Katalog

Aleksandra Borzęcka
Język polski, Artykuły

Literatura jako stymulacja kompetencji komunikacyjnej

- n +

Literatura jako stymulacja kompetencji komunikacyjnej

Książka jest trwałym elementem kultury: spełnia, wielorakie funkcje występujące we wszystkich obszarach działalności człowieka, co powoduje niemożliwość zbudowania satysfakcjonującej definicji. K. Gombiowski stwierdza: "książka jest całością, złożoną z treści piśmienniczych, funkcji i formy książkowej. Tworzywem książki jest tekst i materia fizyczna książki. Ale o tym, jak książka spełnia swoją funkcję narzędzia przekazu, decyduje sposób organizacji materii, inaczej sztuka książki." Książki możemy podzielić na książki literackie i funkcjonalne. Książka funkcjonalna oddziałuje w sferze zasobu wiadomości. Funkcje informacyjne, kształcące, poznawcze są często wyodrębnione w określonych intencjonalnie systemach organizacyjnych, do nich należą: system informacji naukowej, technicznej, ekonomicznej, systemy szkolnego nauczania, systemy popularyzacji wiedzy. Książka literacka według. Kłosowskiej działa na odbiorców "oczyszczająco" moralnie i psychicznie, tworząc bezinteresowne więzi społeczne, pogłębiające plastyczność intelektualną i wrażliwość uczuciową, wywołując postawy społecznego zaangażowania i aspiracji twórczych. Literatura opierająca się na grze wyobraźni, począwszy od bajek, a skończywszy na opowiadaniach fantastyczno - naukowych czy też żartobliwych tkwi swoimi korzeniami w codziennych przeżyciach i znajduje w nich swoją kontynuację. Pozwala dziecku odkryć nowe siły, które uczynią je zdolnym do wywarcia wpływu na samego siebie i na otaczający świat. Dziecko czyta utwór literacki nie bezinteresownie. Czyta dla zaspokojenia potrzeb ludycznych kompensacyjnych.

W. Żuchowska uważa, że naturalny odbiór czytelniczy w wieku dziecięcym jest odbiorem naiwnym, siłą rzeczy, uproszczonym. Tradycyjna edukacja szkolna jeszcze go umacnia: redukując oczekiwania lekturowe do poznawczych wychowawczo wartościowych czyni je mnie naturalnymi, bardziej jednostronnymi, prowadząc często do interpretacji fałszywych, skrzywionych, zupełnie nieuzasadnionych. Odbiór naiwny, uproszczony jest jednak uwarunkowany przede wszystkim możliwościami poznawczymi dziecka, zależnymi od wewnętrznie ukierunkowanych stadiów czy też etapów rozwoju myślenia. Dziecku w wieku wczesnoszkolnym właściwy jest typ myślenia konkretnego. Dziecko jest skłonne rozumieć tekst literacki jako prostą informację o faktycznych zdarzeniach czy osobach, odczytując, więc utwór w kategoriach dosłowności. Jednak jest w stanie wyjść poza dosłowność rozumienia, potrafi z przedstawionych zdarzeń wyciągnąć uogólniając wnioski, zrozumieć, że fakty i postacie nie musiały być rzeczywiste, ale pojawiły się po to, by podsunąć myślenie "o czymś innym". W okresie nauczania początkowego najtrudniej dzieciom rozumieć znaczenie symboliczne.

W. Żuchowska uważa, że interpretacja symboliczna przekracza możliwości poznawcze dziecka. Planując koncepcję przygotowania do odbioru utworów literackich, nie należy ignorować determinant związanych z fazami rozwoju myślenia.

Przeświadczenie o potrzebie pisania dla dzieci osobnych utworów spełniających określone normy stało się powszechne w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Nazwano tę twórczość literaturą dla dzieci i młodzieży. Bardzo szerokie, lecz ujmujące istotę zagadnienia określenie literatury dziecięcej przyjmuje, że w skład jej wchodzi to, co dzieci wzięły od dorosłych, co dla nich dorośli stworzyli i co same wymyśliły. Od zamierzchłych epok dzieciom towarzyszyła literatura ludowa. Pieśni, bajki, porzekadła, podania tworzyły złoża ustnie przekazywanej literatury. Wielkiego przewrotu w dziedzinie czytelnictwa dokonało wynalezienie druku. Szybko poznano zbiorek ośmiu bajek: "Śpiąca Królewna", "Mały Czerwony Kapturek", "Sinobrody", "Kot w butach", "Wróżki", "Kopciuszek", "Frant z czubkiem", "Paluszek". Po nich przyszły inne. Wzrastało przekonanie o znaczeniu książki zrozumiałej dla dziecka, wywołującej zainteresowanie, poszerzającej sferę poznawczą, wspomagającej rozwój poprzez odwoływanie się do wszystkich czynników umysłowych i fizycznych. Obok podręcznika, który pośredniczył między nauczycielem, a uczniem, pojawił się nowy typ książki - samodzielna lektura dla dzieci, wydawana z wyraźną intencją przeznaczenia dla młodego czytelnika.

Począwszy od klasy pierwszej dziecko, które dotąd tylko słuchało ciekawych opowiadań i historyjek, wkracza w świat samodzielnego poznawania rzeczywistości. Zbiór utworów przeznaczony dla młodego czytelnika jest ogromny. W klasie pierwszej są to książki takich autorów jak: J. Brzechwa, C. Janczarski, M. Jaworczakowa, M. Konopnicka, M. Kownacka, J. Tuwim, J. Porazińska i wielu innych. Literatura ta obejmuje takie gatunki jak: baśnie, bajki, ballady, legendy.

Literatura dla najmłodszych rozpoczyna się zazwyczaj od poezji. Rytm i rym ułatwi przyswojenie treści i sprawia przyjemność słuchową, a podobać się mogą zarówno nastrojowe liryki, jak i proste wierszyki, opisujące zdarzenia dziecięcego świata, wiersze wesołe, żartobliwe i wierszowane bajki.

Dzieci w wieku wczesnoszkolnym coraz bardziej odchodzą od poezji. Poszukują silnych wrażeń, ciekawej akcji, emocji. Są niecierpliwymi czytelnikami. Zatem szczególnie przydatne dla rozpoczynających naukę czytania są książki o ciekawej akcji, ujęte w formę krótkich odcinków tekstu, połączonych z odpowiadającymi im obrazkami.

Literatura:
1. Szczepańska M.: Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Kraków 2000
2. Cieślikowski J.: Wielka zabawa. Warszawa 1967
3. Kamowska - Lewańska I.: Literatura dla dzieci i młodzieży. Warszawa 1980
4. Sołecka - Ziółkowska M.: Radosna klasyka. Życie Szkoły 1996 nr.4
 

Opracowanie: Aleksandra Borzęcka

Wyświetleń: 2400


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.