Czym jest niepełnosprawność?

Jest rzeczą łatwą oprzeć ład jakiejś społeczności na zasadzie podporządkowania każdego jej członka ustalonym raz na zawsze prawom. Jest rzeczą wygodną urobić tak człowieka, by ślepo, bez protestu, poddawał się rozkazom władcy lub przepisom Koranu. Ale o wiele większe osiągnięcie polega na tym, by nauczyć go kierować samym sobą i przez to uczynić go wolnym.

A. de Saint - Exupery

Niepełnosprawność zakłada, że istnieją ludzie, którzy nie są całkowicie sprawni - co jest prawdą - jednocześnie zakłada istnienie tych innych w pełni sprawnych. A to już prawdą nie jest, ponieważ każdy z nas posiada różny stopień i zakres sprawności lub
niesprawności, które tworzą naszą własną charakterystyką.

Każdy człowiek ma zdolności do rozwoju i uczenia się. W tym rozumieniu niepełnosprawność oznacza jedynie, że dany człowiek ma inne, odmienne możliwości, aby się realizować. Twierdzi także, że nie dana fizyczna czy umysłowa niepełnosprawność jest centralnym punktem kontaktu, lecz cały człowiek ze swoimi problemami, w kontekście środowiska życia ma być podmiotem działań. Poza tym, dopasowanie do aktualnego stanu rozwoju wymaga takiej pracy z niepełnosprawnym, która nie tylko nie przecenia jego możliwości, ale absorbuje go, z wykorzystaniem wszelkich tkwiących w nim potencjałów, sił i umiejętności z uwzględnieniem natury człowieka niepełnosprawnego.

Wszyscy ludzie chcą być użyteczni i potrzebni. Każdy odczuwa potrzebę przynależności do grupy zajmującej się pozytywnym sensownym działaniem. Celem pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi jest dbałość o ogólny rozwój, optymalne usprawnianie psychofizyczne i społeczne, prowadzące do poprawy myślenia, przeżywania doznań estetycznych oraz działania niezbędnego do ogólnego funkcjonowania. Bardzo ważne staje się przystosowanie i włączenie ich, w możliwie maksymalnym stopniu, do normalnego życia społecznego oraz kształtowanie wielu właściwości, nawyków i upodobań, które później stają się ważnym czynnikiem działań i motywacji postępowania wobec innych.

Niezwykle ważne dla rozwoju i funkcjonowania osób jest zaspokojenie potrzeby poznawczej. Uczenie się, otwartość poznawcza jest jednym z głównych motywów rozwoju. Jednak dla uspołecznienia dziecka bardzo ważna jest potrzeba kontaktu z rówieśnikami. Osobowość młodego człowieka kształtuje się w zetknięciu z otaczającym światem.

Według M. Kościelskiej[1] "dziecko odbiera treść psychiczną głównie z otoczenia, " karmi się "tym, co płynie do niego od innych ludzi i co jest w stanie przyswoić na swoim poziomie rozwoju.

W kontakcie interpersonalnym ważna jest zarówno umiejętność dawania, jak i przyjmowania" .

Każdy chce być zauważony i doznawać poczucia własnej wartości pełnienia określonej roli społecznej. Podejmując zadanie dziecko ma możność dokonania czegoś, co przyniesie efekt.

Większość dzieci rozwija się w ten sposób, że określonemu wiekowi odpowiada określony stan rozwoju fizycznego oraz psychicznego. Ten fakt pozwala ustalić normy rozwojowe. Są dzieci, których ogólny rozwój psychofizyczny jest przyspieszony lub opóźniony. Wśród szerokiej populacji szkolnej coraz częściej spotykamy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Pojęcie niepełnosprawności

Pojęcie niepełnosprawności obejmuje trzy wyróżnione przez Światową Organizację Zdrowia terminy:
- uszkodzenie - rozumiane jako wszelkie zaburzenia czy nieprawidłowości anatomicznej, fizjologicznej lub psychicznej struktury czy funkcji organizmu;
- niemożność czy niezdolność do wykonywania pewnych czynności;
- upośledzenie - oznaczające sytuację, w której posiadane ograniczenia uniemożliwiają jednostce pełnienie podstawowych ról społecznych.

Zdaniem A. Ostrowskiej i J. Sikorskiej[2] "Bycie niepełnosprawnym oznacza nieustanną konfrontację z problemami w codziennym funkcjonowaniu w rodzinie, w pracy, w urzędzie, na ulicy. Bycie niepełnosprawnym to częste zmaganie się z życiem w izolacji i na marginesie społeczeństwa. To napotykanie barier" .

J. Zabłocki[3] określa jako osobę niepełnosprawną "osobę, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań jakie stawia przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny" .

Przez osobę niepełnosprawną rozumie się "człowieka nie mogącego samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego lub społecznego, na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznych lub psychicznych" .[4]

Niepełnosprawność jest wynikiem wypadków, chorób oraz wad wrodzonych. Stanowi wyzwanie, barierę i przeszkadza w wykonywaniu zadań życiowych.
Osoby niepełnosprawne doświadczają poczucia zależności, gdy inni muszą im pomagać lub zupełnie wyręczać w codziennych czynnościach. Mogą też doświadczać kłopotów w relacjach społecznych, w rezultacie ignorowania ich, odrzucania lub bardziej subtelnego unikania ich przez osoby w pełni sprawne. Protekcjonalne okazywanie współczucia, odwracanie oczu, sztuczny brak powagi oraz niezręczne milczenie osób pełnosprawnych powoduje deformację interakcji społecznych.

W ostatnich latach zwrócono szczególna uwagę na problematykę wsparcia społecznego. Wsparcie jest określane jako szczególny sposób i rodzaj pomocy udzielanej poszczególnym osobom i grupom, głównie w celu mobilizowania ich sił, potencjału i zasobów, które zachowali, aby mogli sami sobie radzić ze swoimi problemami.

Analogicznie do tego, wsparcie udzielane osobom niepełnosprawnym i im rodzinom polega na stosowaniu takich form pomocy, aby przez wykorzystanie istniejących i zachowanych sprawności wskazać najbardziej optymalną możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia.

Bardzo ważnym rodzajem wsparcia potrzebnego osobie niepełnosprawnej i jej rodzinie jest wsparcie emocjonalne. Wynika to z silnych przeżyć emocjonalnych, załamania, rozpaczy, jakie mogą towarzyszyć utracie sprawności lub urodzeniu niepełnosprawnego czy upośledzonego dziecka. Osoba niepełnosprawna lub członkowie rodziny przeżywają kryzys psychiczny, nie są w stanie sobie z nimi poradzić i wymagają działania podtrzymującego, obecności innych osób, życzliwego zrozumienia, wysłuchania i pokrzepienia.

Począwszy od przedszkola i szkoły podstawowej, dziecko zdobywa nie tylko wiedzę teoretyczną, ale przede wszystkim uczy się współżycia z innymi dziećmi. Uczęszczanie niepełnosprawnych dzieci do typowych szkół jest zatem korzystne nie tylko dla nich samych. Dla dzieci zdrowych jest to szansa aby mogły rozwijać w sobie tolerancję i akceptację wobec inności i odmienności. Właśnie taka integracja jest potrzebna po to, aby jedynym źródłem wiedzy "zwykłych" ludzi o osobach niepełnosprawnych nie były obiegowe stereotypy. Sprawiają one, że w naszym społeczeństwie osoby niepełnosprawne traktowane są niejednokrotnie jako wzbudzające litość ofiary losu, których na wszelki wypadek lepiej unikać.

W wielu przypadkach osób niepełnosprawnych jest tak, że cała opieka nad nimi spoczywa na najbliższych np. rodzicach. Należy liczyć się z tym, że gdy oni nie będą mogli pomóc, to życie takiego człowieka praktycznie się zakończy. Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb i to nie tylko fizycznych, ale też i emocjonalnych. Osoby niepełnosprawne niczym się od nas nie różnią. Również i oni mają nadzieje na odnalezienie swojej miłości i dopełnienia. Ale nadmierna opiekuńczość, troskliwość ze strony najbliższych może sprawić, że cały świat takiej osoby będzie ograniczony do własnego domu, przez co nie mają szansy, aby być wśród ludzi i nawiązać znajomości. Dlatego tak bardzo ważne jest, aby niepełnosprawna osoba miała szansę na maksymalną aktywność i samodzielność, tak, aby nie rozczulać się nad tym, co straciło, lecz cenić to, co się ma, to co się może, to że w ogóle się żyje. Rodzice nie powinni przez cały czas "asystować" dziecku. Ono musi bywać i szukać pomocy wśród rówieśników.

W ostatnich latach obserwuje się pozytywne zmiany zachodzące w świadomości społecznej, dotyczące miejsca i roli ludzi niepełnosprawnych we współczesnym społeczeństwie. Zmiany te są konsekwencją rozumienia równości praw osób bez względu na ich kondycję psychofizyczną. Tworzy się specjalne programy integracji społecznej i gospodarczej, które mają uwzględniać interesy wszystkich, w tym również osób niepełnosprawnych.


Przypisy:
1. Kościelska M., Oblicza upośledzenia, PWN, Warszawa 1995.
2. Ostrowska A., Sikorska J., Syndrom niepełnosprawności. Bariery integracji., Wyd. IFS PAN 1996.
3. Zabłocki J., Psychologiczne i społeczne wyznaczniki rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Warszawa 1992.
4. Bulenda T., Zabłocki J., Ludzie niepełnosprawni w środowisku społecznym, Warszawa 1993.
 

Opracowanie: Renata Lange

Wyświetleń: 12354