Katalog

Halina Soszyńska, Bożena Połeć
Pedagogika, Artykuły

Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci

- n +

Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci

Sposób spędzania wolnego czasu - oglądanie telewizji i gry komputerowe - oraz współczesne tempo życia niekorzystnie odbijają się na układzie nerwowym dzieci. Zapracowani i przemęczeni rodzice mają coraz mniej czasu i cierpliwości.

Z różnorodnych badań statystycznych i potocznych obserwacji wynika, że coraz poważniejszy staje się problem zaburzeń emocjonalnych, a w tym zespół nadpobudliwości psychoruchowej.

Sytuacja dziecka nadpobudliwego jest bardzo złożona. Często wiąże się z odrzuceniem przez rówieśników z powodu zachowań wynikających ze schorzenia jakim jest ADHD.

U dzieci, u których występuje nadpobudliwość psychoruchowa, wzrasta napięcie emocjonalne mogące doprowadzić do zaburzeń o charakterze nerwicowym. Dziecko za wszelką cenę próbuje dostosować się do oczekiwań otoczenia. Towarzyszy temu poczucie winy, obniżenie własnej wartości, lęk przed oceną i kontaktami społecznymi. Z kolei nieumiejętność dostosowania się do narzuconych reguł i zasad wywołuje u ucznia reakcję przeciwstawiania się im, a nieakceptowanie sankcji społecznych prowadzi do agresji.

Teresa Bednarska i Halina Spionek uważają, że z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czynienia wtedy, gdy dochodzi do powstania przewagi procesów pobudzania nad procesami hamowania. Jeżeli w fazie największego wzrostu mózgu występują jakieś przeszkody, mogą one doprowadzić do zmniejszenia się liczby połączeń nerwowych oraz spowolnić niezbędne biochemiczne procesy dojrzewania. To może zaburzyć dynamikę procesów nerwowych, a tym samym wpłynąć na opóźnienie kształtowania się mowy, pisania, czytania oraz myślenia.

Typowe zachowania dzieci nadpobudliwych psychoruchowo

- nadmierna ruchliwość, chaotyczna aktywność (chodzenie, bieganie po klasie w czasie zajęć, kręcenie się, wiercenie, wstawanie z krzesła,
obgryzanie długopisu, wieczny bałagan na ławce, poczucie wewnętrznego niepokoju),
- trudności w koncentracji,
- wykonywanie czynności bez przewidywania następstw,
- rozpoczynanie wykonywania zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji,
- kłopoty z przestrzeganiem zasad,
- problemy z wykonywaniem skomplikowanych prac,
- trudności w zrozumieniu poleceń,
- pochopne wyciąganie wniosków,
- gadatliwość, przerywanie innym,
- niecierpliwość - krótkie oczekiwanie na swoją kolej podczas wykonywania zadań w grupie,
- krótki okres odwlekania działania,
- agresja,
* wybuchowość, przejawiająca się jako częste zmiany nastroju,
- prowokowanie do uzyskiwania negatywnych opinii od otoczenia,
- bunt, odmowa wykonywania zadań,
- płaczliwość, kłótliwość,
* skłonność do bijatyk,
* niezdyscyplinowanie, upór,
- brak wiary we własne możliwości,

Obok tych podstawowych objawów mogą mieć miejsce również pewne objawy towarzyszące, takie jak: zaburzenia snu, lęki nocne i dzienne, moczenie się, tiki, jąkanie się.

O dzieciach tych często mówi się zdolny, ale leniwy. W wielu przypadkach tak nie jest. Zazwyczaj są inteligentne i wrażliwe, nie potrafią jednak wykorzystać swoich umiejętności. Nie rozumiane zaczynają się zniechęcać do nauki.
Tomasz Wolańczyk wymienia trzy grupy objawów charakterystycznych dla nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi:
- nasilone zaburzenie uwagi,
czyli niemożność jej skoncentrowania,
- nadmierna impulsywność,
- nadmierna ruchliwość.


Objawy zespołu nadpobudliwości, takie jak nadruchliwość, impulsywność, zaburzenia koncentracji uwagi utrudniają naukę szkolną i nawiązywanie prawidłowych relacji z rówieśnikami. Mogą też rzutować na całe przyszłe życie dziecka. Z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często współwystępują specyficzne trudności w uzyskiwaniu umiejętności szkolnych, takie jak dysleksja, dysgrafia, dysortografia i dyskalkulia, co dodatkowo pogarsza sytuację szkolną dziecka. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej nierzadko manifestują zaburzenia zachowania. Ich postępowanie jest niezgodne z ogólnie przyjętymi normami.

Dziecko nadpobudliwe jest nieuważne, impulsywne i nadruchliwe zawsze lub prawie zawsze. W zależności od wymagań i tolerancji otoczenia objawy mogą być mniej lub bardziej przeszkadzające i utrudniające życie dziecka i jego otoczenia.

Aby można było mówić o zespole nadpobudliwości, dziecko musi mieć objawy stale lub niemal stale, (choć o różnym nasileniu), a zatem i w szkole i w domu i na podwórku. Zwykle najbardziej nasilone są w szkole, ze względu na konieczność zachowania tam stałej uwagi i pozostawania w jednym miejscu. Nadpobudliwość jest cechą, która może się znacznie nasilić pod wpływem stresu, w dużej klasie, po zmianie nauczyciela, ale także przy problemach rodzinnych.

Jak pomóc dziecku z zaburzeniami koncentracji uwagi?

Dziecku, które ma zaburzenia koncentracji uwagi, a więc:
długo zabiera się do odrabiania lekcji,
nie potrafi długo skupić się na danej pracy,
rozpraszają go różne przedmioty wokół,
ma kłopoty z przyswojeniem materiału,
można pomóc poprzez następujące działania:
1. Ograniczenie ilości bodźców dochodzących do uczniów.
2. Indywidualizacja pracy i stała bezpośrednia praca z uczniem.
3. Zapewnienie uczniowi miejsca w pierwszej ławce, blisko nauczyciela.
- Uczeń powinien siedzieć sam lub z bardzo spokojnym uczniem (ale nie z najlepszym przyjacielem).
- Nigdy nie sadzamy przy oknie.
- W przypadku, gdy uczeń potrzebuje dużo przestrzeni, sadzamy w ostatniej ławce.
4. Dostosowanie tempa pracy do możliwości ucznia.
5. Wydawanie prostych, krótkich i jednoznacznych poleceń. Zanim zaczniesz mówić, zadbaj o to, aby dziecko zatrzymało się, popatrzyło na Ciebie (ważne, żeby patrzyło na usta). Pomocne są też różne gesty. 6. Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na mniejsze możliwe do zrealizowania etapy.
7. Podkreślaj istotne informacje - np.: zwróć na to uwagę, to jest ważne
8. Korzystanie z różnych sposobów przekazu - pokazuj, twórz tabele, schematy, podkreślaj na kolorowo itd.. 9. Wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je 10. Szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania

Sposoby pracy z dzieckiem o nadmiernej ruchliwości


Dziecku z objawami nadruchliwości, które
- biega w kółko, jest stale w ruchu
- chodzi po klasie
- wierci się, wspina się np. na meble
- ogląda telewizję i coś robi
- woli zabawy ruchowe
- je śniadanie i biega
mogą pomóc następujące działania:

1. Włączenie ucznia do aktywnego udziału w lekcji.
2. Kierowanie energia dziecka tak, aby jak najmniej przeszkadzało otoczeniu.
- Korzystanie w czasie lekcji z pomocy ucznia nadpobudliwego w wykonywaniu prostych czynności, po to, aby mógł spożytkować nadmierną ruchliwość.
3. Organizowanie czasu tak, aby uczeń miał możliwość zrealizować swoją ponad przeciętną potrzebę ruchu.
4. Planowanie krótkich przerw w czasie dłuższych prac na wyładowanie zgromadzonej energii.
5. Zasugerowanie rodzicom udział dziecka w zajęciach sportowych.

Jak pomóc dziecku radzić sobie z własną impulsywnością?


Nadmierną impulsywność, charakteryzującą dziecko, które:
- nie potrafi poczekać na swoją kolej
- wyrywa się z odpowiedzią, nie czekając na pozwolenia
- często wtrąca się do rozmowy innych
- nie potrafi zaplanować swojej pracy
- nie potrafi robić czegoś w określonej kolejności
- przypadkowo, nieumyślnie niszczy swoje nerwy można redukować poprzez:

1. Opracowanie wspólnie z uczniem systemu zasad, reguł i związanych z nim nagród i konsekwencji.
- System powinien być zrozumiały dla ucznia.
- Umieszczenie aktualnie obowiązujących zasad w formie graficznej na widocznym dla ucznia miejscu w klasie.
- Jeśli dziecko koniecznie chce z nami rozmawiać, gdy jesteśmy zajęci,
podajmy mu kartkę, aby zapisało to, co przyszło mu właśnie do głowy i czym chce się z nami podzielić - i porozmawiajmy o tym później.
- Ostrzegajmy dziecko przed zrobieniem czegoś, czego robić mu nie wolno.
- Należy często przypominać, że istnieją reguły, dopiero po, kilku przypomnieniach stosować konsekwencje.
- Kary i nagrody stosować natychmiast.
- Wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania.
2. Rozpoczynanie zajęć lekcyjnych od ćwiczeń odprężających, a następnie kinestetycznych.
3. Ograniczenie ilość bodźców dochodzących do uczniów.
4. W różnych sytuacjach zatrzymajmy się na chwilę i poprośmy, aby dziecko opowiedziało, co może się zdarzyć.
5. Przewidywanie, kiedy nastąpi niepożądane impulsywne zachowanie i powstrzymywanie ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mówiąc jednocześnie o następstwach i konsekwencjach.

PRZYCZYNY NADPOBUDLIWOŚCI


Czynniki powodujące nadpobudliwość można zestawić w dwie zasadnicze grupy:
1. uszkodzenia układu nerwowego,
które mogą powstać, gdy
- dziecko znajduje się w łonie matki np. na skutek alkoholizmu, chorób, niewłaściwego odżywiania się matki, urazów mechanicznych
- w czasie porodu, w wyniku niedotlenienia, zamartwicy, czy wylewów śródczaszkowych
- na skutek zapalenia opon mózgowych, czy mózgu, ciężkiego przebiegu chorób zakaźnych
2. niewłaściwe oddziaływania społeczno - wychowawcze:

- nerwowa, napięta atmosfera w domu (zatargi, awantury)
- wadliwy proces wychowawczy (wychowanie niekonsekwentne, nierówny stosunek uczuciowy, brak równowagi w karaniu i nagradzaniu, niejednolite działania rodziców, wychowanie zbyt rygorystyczne.

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM?

1. Należy upewnić się, czy dziecko nas słucha.
2. Patrzymy dziecku w oczy.
3. Nie należy atakować dziecka. Reakcją na atak jest obrona. Instrukcja skierowana do dziecka musi być precyzyjna i krótka, na ile potrzebna jest dziecku nadpobudliwemu.
4. Używamy jak najmniej słów. Dziecko nadpobudliwe nie słyszy około 50 % tego, co się do niego mówi i zapamiętuje około 50 % tego, co usłyszało.
5. Słowo pisane lepiej trafia do dziecka.
6. Stosujemy pochwałę opisową.
7. Nagradzamy nawet najmniejsze sukcesy, choćby tylko uśmiechem.

Zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym


Przystępując do pracy z dzieckiem nadpobudliwym, należy pamiętać o głównych założeniach:
1. Konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno, a czego nie może wykonać.
2. Należy wyznaczyć niezbyt odległe cele działania i określić sposób ich realizacji. Chwiejna koncentracja oraz duże rozproszenie uwagi powoduje kierowanie swoich zainteresowań na coraz to inne bodźce. Stawianie odległych celów powoduje zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania i rozpoczynanie coraz to nowych zabaw. Dlatego im bliżej jest postawiony cel lub termin, tym większa pewność, że polecenie zostanie wykonane, a praca zakończona.
3. Systematyczne przyzwyczajanie i wdrażanie dziecka do finalizowania każdego rozpoczętego działania.
4. Stała kontrola i przypominanie o obowiązkach oraz pomoc w ich realizacji.
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo wychowywane od najwcześniejszego dzieciństwa w spokojnej, serdecznej atmosferze, w systemie konsekwentnych wymagań i stałej kontroli, przy pełnej pomocy rodziców i nauczycieli, ma wszelkie szanse prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, aczkolwiek nadal pozostanie skłonne do przejściowych zaburzeń równowagi procesów nerwowych.

Reakcją na przejawy nadpobudliwości powinna być spokojna, rzeczowa pomoc, a nie gniew i kary. Dorośli powinni pamiętać, że nadpobudliwość i wiążące się z nią problemy, nie są przejawem złej woli dziecka, lecz wynikają z niezależnych od niego przyczyn.

LITERATURA:
1. Bednarska T., Nadpobudliwość psychoruchowa w: Rozpoznawanie i reedukacja uczniów o częściowo zaburzonym rozwoju psychomotorycznym, (red. M. Szumiał), Kraków 1982.
2. Nartowska H.: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowa, PZWS Warszawa 1980
3. Nartowska H.: Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986
4. Sarfontein G., Twoje nadpobudliwe dziecko, Warszawa 1999,
5. Spionek H., Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970.
6. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. "Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci" Lublin 1999

 

Opracowanie: mgr Bożena Połeć
mgr Halina Soszyńska

Wyświetleń: 848


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.