Zdrowie fizyczne i psychiczne uczniów w świetle przepisów prawnych i praktyki szkolnej

Ochrona zdrowia i zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom są jednymi z podstawowych obowiązków państwa.

Art.68 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej mówi:
pkt.1 Każdy ma prawo do ochrony zdrowia
pkt.2 Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku
pkt.5 Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży

Szkole jako instytucji państwowej przypada w tym zakresie szczególna rola. Priorytetowym zadaniem szkoły jest ochrona zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom i młodzieży na wszystkich szczeblach edukacji. Regulują to ustawy i rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Z dniem 1 września 2001 roku weszło w życie zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 61 poz. 625). Oto wybrane fragmenty tematyki odnoszącej się do bezpieczeństwa i higieny dzieci i młodzieży szkolnej:
- celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwoju w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym. Nauczyciel realizuje w ramach określonych obszarów edukacyjnych (Dz. II - nabywanie umiejętności przez działanie) takie zadania jak:
- wspieranie samodzielnych działań dziecka,
- kształtowanie nawyków higienicznych i zachowań prozdrowotnych
- uczenie zasad postępowania warunkujących bezpieczeństwo dziecka
- edukacja w szkole podstawowej wspomagając rozwój dziecka jako osoby i wprowadzając je w życie społeczne, powinna między innymi:
- kształtować potrzeby i umiejętności dbania o własne ciało, zdrowie i sprawność fizyczną, wyrabiać czujność wobec zagrożeń dla zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego,
- zapewnić warunki harmonijnego rozwoju fizycznego i psychicznego oraz zachowań prozdrowotnych,
- zapewnić opiekę i wspomagać rozwój dziecka w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku w poczuciu więzi z rodziną

Zadania szczegółowe dotyczące higieny i bezpieczeństwa realizowane są w sposób szczególny w ramach wychowania fizycznego. Zadaniem szkoły w zakresie wychowania fizycznego jest:
- stymulowanie i umożliwienie uczniom aktywności ruchowej i wyrażania własnych przeżyć w zabawach, grach, tańcach,
- tworzenie warunków do doskonalenia sprawności i kondycji fizycznej,
- zapoznanie uczniów z podstawowymi formami rekreacji, turystyki oraz z podstawowymi zasadami uprawiania wybranych przez ucznia dyscyplin sportowych
- dokonywanie oceny postawy ciała i poziomu sprawności ucznia wraz z monitorowaniem rozwoju psychometrycznego.

W naszej szkole wychowanie fizyczne realizowane jest w wymiarze trzech godzin tygodniowo, a w klasie IV - czterech godzin. Dobrze wyposażona hala sportowa stworzyła doskonałe warunki do uprawiania sportu. Uczniowie rozwijają swoje zainteresowania sportowe na zajęciach SKS, chętnie uczestniczą, zdobywając czołowe miejsca w licznie organizowanych zawodach na szczeblach: szkolnym, rejonowym, powiatowym.

Stwierdzone wady postawy dzieci wyrównują na zajęciach gimnastyki korekcyjnej. Zakwalifikowanie na zajęcia odbywa się po wcześniejszym zdiagnozowaniu wady przez lekarza, najczęściej przy badaniach bilansowych. Zajęcia odbywają się przy doborze odpowiednich ćwiczeń, wyjazdów na basen.

Wychowanie fizyczne będąc znaczną częścią składową wychowania ogólnego, stanowi pole do współdziałania w realizacji wielu ścieżek edukacyjnych. Najbardziej powiązane za specyfiką wychowania fizycznego są edukacja pro zdrowotna i ekologiczna. Celem edukacji pro zdrowotnej jest ułatwienie nabywania umiejętności dbania o zdrowie.
Zadania szkoły w tej dziedzinie zawarte w podstawie programowej są następujące:
- stwarzanie warunków do kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i społeczeństwu;
- rozbudzenie zainteresowania dziecka własnym zdrowiem i rozwojem, ułatwienie nabywania podstawowych umiejętności dbania o swoje zdrowie;
- poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności dbania o swoje zdrowie;
- poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchowymi i niewypałami.

Wychowanie fizyczne, a szerzej kultura fizyczna, nierozerwalnie związana jest ze środowiskiem przyrodniczym, w którym żyje człowiek. Dlatego rozwijanie " wrażliwości na problemy środowiska" (jeden z celów edukacji ekologicznej) jest również istotnym elementem wychowanie fizycznego. Wpływ środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka najlepiej oceniać w praktyce, między innymi na zajęciach wychowania fizycznego.

W naszej szkole realizuje się edukację ekologiczną i prozdrowotną wg opracowanych i wdrożonych programów; "Edukacyjnej ścieżki ekologicznej" i "Edukacyjnej ścieżki prozdrowotnej".

Proponowane w programach rozwiązania metodyczne i ciekawe formy pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej takie jak konkursy, wycieczki, turnieje, wystawy, pokazy, działania praktyczne, projekcje ciekawych filmów, mają wpływ na rozwój zainteresowania uczniów problematyką prozdrowotną i ekologiczną oraz pomagają w osiągnięciu założonych celów edukacyjnych. Kształtowaniu zachowań prozdrowotnych uczniów służą również działające w szkole: kółko ekologiczne, LOP, SK, PCK, "Klub Wiewiórka", UKS, SKS, ćwiczenia ogólno rozwojowe w klasach 0-IV.

W świetle ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 1994r. Nr 111, 88, 113,) - działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego w systemie oświaty podejmowane są wobec dzieci i młodzieży i obejmują:
- stosowanie zasad ochrony zdrowia psychicznego w pracy szkół, placówek oświatowych, opiekuńczo - wychowawczych, resocjalizacyjnych;
- tworzenie placówek resocjalizacyjnych
- działalność zapobiegawczą, przede wszystkim poradnictwa psychologicznego oraz placówek specjalistycznych z uwzględnieniem wczesnego rozpoznawania potrzeb dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego
- wspieranie grup samopomocy i innych inicjatywy społecznych w zakresie zdrowia psychicznego
- rozwijanie działalności zapobiegawczej w zakresie ochrony zdrowia psychicznego przez zakłady opieki zdrowotnej;
- wprowadzenie zagadnień ochrony zdrowia osób zajmujących się wychowaniem, nauczaniem, resocjalizacją, leczeniem i opieką, zarządzaniem i organizacją pracy oraz organizacją wypoczynku.

Ochrona zdrowia psychicznego w systemie oświaty uregulowana jest przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001r. w sprawie szczegółowych zasad dziania publicznych poradni psychologiczno - pedagogiczne udzielają dzieciom i młodzieży pomocy związanej z wychowaniem i kształceniem.

Do zadań poradni należy w szczególności:
- wspomaganie wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, efektywności uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów oraz innych umiejętności z zakresu komunikacji społecznej;
- profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, udzielenie pomocy psychologiczno - pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grupy ryzyka;
- terapia zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych
- wspomaganie wychowawczej funkcji rodziny;
- pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowania kariery zawodowej;
- prowadzenie edukacji prozdrowotnej wśród uczniów, nauczycieli i rodziców;
- pomoc nauczycielom i rodzicom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów.

Korzystanie z pomocy udzielanej przez poradnię jest dobrowolne i nieodpłatne, poradnia wydaje opinię w sprawach:
- wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły podstawowej oraz odroczenia rozpoczęcia spełnienia obowiązku szkolnego;
- pozostawienia ucznia kl. I - III szkoły podstawowej na drugi rok w tej samej klasie;
- objęcia ucznia nauką w klasie terapeutycznej
- dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, umożliwiające sprostanie tym wymaganiom;
- zwolnienia ucznia z wadą słuchu z nauki drugiego języka obcego;
- udzielenia zwolnienia na indywidualny program lub tok nauki.

Opinię wydaje się na wniosek rodziców dziecka. Zgodnie z przytoczonym wcześniej rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej, pomoc psychologiczno - pedagogiczną w szkole organizuje dyrektor, między innymi przez działalność psychologa i pedagoga. W szkołach podstawowych ogólnokształcących nie ma etatów psychologa.
Do zadań pedagoga szkolnego należy w szczególności (§14 art. 3):
- rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych
- określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno - dydaktycznej odpowiednio do rozpoznanych potrzeb;
- organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli;
- podejmowanie działań profilaktyczno - wychowawczych z udziałem rodziców i nauczycieli;
- wspieranie działań opiekuńczo wychowawczych nauczycieli, wynikających z programu wychowawczego szkoły;
- działanie na rzecz zorganizowania opieki oraz pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej

W naszej szkole opieką poradni psychologiczno - pedagogicznej objętych jest 22 uczniów. Zostali oni przebadani ze wzglądu na trudności dydaktyczne lub zdrowotne. Ośmiu uczniów posiada orzeczenie o niepełnosprawności, pozostali uczniowie posiadają opinię bądź informacje poradni o wynikach badań. Czterech uczniów z orzeczeniem niepełnosprawności (3 z dziecięcym porażeniem mózgowym i 1 z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim) uczy się w klasie integracyjnej gdzie realizują programy dostosowane do ich możliwości rozwojowych. Pracują pod opieką dwóch nauczycieli, nauczyciela prowadzącego i nauczyciela wspomagającego. Każdy uczeń traktowany jest indywidualnie. Dzieci z niesprawnością fizyczną nie uczęszczają na zajęcia z wychowania fizycznego. W tym czasie zorganizowane są dla nich indywidualne zajęcia rehabilitacyjne, które mają na celu utrzymanie pełnej ruchomości w stawach, wzmocnienie mięśni brzucha i grzbietu, poprawę siły i elastyczności w mięśniach. Uczniowie ze specjalnymi trudnościami w nauce uczący się w klasach ogólnodostępnych objęci są opieką w zespołach korekcyjno-kompensacyjnych. Rodzaje ćwiczeń dostosowane są do rodzaju deficytów rozwojowych u dzieci i indywidualnych zaleceń poradni pedagogicznej. Dla uczniów z zaburzeniami mowy, które powodują zakłócenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę organizowane są zajęcia logopedyczne. Ponadto we wszystkich oddziałach kl.I-III uczniowie z trudnościami w nauce mają możliwość wyrównania braków w zespołach dydaktyczno -wyrównawczych.

Szkoła zobowiązana jest do opracowania w ramach statutu i programu wychowawczego, na podstawie diagnozy środowiska wychowawczego - strategii działań profilaktycznych. Zgodnie z tym został opracowany "Program profilaktyki środowiska szkolnego Szkoły Podstawowej w Besku"

Celem programu jest ochrona przed zakłóceniami zewnętrznymi i wewnętrznymi rozwoju dziecka. Promocja zdrowia, kształtowanie umiejętności samodzielnego dokonywania właściwych zachowań chroniących zdrowie własne i innych.

Realizatorami programu są dobrze przygotowani nauczyciele wspomagani specjalistycznymi instytucjami: służbą zdrowia, Policja, Kościołem, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Sanoku, GOSP w Besku, Sądem Rejonowym w Sanoku, Radą Gminy w Besku, Organizacjami takimi jak: samorząd uczniowski, PCK, ZHP, świetlica opiekuńcza.

Podstawową formą w realizowaniu programu jest dialog z odbiorcą i jego aktywny udział w programie profilaktycznym i wychowawczym szkoły.
Spodziewane są następujące efekty wdrożenia programu:
1. Wiedza na temat uzależnień.
2. Rozwój umiejętności życiowych.
3. Uporządkowanie wartości oraz poczucie własnej wartości i akceptacji.
4. Rozwój zainteresowań i nabywanie sprzyjających zdrowiu nawyków.
5. Wiedza o odpowiedzialności prawnej i skutkach niewłaściwych zachowań.

Uczniowie mają prawo do opieki zdrowotnej, a w szczególności do korzystania z bezpłatnych świadczeń leczniczych i rehabilitacyjnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej art.92 ust 1. Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o Systemie Oświaty (Dz. U. z 1995 nr 67 poz. 329 ze zm.). W świetle rozporządzeń Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 5 listopada 1992 wynika, że stałą opiekę zdrowotną nad uczniami w siedzibie szkoły sprawuje zgodnie ze swoimi uprawnieniami zawodowymi pielęgniarka (higienistka szkolna).

Do zadań higienistki szkolnej należy w szczególności:
- wykonywanie i interpretowanie badań przesiewowych,
- współudział w przygotowaniu powszechnych badań uczniów i wykorzystanie badań,
- sprawowanie opieki nad uczniami z problemami zdrowotnymi, szkolnymi i społecznymi,
- udział w zorganizowaniu i wykonaniu szczepień ochronnych,
- udzielanie pomocy w nagłych zachorowaniach uczniów i pracowników szkoły,
- udział w planowaniu i realizacji edukacji zdrowotnej uczniów, pracowników szkoły i rodziców,
- sprawowanie kontroli warunków higieniczno- sanitarnych w środowisku szkolnym.

Higienistka szkolna w realizacji zadań współpracuje z lekarzem, terenową poradnią medycyny szkolnej, rodzicami, dyrektorem szkoły, radą pedagogiczną, nauczycielami i wychowawcami.

Rozporządzenie rozwija świadczenia profilaktyczne, obejmujące:
- powszechne lekarskie badania profilaktyczne;
- -badania przesiewowe;
- okresowe profilaktyczne badania stomatologiczne;
- fluorkową profilaktykę próchnicy zębów i profilaktykę ortodontyczną;

Z regulacją prawną "uczniowskiej opieki zdrowotnej" koresponduje porozumienie MEN i Ministerstwa Zdrowia z dnia 1 września 2000r. w sprawie wspierania edukacji zdrowotnej w szkole oraz rozwoju szkół promujących zdrowie.

Celem porozumienia jest stworzenie warunków dla rozwoju edukacji zdrowotnej w szkole oraz kontynuacji przynależności Polski do Sieci Promującej Zdrowie.

Założenie programu obejmuje:
1. Opracowanie założeń i materiałów do kształcenia oraz wdrażania systemu doskonalenia nauczycieli, pedagogów i psychologów w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia.
2. Opracowanie zasad udziału oraz włączenie lekarzy, pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia do współpracy w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia oraz ochrony zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej.
3. wspieranie i upowszechnianie działań polskich szkół należących do Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie oraz rozwój współpracy międzynarodowej w tym zakresie.
4. Wspieranie rozwoju Krajowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

Nawiązując do badań profilaktycznych to terminy powszechnych badań profilaktycznych wymagają uzgodnienia z dyrektorami szkół i innych placówek oświatowych (§6 rozporządzenia):
W wieku 6 lat (klasy zerowe) przeprowadzone są:
1. badania przesiewowe obejmujące:
- zaburzenia rozwoju fizycznego
- nieprawidłowości ostrości wzroku, zeza
- zaburzenia słuchu
- skrzywienie kręgosłupa
- zniekształcenie kończyn dolnych
2. badania lekarski w obecności rodziców (opiekunów)
3. badania stomatologiczne

W klasie pierwszej, drugiej i trzeciej przeprowadzone są:
1. badania przesiewowe
2. badania stomatologiczne

W klasie piątej tylko
1. badania przesiewowe.

W klasie szóstej wiek 12lat:
1. badania przesiewowe
2. badania lekarskie
3. badania stomatologiczne

W naszej szkole opieką lekarską objęte są wszystkie dzieci uczęszczające do szkoły. Co roku przeprowadzane są badania bilansowe sześciolatków, w oparciu o testy:
- zaburzeń rozwoju fizycznego
- zaburzeń ostrości wzroku, zeza
- uszkodzeń słuchu
- wad wymowy
- zaburzeni statyki ciała,
a dzieci z deficytami kwalifikuje się do grupy dyspanseryjnej i ćwiczeń korekcyjnych.

Dzieci wymagają porad specjalistycznych kierowane są do poradni: alergologicznej, laryngologicznej, ortopedycznej, neurologicznej, okulistycznej.

Badania lekarskie przeprowadzane są w obecności rodziców i im przekazywane są informacje dotyczące zdrowia dziecka.

W klasach pierwszych przeprowadzane są badania ostrości wzroku.

W klasach piątych przeprowadzane są testy oceny postawy, a dzieci z deficytami kierowane są na ćwiczenia korekcyjne.

W klasie szóstej przeprowadza się test ostrości wzroku oraz pomiar ciśnienia tętniczego.

Prowadzone są również systematyczne kontrole czystości głów i higieny osobistej. Udzielane są również porady i instruktaż jak postępować z problemem wszawicy rodzicom tych dzieci.

Prowadzone są szczepienia ochronne zalecane kalendarzem szczepień. Higienistka szkolna w trakcie wizyt w szkole prowadzi pogadanki dla dzieci na temat zdrowego stylu życia, dojrzewania płciowego i prawidłowego rozwoju fizycznego. Sprawdza także stan sanitarny i bezpieczeństwo w szkole. W ramach orzecznictwa wypełniane są dokumenty dotyczące ucznia oraz skierowania na kolonie i zimowiska. Higienistka szkolna współpracuje z dyrekcją szkoły, pedagogiem szkolnym i gronem pedagogicznym.

 

Opracowanie: mgr Anna Folcik
mgr Celina Paduch

Wyświetleń: 4558