Dyrektor placówki oświatowej - nowe wyzwania

Dyrektor placówki oświatowej w obecnej dobie, czyli w sytuacji wdrażania reformy systemu edukacji, powinien być szczególnym przywódcą.

Nie każdy może zostać dyrektorem szkoły. Ambicje zawodowe osób biorących udział w konkursie na dyrektora, są tylko podstawą do osiągnięcia sukcesów. To od dyrektora zależy większość spraw organizacyjnych. Dyrektor tworzy wizję placówki, plany rozwoju, odpowiada za jej bieżące funkcjonowanie. Najważniejsza jednak jest umiejętność tworzenia w placówce takiego klimatu, w którym każdy nauczyciel może i chce aktywnie uczestniczyć w procesie zmian. Dyrektor powinien wywierać wpływ na zatrudnianych przez niego nauczycieli - prowadzi on przecież nadzór pedagogiczny wewnątrz swojej placówki. Dyrektor motywuje nauczycieli do pracy, dba o ich rozwój zawodowy, o ustawiczne kształcenie, jest liderem zespołu nauczycielskiego. Jest więc nie tylko kierownikiem zakładu pracy, ale swojego rodzaju przywódcą, który musi pociągnąć za sobą pracowników.

Przywódca, to osoba odgrywająca role kierownicze, lecz nie legitymująca się formalną władzą. Idealną jest sytuacja, kiedy osoba posiadająca tę władzę, wykazuje jednocześnie zdolności przywódcze. W praktyce, terminów takich jak przywódca i menedżer, często używa się zamiennie. Jednakże przywódca przewodzi ludziom, natomiast menedżer zarządza instytucją, tj. planuje i organizuje bieżące działania. Współczesna placówka wymaga zarządzania i przywództwa.

Podstawowe umiejętności przywódcy:
1. Aktywne wprowadzanie zmian
- poszukiwanie szans
- eksperymentowanie i podejmowanie ryzyka
2. Inspirowanie wspólnej wizji:
- posiadanie wizji przyszłości
- wciąganie do przewidywań innych
3. Umożliwianie działania innym
- pobudzanie współpracy
- rozwijanie wiary we własne siły
4. Modelowanie sposobów działania
- dawanie przykładu
- planowanie drobnych sukcesów na drodze do celu
5. Porywanie, zachęcanie
- podkreślanie wkładu poszczególnych osób
- świętowanie osiągnięć

Umiejętności i cechy dyrektora placówki oświatowej jako przywódcy:
1. Znajomość prawa
2. Wizja nauczania, wychowania i zarządzania szkołą
3. Poprzednie doświadczenia edukacyjne
4. Umiejętności kierowania ludźmi
5. Umiejętności radzenia sobie ze stresem
6. Umiejętności komunikacyjne
7. Otwartość na zmiany
8. Umiejętności wprowadzania planów w życie
9. Sprawność podejmowania decyzji
10. Osobista uczciwość i rzetelność
11. Umiejętność obcowania z ludźmi
12. Wiedza z zakresu zarządzania finansami
13. Dobra prezencja
14. Gotowość do odpowiedzialności i podejmowania ryzyka

Kierowanie szkołą ma bardzo swoisty charakter, ponieważ "Głównym celem szkoły jest kształtowanie osobowości człowieka, czegoś, co jest nieuchwytne i niewymierne Cel ten można zrealizować jedynie w relacjach osobowych."

Współczesny świat zdominowany jest ciągłymi przemianami życia społeczno - politycznego oraz gospodarczego, zmieniają się potrzeby edukacyjne społeczeństwa. Zmienia się także system oświaty, a co za tym idzie - role, zadania i kompetencje dyrektora placówki oświatowej.

Główne zadania i kompetencje dyrektora określone są przepisami prawa ogólnego i oświatowego, a mianowicie:
1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
2. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy

Za najważniejsze zadania dyrektora w ramach sprawowania funkcji kierowniczej można uznać:
- kierowanie procesami pedagogicznymi placówki
- opiekowanie się uczniami i wychowankami
- przewodniczenie radzie pedagogicznej
- pełnienie nadzoru pedagogicznego
- spełnianie funkcji gospodarza zakładu pracy
- dbanie o warunki materialno - techniczne miejsca pracy i nauki
- wydawanie określonych decyzji administracyjnych
- pełnienie roli pracodawcy

W obliczu dynamicznych procesów zachodzących we wszystkich obszarach naszego życia, trudno zdefiniować role i zadania dyrektora jako pewien standard. W każdej ze szkół, jak i w otoczeniu, występuje bardzo duża liczba zmiennych, które wyznaczają te zadania. Nie można więc określić ich w sposób obligatoryjny dla wszystkich placówek.

Można jednak (na podstawie literatury) wyodrębnić trzy podstawowe role dyrektora:
- interpersonalna - polega na reprezentowaniu kierowanej organizacji; dyrektor jest łącznikiem między poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi placówki, jest negocjatorem, rozjemcą
- informacyjna - dyrektor odpowiada za istniejący system przepływu informacji, tworzy informacje i przekazuje je dalej
- decyzyjna - dyrektor podejmuje decyzje odnośnie rozdzielania zasobów, uwarunkowania działań, rozwiązywania sytuacji krytycznych, kontaktów z otoczeniem, ustalania celów

Kierowanie placówką jest procesem celowym i cyklicznym. Oznacza to, że każde działanie opiera się na wizji osiągnięcia czegoś, dążeniu do pożądanego stanu. Taki świadomy i uporządkowany sposób stosowany dla osiągnięcia celu można określić jako metodę. Nie może ona być zbyt szczegółowa, jest sposobem postępowania stosowanym świadomie, konsekwentnie i systematycznie.

Istnieje wiele kryteriów klasyfikacji metod zarządzania - wg.obszarów zarządzania, problemów zarządzania. Odnosząc problem do praktyki oświatowej, można mówić o uniwersalnym podziale odpowiadającym treści pracy dyrektora placówki oświatowej, a treścią jest:
- wykonywanie funkcji kierowniczych
- podejmowanie decyzji.

Uwzględniając powyższe, podział metod można przedstawić następująco:
1. Planowanie - wyznaczanie celów, określanie środków i sposobów ich realizacji
- zarządzanie przez cele
2. Organizowanie - dobieranie personelu, zasobów rzeczowych, finansowych i informacyjnych do ustalonych celów i realizowanych procesów
- badanie metod pracy i mierzenia czasu pracy
- organizowanie pracy w przestrzeni
3. Motywowanie - uruchomienie zasobów - ludzi; zadaniem dyrektora jest doprowadzić do ujednolicenia celów dyrektora i pracownika
- zarządzanie przez delegowanie uprawnień (przydzielenie innej osobie formalnej władzy i odpowiedzialności za wykonywanie określonych czynności)
- zarządzanie przez wyjątki (koncentracja uwagi na odchyleniach od założeń, czyli na zjawiskach, które nie przebiegają normalnie)
4. Kontrolowanie - zgodność wykonania z wyznaczonymi sobie celami
- zarządzanie przez obchód (chodzenie po firmie i rozmowy z podwładnymi, klientami oraz innymi osobami znajdującymi się w firmie)
- zarządzanie przez inwigilację (dyskretna ale systematyczna obserwacja pracy podwładnych)

Wybór metody i techniki zarządzania zależy indywidualnie od dyrektora placówki. Posługiwanie się metodami planowania służy ograniczeniu niepewności działania; metody organizowania dają podstawy do myślenia porządkującego zarządzaną placówką; metody motywowania ułatwiają sposób zaangażowania pracowników w realizację celów. Metody kontrolowania są często niewdzięczne ale i niezbędne, służą one podniesieniu skuteczności zarządzania bez tworzenia źródeł konfliktów. Stosowanie metod i technik zarządzania jest swoistą "sztuką". O ich jakości decyduje człowiek, który je stosuje.

Jak wspomniałam na początku, rola dyrektora placówki oświatowej w obecnych czasach jest niezwykle trudna. Coraz częściej określa się go mianem menedżera. Winien on tworzyć właściwe warunki do twórczej i efektywnej pracy podległym sobie pracownikom. Każdy, a więc i dyrektor lubi odnosić sukcesy. Chciałby, aby podwładni byli z niego zadowoleni żeby dostrzegali to, że potrafi wytworzyć właściwy klimat pracy, dobrze ją zorganizować i tak poprowadzić jej proces, aby wysiłek był minimalny, a korzyść maksymalna. Aby tak się stało, ciągle trzeba mieć na uwadze cel jaki chce się osiągnąć, to, do czego chce się dojść. Ponieważ celem każdego przedsięwzięcia nie jest jego tworzenie ale zakończenie. Wymaga to głębokie wiedzy, doświadczenia, wysiłku i zaangażowania, ale także wiary i konsekwencji dyrektora i jego współpracowników. Tylko wtedy można osiągnąć sukces.

Bibliografia:
1. Dzierzgowska I.: Dyrektor w zreformowanej szkole. Wyd. CODN Warszawa 2000
2. Elsner D.: Doskonalenie kierowania placówką oświatową. Wyd. Mentor Chorzów 1999
3. Goriszewski W.: Współczesne koncepcje zarządzania i funkcji kierowniczych w oświacie. WSPTWP Warszawa 2000
4. Plewka Cz. i Bednarczyk H. (red.): Vademecum menedżera oświaty. ITE, Radom 2000
5. Radziwiłł A.: O szkole, wychowaniu i polityce. WSiP, Warszawa 1992

 

Opracowanie: mgr Marzena Romanowska

Wyświetleń: 1789