Walka o władzę nad chrześcijańską Europą w XI - XIII wieku

Czas: 1 godzina lekcyjna

Cel lekcji: Geneza kryzysu Kościoła na przełomie X i XIw. Papiesko - cesarski spór o inwestyturę..

I. Wiadomości
a) Zapamiętanie
Uczeń zna daty:
- schizma wschodnia - 1054r
- wydanie Tez Grzegorza VII - Dictatus papae - 1075 r.
- obłożenie cesarza Henryka IV ekskomuniką - 1076 r.
- pokuta cesarza pod Canossą - 1077 r.
- zawarcie konkordatu w Wormacji - 1122 r.

Uczeń wie kim byli:
- papież Grzegorz VII
- cesarz Henryk IV
- cesarz Henryk V
- papież Kalikst II
- król polski Bolesław Śmiały

b) Rozumienie
Uczeń rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia:
- filia, inwestytura, dominium mundi, uniwersalizm, konkordat, ruch kluniacki, symonia, ekskomunika, synod, kongregacja, obóz gregoriański, obóz antygregoriański, schizma wschodnia.

II. Umiejętności

a) Stosowane w sytuacjach typowych
Uczeń umie:
- wyjaśnić na czym polegała schizma wschodnia i jakie były jej konsekwencje,
- scharakteryzować przejawy kryzysu w Kościele od połowy IX do połowy XI w.,
- opisać powstanie, program i znaczenie ruchu reformatorskiego dla odnowy Kościoła,
- wskazać na mapie miejscowości Cluny, Wormacja, Canossa,
- przedstawić genezę, przebieg i konsekwencje konfliktu pomiędzy Grzegorzem VII a Henrykiem IV,
- wymienić decyzje konkordatu wormackiego,

b) Stosowane w sytuacjach nietypowych
Uczeń umie:
- przeanalizować stosunki papiestwa z cesarstwem od czasów Karola Wielkiego,
- ocenić w jaki sposób Dictatus papae sprzyjał utrwalaniu schizmy wschodniej,
- ocenić czy Canossa była zwycięstwem czy klęską Grzegorza VII,

Środki dydaktyczne: mapa "Europa w XI - XII w." , podręcznik, M. Sobańska - Bondaruk, S. Lenard, Wiek V - XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, Warszawa 1997, s. 126 - 130. (Dictatus papae z1075 r., Papież Grzegorz o zdjęciu klątwy z cesarza w Canossie w 1077r., Konkordat warmacki z 23 września 1122 r.), rekwizyty symbolizujące cesarza i papieża.

Metody nauczania: pogadanka, drama, dyskusja, interpretacja tekstów źródłowych.

Cel wychowawczy: Doskonalenie umiejętności dyskutowania oraz kształtowanie otwartości na poglądy innych ludzi.

Tok lekcji

I. Czynności porządkowo - organizacyjne.

II. Wprowadzenie

1.Uczniowie wspólnie z nauczycielem siadają w kole i zwięźle przypominają jaką rolę i pozycję posiadał Kościół katolicki w Cesarstwie Bizantyjskim. Analizują jak układały się stosunki papiestwa z cesarstwem od czasów Karola Wielkiego.

2. Następnie nauczyciel zwięźle opowiada uczniom o przejawach wielkiego kryzysu w Kościele od połowy IX w. do połowy XI w. oraz o znaczeniu ruchu kluniackiego dla jego odnowy.

III. Rozwinięcie

1. Nauczyciel prosi uczniów by według swoich poglądów wybrali jeden z dwóch zespołów: zwolenników Grzegorza VII bądź Henryka IV. Prosi by liderzy obu grup wcielili się w postać cesarza i papieża. Uczeń ucharakteryzowany za Grzegorza VII odczytuje Dictatus papae (akcentując tonacją głosu i gestem najważniejsze jego fragmenty). Jego zwolennicy po uważnym wysłuchaniu reagują spontanicznymi oklaskami i zadają pytania. Drugi uczeń wciela się w postać Henryka IV, który na synodzie biskupów w Wormacji krytykuje papieża, jego tezy i uzasadnia nieważność jego wyboru.
Po zakończeniu inscenizacji wszyscy uczestnicy zastanawiają się w jaki sposób konflikt zostanie rozwiązany.

2. Wcześniej przygotowana grupa ucharakteryzowanych uczniów przedstawia scenę klęczącego Henryka IV proszącego Grzegorza VII o zdjęcie klątwy przed zamkiem w Canossie. Należy uwzględnić też postać opata Cluny i hrabiny Matyldy zachęcających papieża do kompromisu. Informacje uczniowie czerpali z tekstu źródłowego przygotowanego przez nauczyciela. Na koniec nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe zagadnienia i prosi o zastanowienie się w jaki sposób konflikt mógłby zostać rozwiązany.

3. Grupa uczniów przedstawia scenę ze zjazdu Henryka V z Kalikstem II w Wormacji w 1122 r. Obaj odczytują przed zgromadzoną publicznością uzgodniony kompromis kończący okres walki.

IV. Podsumowanie
Podsumowanie lekcji pod kierunkiem nauczyciela. Przypomnienie najważniejszych dat, wydarzeń i pojęć. Na zakończenie wszyscy analizują do którego obozu politycznego powinna przyłączyć się Polska.

Praca domowa
Wciel się w rolę doradcy króla polskiego Bolesława Śmiałego i napisz list w którym rozważysz wszystkie argumenty za przyłączeniem się do obozu cesarskiego lub papieskiego.

 

Opracowanie: Agnieszka Balicka - nauczyciel historii

Wyświetleń: 4738