Katalog

Agnieszka Kowalczyk
Religia, Artykuły

"Dojrzałość ludzka" jako cel wychowania

- n +

"Dojrzałość ludzka" jako cel wychowania

"Celowość człowieka jest związana z jego celem ostatecznym i stanowi o jego najpełniejszym osiągnięciu. Ujmując proces wychowania od strony jego wewnętrznej celowości, możemy mówić o osiągnięciu dojrzałości jako najwyższym celu wychowania. Różne są jednak ujęcia i różne rozumienia dojrzałości, za każdym razem zależą one od koncepcji człowieka przyjętej przez daną koncepcję wychowania." [1]

"Współczesne zwrócenie się ku człowiekowi jako horyzontowi znaczeniowemu dla działalności wychowawczej, charakteryzujące obecnie nie tylko chrześcijańskie ujęcia wychowania, w szczególny sposób uwypukliło problem dojrzałości ludzkiej widziany jako najważniejszy cel wychowania.

Wydaje się rzeczą oczywistą, że dojrzałość ludzka jest celem wychowania. Wychowanie ma sens, gdy jako swój najwyższy cel stawia pomoc osobie ludzkiej w urzeczywistnianiu swojego człowieczeństwa, a konkretnie w osiąganiu pełnej dojrzałości. Pozostaje jednak problem treści tej dojrzałości. Chodzi o sprecyzowanie takiego momentu, w którym człowiek mógłby stwierdzić: jestem dojrzały." [2]

Ludzie pragną uchodzić za dojrzałych: oceniające określenie "dojrzały człowiek" ma wyraźnie dodatnie zabarwienie. Czy można ustalić kryteria dojrzałości? Na jakiej podstawie można stwierdzić, że ktoś jest dojrzały?

Odpowiadając na takie pytania Michalik uważa, że "samo pojęcie - dojrzałość - jest wieloznaczne. Chodzi bowiem może o dojrzałość intelektualną, o określoną wiedzę i zdolność rozumienia. Stan ten symbolizuje świadectwo dojrzałości, potwierdzając niejako uzyskaną wiedzę i umiejętność posługiwania się nią." [3]

Dojrzałość można też pojmować jako pewien stan biologiczny. Miarą takiej dojrzałości jest określony wiek, osiągnięcie takiej jego granicy, z którą wiążą się uprawnienia dorosłych ludzi, a także rozwinięte warunki i możliwości fizyczne, siła fizyczna.

Natomiast dojrzałość życiowa warunkuje styl życia, jego wartość. Obejmuje ona niewątpliwie określony poziom intelektualny i stan rozwoju fizyczne-go. Elementem niezbędnym jest także dojrzałość psychiczna: rozwinięte życie psychiczne, świadoma motywacja, wola działania nastawiona na określone cele. Dopiero jedność wszystkich tych elementów; biologicznego, intelektualnego i psychicznego, oraz wysoki poziom ich rozwoju czyni człowieka dojrzałym życiowo. [4]

Dojrzałość życiowa człowieka ujawnia się oczywiście w różnych postaciach, w rozmaitych okolicznościach i dziedzinach życia np.: dojrzałość polityczna, kulturalna, moralna. O dojrzałości decyduje charakter wnętrza ludzkie-go: ujawnione w zewnętrznym zachowaniu życie wewnętrzne. Niełatwo scharakteryzować dojrzałość moralną, przedstawić wszelkie jej przejawy i odniesienia. Z pewnością jednak można uznać za jej kryteria szczególne sposoby za-chowania się znamionujące człowieka dojrzałego: myślącego, rozumiejącego i czującego, mającego na względzie nie tylko swoje dobro, ale też innych ludzi i ich dobro.

Do sposobów tych należy po pierwsze, wysokie poczucie odpowiedzial-ności za swoje postępowanie, zdolność poddawania go ocenie z punktu widzenia wymagań rozumu i wymagań moralności, przewidywania jego skutków dla siebie i dla otoczenia.

Po drugie - do sposobów tych można zaliczyć samodzielność podejmowania decyzji, dokonywania wyborów w złożonych sytuacjach na podstawie znajomości, społecznie uznawanych reguł postępowania oraz własnego rozeznania w danej sytuacji. Niezbędna jest tu wrażliwość moralna, uświadomienie sobie granic między tym co dobre, słuszne, właściwe, a tym co złe, podłe, nie-słuszne, zdolność poddawania poszczególnych zjawisk i czynów ocenom moralnym.

Po trzecie - do tych sposobów postępowania, charakterystycznych dla człowieka moralnie dojrzałego, zaliczamy umiejętność kontroli własnego postępowania, stawiania sobie określonych zadań i wymagań, stosowania wobec siebie moralnych rygorów, narzucania sobie także hamulców i ograniczeń.

Jednym z elementów tej zdolności jest samokrytycyzm, odwaga przyznania się do błędu i gotowość skorygowania swojego postępowania. [5]

"Często wskazuje się, że dojrzałość ludzka jest związana z obecnością dwu nieodzownych dyspozycji, które są istotnymi znakami urzeczywistniania człowieczeństwa:
- ze zdolnością uchwycenia swoich realnych możliwości i tworzenia własnego projektu życia naprawdę ludzkiego;
- z nabyciem pozytywnych cech, które umożliwią osobie urzeczywistnienia celów autentycznie ludzkich." [6]

Zdolność tworzenia własnego projektu życia naprawdę ludzkiego domaga się poszukiwania i nabywania świadomości, autentycznych dążeń ludzkich.

Nie chodzi tutaj o wyliczanie wszystkich takich dążeń, tym bardziej, że nie mogą być one sprowadzone do jakiejś jednej podstawowej struktury lub aspektu. Pewna grupa dążeń człowieka jest uzależniona od jego indywidualności, inne są zależne od kontekstu społeczno-kulturalnego, w jakim żyje.

"W każdym człowieku istnieją pewne aspiracje, pragnienia, nadzieje, projekty, marzenia. Nie wszystkie jednak są autentycznie ludzkie. Niektóre mogą być bezpośrednio lub pośrednio wręcz >>nieludzkie<< lub >>odczłowieczające<<. Pierwszym symptomem dojrzałości jest zdolność rozróżniania pomiędzy dążeniami autentycznie ludzkimi, a tymi które są dehumanizujące (nieludzkie) związane z wybieraniem pierwszych, a odrzucaniem drugich." [7]

Podstawowym dążeniem człowieka jest dążenie do potwierdzenia siebie i do znaczenia, które na poziomie biologicznym utożsamiane jest z instynktem samozachowawczym, a na wyższych poziomach życia osobowego z dążeniem do potwierdzenia się w życiu i stania się kimś znaczącym. Tutaj znajduje się pragnienie wielkości, chwały, honoru, działania i współdziałania, które stanowią możliwość akceptacji i wyrażania się własnego "ja". [8]

Dążenie do bycia akceptowanym, respektowanym, kochanym i zrozumianym przez inne osoby, stanowi konsekwencję poprzedniej potrzeby i jest podyktowane społeczną naturą człowieka, która domaga się relacji oraz dialogu z innymi. Ta relacja najpełniej wyraża się w miłości, gdyż jedynie ona nie czyni z osoby narzędzia i nie uprzedmiotowia jej.

Dążenie do prawdy o człowieku i o świecie, do rozpoznania wartości obiektywnych i do wspólnoty międzyludzkiej jest znane u ludzi wszystkich czasów, stanowiąc o godności osoby.

Dojrzałą jest osoba, gdy nabywa zdolność wprowadzania w praktykę, realizowania w ramach pewnego globalnego projektu życia. Można więc za dojrzałą uważać taką osobę, która zdołała doprowadzić do spójności swoich autentycznie ludzkich dążeń ze swoją konkretnie przyjmowaną postawą.

Pozytywne cechy osobowości pozwalają na zintegrowanie osobowości i prowadzą do wykształcenia się osobistego stylu życia. Takimi pozytywnymi według Nowaka cechami osobowości są m.in.:
- "cecha stałości
- cecha miłości ofiarnej
- cecha rozsądnej kreatywności." [9]

Dojrzałość polega na swoistej równowadze dynamicznej, charakteryzującej się pewną stałością, która jeśli nie będzie ustawicznie udoskonalona, stopniowo może zaniknąć.

Wysiłek budowania społeczności dorosłej i dojrzałej musi zmierzać z konieczności do czynienia dorosłych dojrzałymi. Jedynie dojrzałe osoby zdolne będą przyjąć i zachować rozporządzenia społeczne w duchu prawdziwej wolności. [10]

Przypisy:
1. Nowak M., op.cit., s. 408.
2. Tamże, s. 409.
3. Michalik M., Wzory i postawy, Warszawa 1979, s. 41.
4. Tamże.
5. Tamże.
6. Nowak M., po.cit., s. 409.
7. Tamże, s. 410.
8. Tamże.
9. Tamże, s. 412.
10. Tamże, s. 413.
 

Opracowanie: Agnieszka Kowalczyk

Wyświetleń: 1584


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.