Papieros wokół nas

W czasach współczesnych palenie tytoniu stało się zjawiskiem masowym, ogarniającym wszystkie warstwy społeczne i towarzyszącym człowiekowi w sposób czynny lub bierny zarówno podczas pracy jak i wypoczynku. Przyczynia się do tego ogólna dostępność wyrobów tytoniowych, poszukiwanie namiastek odprężenia, panujący styl życia i lekceważenie szkodliwości palenia tytoniu. Niepokojąco rozszerza się palenie wśród dzieci i młodzieży. Wczesne rozpoczynanie palenia zwiększa ryzyko powstawania wielu chorób w przyszłości oraz ryzyko wczesnej śmierci. Dlatego głównym orężem profilaktyki przeciwtytoniowej, powinno być wychowanie prozdrowotne dzieci i młodzieży.

"Tytoń i dym nikotynowy zawiera ponad 3800 pierwiastków i związków chemicznych, które wywierają wielokierunkowe i złożone działania biologiczne na żywy organizm. Toksyczność dymu tytoniowego przejawia się zarówno w zmianach o charakterze ogólnoustrojowym, jak i układowym i narządowym. Dym nikotynowy wywiera toksyczny wpływ na masę ciała i długość życia, rozrodczość oraz układy: oddechowy, krążenia, trawienia i odpornościowy. Do najbardziej znanych substancji toksycznych należą: tlenek węgla, nikotyna, tlenki azotu, alkaloidy pirydowe, alkilofenole, aminy, mocne kwasy oraz kadm. Substancje rakotwórcze znajdują się zarówno w głównym strumieniu dymu inhalowanym bezpośrednio przez osobę palącą, jak i w strumieniu bocznym, na który z tlącego się papierosa eksponowane są także osoby niepalące" [1].

Polska należy do krajów o najwyższym w świecie zużyciu tytoniu na jednego mieszkańca, co stanowi największy czynnik zagrożenia zdrowia ludności. Według danych "9 na 10 badanych chłopców i 7 na 10 dziewcząt miało już za sobą inicjację tytoniowa i okres eksperymentowania (tzn. okazjonalne palenie pojedynczych papierosów). Co trzeci chłopiec i co piąta dziewczyna byli już przyzwyczajeni do palenia. Niezależnie od płci, co trzeci uczeń w wieku 13-15 lat rozpoczął palenie już w wieku 8-9 lat".[2]

Wzory palenia w otoczeniu społecznym ucznia są wszechobecne. Postawy demonstrowane w otaczającym świecie mają niebagatelny wpływ na przyswajanie określonych wzorów przez młodzież. W domach rodzicielskich oraz w grupie rówieśniczej młodocianych palaczy nałóg jest powszechny. Przykład domu rodzicielskiego i grupy rówieśniczej w szerzeniu się nałogu jest bezsporny. Inicjacja ma charakter zazwyczaj zbiorowy i na koloniach, obozach, wagarach, na imprezach koleżeńskich (np. urodziny, imieniny), w gronie kolegów na podwórku lub w parku. Udział dorosłych w podjęciu próby palenia jest też niebagatelny, nie tylko poprzez stałą obecność nałogu w domu, ale poprzez czynną wręcz zachętę. Zdarza się, że to matka, dorosły brat, albo ojciec koleżanki "poczęstował" lub "dał spróbować". Papieros, powszechnie kojarzony z wyobrażeniem człowieka dorosłego, jest dla nastolatków przedmiotem pożądania, a co najmniej ciekawości. Sięgają, więc po ten atrybut dorosłości zawłaszcza pod presja, wzorów otoczenia i zachęty z jego strony. Rodzice, mimo, że sami na ogół palą, nie akceptują palenia przez kolejne pokolenia, zwłaszcza w tak młodym wieku. Większość rodziców nie wie, że ich dzieci pala lub próbowały. Ale nawet ci, którzy wiedzą, z rzadka tolerują ten fakt. Jednakże skuteczność rodzicielskiego zakazu jest wydatnie pomniejszana negatywnym własnym przykładem rodziców.

Stan zdrowia i kondycja fizyczna dzieci i młodzieży w Polsce są złe. Do tego dochodzą skutki zdrowotne szerzenia się w młodym pokoleniu różnych patologii społecznych oraz nałogów, m. in. palenie tytoniu. Badania naukowe przekonują o szkodliwym wpływie palenia tytoniu na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Dlatego w zwalczaniu tego nałogu szczególnie ważną rolę należy przypisać profilaktyce pierwotnej. Stwarzanie okoliczności, w których nie dojdzie do inicjacji palenia, jest prostsze i tańsze niż walka z zaistniałym nałogiem i leczeniem jego skutków. Papieros - powszechnie uznawany za atrybut człowieka dojrzałego, niezależnego, mocnego - jest dla wkraczających w dojrzewanie dzieci przedmiotem pożądania, a co najmniej ciekawości. Niedopuszczenie do sięgnięcia po papierosa byłoby bardziej możliwe, gdyby dostarczyć młodzieży inne symbole, tworząc wręcz snobizm na niepalenie, a raczej modę na niepalenie. Bohaterowie - bez papierosa w polskich filmach i na polskich estradach, stanowiliby skuteczną reklamę człowieka sprawnego, niezależnego i mocnego przez to właśnie, że nie pali. Taki wzorzec spełniałby funkcje edukacyjną: uczyłby mówić "Nie" w sytuacjach przymusu towarzyskiego, obyczajowego. Odmowa, która nie byłaby dezaprobowana przez grupę rówieśniczą, jest sztuka trudną. Nawet wielu dorosłym w toku doświadczenia życiowego nie udaje się jej nabyć. Kształcenie umiejętności odmowy wobec nacisku negatywnych wzorców powinno stać się elementem procesu wychowawczego. Wysiłki indywidualne i społeczne, powinny mieć na celu maksymalne ograniczenie ryzyka zdrowotnego związanego z paleniem tytoniu. Decydujący wpływ na ograniczenie tego nałogu ma środowisko rodzinne i społeczne, sposób spędzania czasu wolnego, a także wzory upowszechniane przez środki masowego przekazu. Liczba nowych palaczy w znacznej mierze zależy od otoczenia ułatwiającego rozpoczęcie palenia.

Literatura:
1) W. S. Gumułka, W. Rewerski (red.) Encyklopedia zdrowia. Warszawa 1992 r.
2) K. Kołodziej: Papieros w szkole podstawowej. "Lider" 1994/11

Przypisy:
1. Z. Cendrowski (red.): Zdrowotne następstwa palenia tytoniu w Polsce. "Lider" 1992/11
2. K. Bożkowa: Zdrowie dzieci i młodzieży a edukacja. Warszawa-Kraków 1989r.

 

Opracowanie: mgr inż. Grzegorz Przybylski

Wyświetleń: 748