc lub uczniowi jej udzielić wespół z poradnią psychologiczno - pedagogiczną, ośrodkiem pomocy społecznej, policją, sądem, ośrodkiem pomocy rodzinie, psychiatrą.

Mając na uwadze burzliwe zmiany rozwojowe okresu dorastania i wszelkie patologie dotykające młodzież (przypadki konfliktu z prawem, kradzieże, włamania), coraz większa jej liczba takowej pomocy potrzebuje.

Pedagog szkolny nie prowadząc zajęć dydaktycznych może się tu pełniej zaangażować. Cieszy się też większym zaufaniem ze strony uczniów, którzy są bardziej szczerzy i otwarci względem osób, od których nie zależy "wprost" ich szkolna kariera.
Łatwiej mu tym samym dojść prawdy, wspomóc w rozwiązywaniu konfliktów, problemów osobistych.

Pedagog szkolny stoi w szkole jakby na pograniczu dwóch społeczności: nauczycieli i uczniów, między którymi dochodzi do konfliktów (niestety z obustronnej często inicjatywy). Pełni wtedy rolę obiektywnego i ostrożnego rzecznika praw ucznia. Zdarza się, że uczniowie sami zgłaszają zaburzone relacje z rodzicami i rówieśnikami. Wówczas również zostaje mediatorem, stwarza szanse porozumienia stron. Ważne, aby wspierał racjonalne rozwiązywanie konfliktów, ukazywał możliwości, a nie czynił tego samodzielnie.

Pedagog szkolny jest również organizatorem i koordynatorem szkolnych działań w ramach profilaktyki alkoholowej, narkotykowej, nałogu palenia. Prowadzi w tym zakresie różnego rodzaju akcje propagandowe, konkursy, pogadanki lub aktywizuje młodzież realizując specjalne programy. Umożliwia kontakt z instytucjami, organizacjami prowadzącymi profesjonalną pomoc w tym zakresie.

Obok zapobiegania uzależnieniom prowadzi też profilaktykę wychowawczą i psychoedukację z zakresu przebiegu procesu uczenia się, kształtowania osobowości, budowania więzi międzyludzkich, radzenia w trudnościach życiowych, kontroli i modyfikacji procesów emocjonalnych czy poznawczych.

Dla uczniów wykazujących niepowodzenia szkolne, po dokonaniu dokładnych badań diagnostycznych, organizuje grupy wyrównawcze, korekcyjno - kompensacyjne, terapeutyczne.

Najważniejszym jednak chyba elementem pracy pedagoga jest indywidualna pomoc uczniom z problemami osobistymi lub przejawiającymi zaburzone zachowania.

Opieka dotyczy też pomocy w realizacji potrzeb żywienia, bezpieczeństwa w celu kompensowania braków środowiska rodzinnego.

W dobie jawnego kryzysu rodziny (separacje, rozwody, zbyt liberalne lub autorytarne podejście do wychowania, alkoholizm, telewizyjne zniewolenie) młodzież często nie może liczyć nie tylko na pomoc, ale nawet na zwykłą rozmowę z rodzicami, pedagog jest w takich chwilach pomocny.

Obserwując młodzież, łatwo można zauważyć dwie skrajności: grupę "bohaterów", "pewniaków" i "cichych myszek", trochę zalęknionych, nie wierzących w siebie. Zarówno jedni jak i drudzy przeżywają często wewnętrzne dramaty ukryte pod maskami pozorów. Najczęściej z powodu braku samoakceptacji, niskiej samooceny, niepowodzeń szkolnych (w nauce czy kontaktach z innymi) wpędzają się w ślepe uliczki anoreksji, depresji, nałogów...

Często zdarza się, że zgłaszają się sami prosząc o pomoc, ale równie często czekają na wyciągnięcie dłoni w ich kierunku.

Oczywiście działania pedagoga szkolnego nie mają na celu wyręczyć ani rodziny, ani wychowawców. Wspomaga on dom i pracowników szkoły w kwestii udzielania uczniom pomocy korzystając z rozbudowanej sieci kontaktów z organami opiekuńczo-wychowawczymi w środowisku i mandatu zaufania za strony uczniów. Nie jest cudotwórcą, ale wsparciem w relacjach uczniów, rodziców i nauczycieli.

Opracowanie: Katarzyna Depczyńska

Wyświetleń: 1360