Uczeń z zespołem Aspergera

Od pewnego czasu obserwuje się wzmożone zainteresowanie zespołem zaburzeń typu autystycznego, zwanych zespołem Aspergera. Syndrom Aspergera (Asperger Syndrom - AS) charakteryzuje się upośledzeniem podstawowych umiejętności społecznych i komunikacyjnych, komunikacji werbalnej i niewerbalnej. To zaburzenie rozwojowe o podłożu neurobiologicznym, mieszczące się w spektrum autyzmu (def. na podstawie materiałów ASPEN - Asperger Syndrom Education Network).

Zespół ten obejmuje dzieci wykazujące obecność zachowań i cech charakterystycznych dla autyzmu, przy jednoczesnym przeciętnym lub wysokim poziomie IQ. Dobry poziom intelektualny sprawia, że dzieci te trafiają do normalnych placówek oświatowo- wychowawczych, a rozpoznanie zaburzenia - najczęściej z narastającymi problemami wychowawczymi następuje późno, bądź jest nieprawidłowe.

Jednym z najbardziej znanych współczesnych badaczy zespołu Aspergera jest lekarz szwedzkiego pochodzenia Ch.Gillberg. Wyróżnił on sześć kryteriów diagnostycznych pozwalających odróżnić objawy "aspergerowskie" od objawów charakterystycznych dla innych zespołów autystycznych i zachowań podobnych do autyzmu. Według Gillberga na specyfikę zespołu Aspergera składają się:

- Zaburzenia sfery społecznej w powiązaniu ze skrajną egocentrycznością; niezdolność lub brak ochoty do uczestniczenia w kontaktach z rówieśnikami, słabe rozumienie wskazówek społecznych, reakcje nieadekwatne do bodźca.
- Ograniczone zajęcia i zainteresowania, a w ich zakresie; większe wykorzystanie pamięci niż rozumienia, względne wyłączenie innych zainteresowań, przywiązanie do tego co powtarzalne.
- Powtarzające się rutynowe zachowania lub rytuały, które mogą angażować samego siebie lub angażować innych.
- Osobliwości związane z mową i językiem, takie jak: nadzwyczajnie perfekcyjny język ekspresyjny, osobliwa charakterystyka głosu, defekt rozumienia języka, obejmujący niewłaściwą interpretację znaczeń dosłownych oraz domyślnych.
- Problemy w zakresie komunikacji niewerbalnej, takie jak: ograniczenie używania gestów, nieporadna mowa ciała, ograniczona lub niewłaściwa ekspresja twarzy, osobliwie "obojętne" spojrzenie, trudności związane z fizyczną bliskością z innymi.
- Ruchowa niezdarność (nie musi występować we wszystkich przypadkach).

Charakterystyka powyższych objawów pozwala określić cechy ucznia z zespołem Aspergera (K. Williams "Zrozumieć ucznia z zespołem Aspergera").

Mocną stroną uczniów z AS jest zapamiętywanie szczegółów, dat, faktów, postaci, a także uzdolnienia matematyczne. Osoby z AS są jednak często mało skoncentrowane, łatwo rozpraszają się, skupiają uwagę na mało znaczących bodźcach zewnętrznych lub wewnętrznych. Mają skłonności do wycofywania się do swoich skomplikowanych światów wewnętrznych, występują trudności z uczeniem się w grupie.

Mowa w zakresie słownictwa i gramatyki jest dobrze rozwinięta, występują specyficzne zainteresowania typu intelektualnego np. w dziedzinie geografii, historii. Dzieci takie napotykają trudności podczas rozwiązywania różnych problemów, jakie niesie codzienne życie, występują kłopoty z rozumieniem. Zdolność uczenia się na pamięć ma naturę mechaniczną. Charakterystyczny, pedantyczny styl wypowiedzi oraz bogate słownictwo daje fałszywe wrażenie, że rozumieją to, o czym mówią. Występuje skłonność do dawania tyrad, nieustannego robienia "wykładów" dotyczących ich obszaru zainteresowań, zadawania powtarzających się pytań związanych z zainteresowaniami. Mają problemy ze zrezygnowaniem z niektórych pomysłów i domagają się ich realizacji niezależnie od wymagań zewnętrznych. Stosują monotonny lub wyniosły, nienaturalny ton głosu, niewłaściwie wykorzystują kontakt wzrokowy. Niekiedy odmawiają uczenia się tego, co nie jest zgodne z ich zainteresowaniami.

Dzieci z zespołem Aspergera są niespokojne, skłonne do obsesyjnego zamartwiania się, gdy nie wiedzą, czego mają oczekiwać. Nawet minimalne zmiany w życiu codziennym źle wpływają na ich funkcjonowanie. Powtarzające się rytuały dają im pewnego rodzaju stabilność, dlatego sztywno się ich trzymają. Są bardzo wrażliwe na stresowy środowiskowe, a stres, hałas, przeciążenie i zmęczenie łatwo wytrącają je z równowagi. Łatwo zniechęcają się wówczas i wykazują głębokie upośledzenie zdolności do tworzenia więzi międzyludzkich, "sprawiają wrażenie osób delikatnych, podatnych na zranienia i żałośnie dziecinnych" (Wing 1981).

W stosunkach społecznych bywają naiwne (nie zauważają, że inni czasem je okłamują lub próbują oszukać), skrajnie egocentryczne, mogą też nie akceptować kontaktu fizycznego z drugą osobą. Często brak im wrażliwości i taktu, niewłaściwie interpretują wskazówki społeczne. Widać wyraźne problemy z dostosowaniem własnych zachowań społecznych do konkretnych sytuacji, występuje niezwykła trudność w uczeniu się norm społecznych oraz opór wobec zewnętrznych oddziaływań wychowawczych. Wykazują niewielką zdolność inicjowania i podtrzymywania konwersacji, choć zazwyczaj pragną uczestniczyć w życiu społecznym. Nie rozumieją skomplikowanych reguł interakcji społecznych, często nie rozumieją dowcipów, ironii i metafor.

Z powodu znacznych problemów z koordynacją ruchów dzieci z zespołem Aspergera są niezgrabne i nieporadne pod względem fizycznym; stawiają sztywne, niezręczne kroki, wolno biegają, nie pokonują toru przeszkód. Ich słabo rozwinięte ruchy precyzyjne są przyczyną trudności w pisaniu, rysowaniu, wycinaniu itp. co wpływa na zmniejszenie tempa rozwiązywania zadań szkolnych.

Nauczyciele mogą odegrać istotną rolę w rozwoju ucznia z zespołem Aspergera i jego funkcjonowaniu w szkole. Ponieważ dzieci te często nie są w stanie wyrazić swoich obaw i niepokojów, to od odgrywających ważne role w ich życiu dorosłych zależy, czy uznają one za warte wysiłku porzucenie swojego bezpiecznego świata wewnętrznych fantazji na rzecz niepewności świata zewnętrznego. Nauczyciele, więc pracujący z takimi dziećmi powinni zapewnić im taką organizację i stabilność, której im brakuje. Niezwykle ważne jest stosowanie kreatywnych strategii nauczania, nie tylko wspieranie w nauce, lecz również udzielanie pomocy, dzięki której poczują się one mniej odizolowane od innych, i będą w stanie sprostać wymaganiom stawianym przez życie codzienne.

Bardzo ważna jest ścisła współpraca szkoły i rodziców, a wymiana informacji między tymi dwoma instytucjami korzystnie wpływa na ogólny rozwój dziecka. Prowadzenie dzienniczka może wspomóc komunikację w obie strony, na bieżąco informując o osiągnięciach i kłopotach dziecka.

Jak pomóc dziecku z syndromem Aspergera osiągać sukcesy na miarę jego możliwości?

- Przekazuj informacje i instrukcje tak, aby były proste, łatwe do zrozumienia przez dziecko.
- Upewnij się, że zostałaś zrozumiana/ny.
- Tłumacz, dlaczego potrzebny jest kontakt wzrokowy - pochwalaj i zachęcaj do tego.
- Ogranicz wybór, którego ma dokonać dziecko do 2-3 możliwości jednorazowo.
- Określaj ściśle ile czasu dziecko może poświęcić na swoje "zainteresowania" dziennie i przestrzegaj tego.
- Wykorzystuj "czekanie na swoją kolej" jak najczęściej, nie tylko przy grach planszowych.
- Informuj o czynnościach, które mają nastąpić: "jak skończysz rysować pobawimy się"
- Staraj się delikatnie zmieniać sztywne zachowania dziecka, co pomoże mu zaakceptować sytuacje awaryjne.
- Staraj się rozpoznać, jakie sytuacje są najbardziej stresujące, co wywołuje frustracje i postaraj się wyeliminować je.
- Znajdź sposób na opanowanie złego zachowania dziecka- zignoruj, przytul.
- Jeżeli obiecasz coś - dotrzymuj obietnicy.
- Naucz dziecko, jak ma się zachować, gdy ktoś się z niego naśmiewa.
- Wyjaśniaj, jak należy się zachowywać w miejscu publicznym tj. kino, muzeum.
- Niech Twój uczeń wie, że jesteś z niego dumna/ny, niezależnie od wszystkiego, stale utwierdzaj go w tym przekonaniu.

Bibliografia

1. K. Wiliams "Zrozumieć ucznia z zespołem Aspergera"
2. M. Żebrowska "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży"
3. S.Bauer "Asperger Syndrome" art. www.asperger.republika.pl
4. R.Lord "Czy zespół Aspergera to to samo, co autyzm?" art. www.asperger.republika.pl
 

Opracowanie: Teresa Paluch

Wyświetleń: 1046