Wpływ czynników zewnętrznych na stosunek uczniów do sztuki - ankieta i analiza wyników

ANKIETA DLA UCZNIA

Udziel odpowiedzi podkreślając jedna, lub kilka możliwych odpowiedzi. Wypowiedz się swobodnie na pytania otwarte.

1. Czy lubisz lekcje sztuki?
a) tak lubię
b) raczej tak
c) trochę
b) nie lubię

2. Czy ucząc się sztuki korzystasz:
a) tylko z lekcji
b) z podręcznika
c) z innych źródeł

3. Ile czasu w tygodniu poświęcasz na naukę sztuki i wykonanie zadanych ćwiczeń:
a) nie uczę się
b) 15 min
c) 30 min
d) 60 min i więcej

4. Co ci się na lekcjach sztuki podoba, a co chciałbyś zmienić ............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................

5. Czy uczysz się sztuki, bo: /zakreśl właściwe odpowiedzi/
a) lubisz ten przedmiot
b) dla uzyskania dobrej oceny
c) dla uzyskania akceptacji nauczyciela
d) dla rodziców
e) uważasz, że człowiek wykształcony powinien mieć wiedzę i posiadać umiejętności w tym zakresie.

6. Czy lubisz śpiewać?
a) bardzo lubię
b) tak
c) raczej nie
d) nie lubię (dlaczego?)........................................................

7. Czy lubisz wykonywać zadania plastyczne?
a) bardzo lubię
b) tak
c) raczej nie
d) nie lubię (dlaczego?).........................................................................

8. Czy uważasz, że połączenie muzyki i plastyki w jeden przedmiot jest korzystne, czy niekorzystne dla ucznia. Uzasadnij swój pogląd:

a/ tak, ponieważ...........................................................................
...................................................................................

b/ nie, ponieważ ...................................................................................
...................................................................................

9. Czy uczysz się grać na instrumencie?
a) tak
b) nie
c) uczyłem się grać dawniej
d) jeżeli nie, czy chciałbyś się uczyć grać i na jakim instrumencie (wymień na jakim)
....................................................................................

10. Czy chodzisz na dodatkowe zajęcia kształcące twoje umiejętności artystyczne - podkreśl właściwą odpowiedź
a) koło plastyczne
b) zespół wokalny
b) koło taneczne
c) koło teatralne
d) chór
e) lekcje gry na instrumencie
f) lekcje śpiewu
g) zespół instrumentalny
h) inne (jakie)..............................................................
i) nie chodzę

11. Która z wymienionych wyżej form jest dla ciebie szczególnie atrakcyjna i chciałbyś w niej aktywnie uczestniczyć...........................................
...................................................................................

12. Czy bierzesz udział w konkursach o charakterze artystycznym. W jakich najchętniej........................................................................
.....................................................................

13. Czy w twoim domu jest instrument muzyczny, na którym ktoś z rodziny gra:
a) tak
b) nie

14. Czy w twoim domu śpiewa się na uroczystościach rodzinnych np. kolędy przy stole wigilijnym
a) tak
b) nie
c) rzadko

15. Czy w twoim domu gromadzi się albumy o dziełach sztuki, płyty z "muzyką poważną"?
a) tak
b) nie

16. Czy w czasie wyjazdów z rodzicami do innych miast bywasz w muzeum, galerii, w teatrze, na koncercie, oglądasz zabytki architektoniczne:
a) tak
b) nie
c) czasami

17. Czy na lekcjach sztuki oglądałeś filmy o sztuce. Ile razy:
a) 1
b) 2
c) 3 i więcej
d) nie uczestniczyłem

18. Czy byłeś w galerii na wystawie plastycznej. Ile razy:
a) 1
b) 2
c) 3 i więcej
d) nie byłem

19. Czy byłeś w teatrze na widowisku teatralnym. Ile razy:
a) 1
b) 2
c) 3 i więcej
d) nie byłem

20. Czy byłeś w operze, lub na koncercie "muzyki poważnej". Ile razy:
a) 1
b) 2
c) 3 i więcej
d) nie byłem

21 Gdybyś miał możliwość, z której z wyżej wymienionych prezentacji artystycznych chciałbyś skorzystać?
.............................................................................

22. Czy chciałbyś zwiedzić, obejrzeć zabytki architektoniczne miasta, które uważasz za szczególnie interesujące pod tym względem:
a) nie
b) tak (jakie to miasto) ................................................................

Zestawienie i analiza wyników ankiety

Ankieta posłużyła do zgromadzenia materiału niezbędnego do uzyskania odpowiedzi na następujące pytania: jaki jest stosunek uczniów klas I do przedmiotu sztuka (korelującego dotychczasową muzykę i plastykę), co ich zdaniem wpływa na aktywizację postaw wobec sztuki: nauczyciel i sposób prowadzenia zajęć, dom rodzinny i wyniesione z niego tradycje, środowisko w jakim uczeń się wychowuje, dostępność do instytucji krzewiących kulturę oraz jakie są oczekiwania młodych ludzi, w jakich formach aktywności dla sztuki chcieliby uczestniczyć.

Kwestionariusz ankiety zawierał 20 pytań o charakterze zamkniętym (możliwość wybrania jednej odpowiedzi z podanych wariantów) oraz 2 pytania otwarte.

Próba została przeprowadzona na 126 osobowej grupie uczniów klas I, pod koniec roku szkolnego.

Pierwsza grupa pytań dotyczy zainteresowania uczniów przedmiotem sztuka. W pierwszym pytaniu uczniowie mieli określić swój stosunek do przedmiotu. Do wyboru mieli skalę czterostopniową. Zdecydowanie najliczniejsza grupa - 103 ankietowanych odpowiedziała, że lubi przedmiot, 17- raczej lubi, trochę lubi 6 osób. Nie było odpowiedzi negatywnych. Świadczy to o pozytywnym nastawieniu do zajęć o charakterze artystycznym.

Pytanie drugie zostało postawione w celu określenia źródeł z jakich korzystają uczniowie przygotowując się do zajęć. 46% osób stwierdziło, że uczy się tylko z podręcznika, 23%- korzysta tylko z wiadomości podanych przez nauczyciela na lekcji, a 11,5% uczniów korzysta z innych źródeł. 12% ankietowanych stwierdziło, że korzystają zarówno z lekcji jak i z podręcznika, a tylko 7,5 % osób uzupełnia wiadomości z lekcji szukając wiadomości z innych źródeł. Trudno określić czy taki rezultat wynika z małej samodzielności uczniów, czy też z wyczerpujących informacji uzyskanych na lekcji i dobrze skonstruowanego podręcznika.

Kolejne pytanie zostało postawione w celu ustalenia, ile czasu w tygodniu poświęcają uczniowie na naukę i wykonanie zadań plastycznych i muzycznych z przedmiotu sztuka. Do wyboru były podane cztery możliwe odpowiedzi, a uczniowie zareagowali na nie następująco:
nie uczę się - 15 osób
15 min - 36
30 min - 63
60 min i więcej - 12

Jak widać połowa badanych deklaruje, że na naukę poświęca pół godziny tygodniowo. Jest to niewiele czasu, tym bardziej, że kolejnych 15 uczniów wcale nie przygotowuje się do zajęć z przedmiotu. Należy wiec założyć, że albo uczniowie są zdolni i z łatwością przyswajają wiedzę w tym zakresie albo zaniedbują swoje uczniowskie obowiązki.

Następne pytanie było pytaniem otwartym, a ankietowani mieli ocenić co im się na lekcjach sztuki podoba, a co chcieliby zmienić. Odpowiedzi można pogrupować w następujące bloki tematyczne:
1. Powinno być więcej lekcji sztuki, 2 w tygodniu -
2. Więcej praktycznych działań muzycznych /śpiewania, słuchania muzyki/
i plastycznych /poznawanie nowych technik, rysowanie/ -
3. Częściej powinny być prezentowane filmy -
4. Nie powinno być ocen, sprawdzania wiadomości -
5. "Wszystko mi się podoba" -
6. "Podoba mi się sposób prowadzenia zajęć", "wychodząc z lekcji wszystko rozumiem", "podoba mi się doświadczenie nauczycieli", "zajęcia są oryginalne" -

Wszyscy ankietowani udzielili odpowiedzi na to pytanie, a większość osób wypowiedziała się szerzej i ich wypowiedzi zostały zakwalifikowane do kilku wyżej wymienionych wariantów. Wynika, że uczniowie ankietowanych klas chętnie uczestniczą w zajęciach sztuki. Najwyraźniej podkreślają zbyt małą ilość czasu przeznaczonego na ten przedmiot. Oczywiście nauczyciele mogliby podjąć wiele działań uatrakcyjniających zajęcia (filmy, więcej śpiewania, nowe techniki plastyczne) gdyby mieli do dyspozycji więcej godzin w tygodniu. Powyżej cytowane wypowiedzi również dobrze świadczą o warsztacie zawodowym nauczycieli sztuki.

Pytanie nr 5 zostało postawione w celu nie tylko określenia stosunku ankietowanych do przedmiotu, ale również i motywacje do nauki i aktywności. Uczeń miał do wyboru pięć możliwości, mógł również zakreślić kilka wariantów:
a - lubię przedmiot
b - dla dobrej oceny
c - dla nauczyciela
d - dla rodziców
e - człowiek wykształcony powinien mieć wiedzę w tym zakresie

Zdecydowanie uczniowie preferują odpowiedź "a" i "e". Większość z nich uczy się, bo nie sprawia im to przykrości i z pewną świadomością potrzeby posiadania wiedzy w ogólnym zakresie. Część uczniów podchodzi do zagadnienia praktycznie i uczy się dla oceny. Niewielki procent wypowiedzi dotyczy odpowiedzi "c" i "d" co może świadczyć o świadomości, że uczyć należy się przede wszystkim dla siebie. Część ankietowanych wybierała dwie z możliwych odpowiedzi.

Kolejne dwa pytania dotyczyły stosunku uczniów do podstawowej działalności artystycznej na zajęciach w szkole; mieli zadeklarować czy lubią śpiewać i wykonywać prace plastyczne.

Tylko 12 uczniów wypowiedziało się na te pytanie negatywnie. Uzasadniając swoje zdanie napisali: "nie lubię śpiewać, bo mi to nie wychodzi" i "nie mam zdolności, moje prace są brzydkie". Wypowiedzi uczniów "raczej nie lubię" śpiewać i malować mogą wynikać z braku wrodzonych zdolności lub niewiary w możliwość prawidłowego wykonania postawionych zadań. Pełniejsza interpretacja będzie możliwa po przeprowadzeniu analizy materiałów pomocniczych zebranych w czasie obserwacji uczniów na lekcji w czasie wykonywania przez nich określonych prac oraz wywiadu z nauczycielem.

Następne pytanie było częściowo kategoryzowane; uczniowie mogli odpowiedzieć tak lub nie i jednocześnie mieli uzasadnić swój wybór. Pytanie dotyczyło problemu: czy połączenie muzyki i plastyki w jeden przedmiot jest dla uczniów korzystne. Odpowiedzi kształtują się następująco:
1. 26% uczniów odpowiedziało tak uzasadniając, że dzięki połączeniu jest mniej lekcji w tygodniu z czego są zadowoleni (15%) i że łatwiej jest zrozumieć skorelowane treści (11%)
2. 62,5% uczniów odpowiedziało nie, podając w uzasadnieniu, że jest mało czasu na lekcji, "nie da się rozwinąć talentu w 45 min", jest trudniej uzyskać dobrą ocenę ponieważ trzeba się wykazać umiejętnościami z zakresu dwóch przedmiotów
3. 11,5% uczniów stwierdziło, że nie mają zdania na ten temat.

Po raz kolejny podkreślony został pośpiech na lekcjach i brak czasu. Uczniom również jest trudno przestawić się na nowy sposób myślenia kategoriami jednego przedmiotu w tak różnych i obszernych dziedzinach sztuki. Wspólna wysoka ocena, na którą często mają wpływ indywidualne, kierunkowe uzdolnienia artystyczne dla części uczniów jest ciężka do osiągnięcia.

Odpowiedzi na kolejną grupę pytań miały pozwolić na określenie czy uczeń ma wrodzone predyspozycje muzyczne i plastyczne oraz jakie postawy wobec sztuki reprezentuje. Stosunkowo niewiele osób (17) odpowiedziało twierdząco na pytanie o uczestnictwo w zajęciach gry na instrumencie, 58 - odpowiedziało przecząco, a 11, że uczyły się dawniej i z jakiejś przyczyny przerwały naukę. Pozostałe 40 osób nie uczy się grać na żadnym instrumencie, ale deklaruje chęć podjęcia takiej nauki; na saksofonie, na gitarze, na keyboardzie. Również niewielu uczniów potwierdziło swoje uczestnictwo w dodatkowych zajęciach kształcących ich umiejętności artystyczne.

Możliwości wyboru formy zajęć były następujące:
A. Koło plastyczne
B. Zespół wokalny
C. Koło taneczne
D. Koło teatralne
E. Chór
F. Gra na instrumencie
G. Lekcje śpiewu
H. Zespół instrumentalny

Jedynie 36% uczniów uczestniczy w dodatkowych zajęciach część ankietowanych deklaruje chęć uczestnictwa w różnych formach, a dla części z nich wydaje się być atrakcyjnych kilka rodzajów aktywności. Zdecydowanie grupka 21% ankietowanych nie bierze i nie chce spędzać czasu wolnego na zajęciach kształcących umiejętności artystyczne.

Najatrakcyjniejsze dla uczniów okazał się zespół taneczny, natomiast mało interesujące, czy też nie dające szybkich i wymiernych efektów, uczestnictwo w zajęciach chóru. W pojedynczych przypadkach deklarują chęć uczestniczenia w zajęciach teatralnych, zespole instrumentalnym czy indywidualnych lekcjach śpiewu. Na takie postawy wpływają nie tylko obecne upodobania uczniów ale również środowisko w jakim się wychowują. Na trenie Drawska od lat nie prowadzi działalności żaden chór. Z tą powoli zapominaną forma aktywności muzycznej, ankietowani nie mieli okazji się zetknąć, a tym samym docenić jej walorów. Natomiast działające w Domu Kultury liczne formacje taneczne zachęcają występami i sukcesami do wspólnego działania.

Uzdolnieni artystycznie uczniowie często w ramach międzyszkolnego współzawodnictwa mają możliwość brania udziału w konkursach. Nie jest to ich obowiązkiem, ale stwarza im warunki do sprawdzenia swoich możliwości. W kolejnym pytaniu ankietowani mieli odpowiedzieć na pytanie czy biorą udział w konkursach o charakterze artystycznym. Pozytywnej odpowiedzi udzieliło 46% uczniów, co można uznać za ilość zadowalającą.

Następna grupa pytań w ankiecie dotyczy artystycznych tradycji rodzinnych w najbliższym środowisku ankietowanego - w rodzinie. Autorka docenia wpływ i znaczenie domu rodzinnego, wzorców z niego zaczerpniętych i uważa, że tradycje rodzinne pozostawiają w psychice młodego człowieka ślad na całe jego dorosłe życie. Niewątpliwy jest wpływ szkoły na kształtowanie postaw uczniów wobec sztuki, jednak rodzice mogą w znacznym stopniu ten proces wspomóc lub zniweczyć. Z informacji od ankietowanych wynika, że w 52 domach rodzinnych znajdują się instrumenty muzyczne, na których ktoś z rodziny muzykuje, w 66 przypadkach śpiewa się wspólnie podczas uroczystości rodzinnych, na przykład kolędy w czasie Wigilii Bożego Narodzenia. Albumy ze zdjęciami i reprodukcjami dzieł sztuki z zakresu rzeźby, malarstwa, czy zawierające zdjęcia zabytków architektonicznych oraz płyty z muzyką poważną są gromadzone w 29 rodzinach.

Rodzice, w miarę swoich możliwości starają się również w praktyczny sposób kształtować spojrzenie swoich dzieci na sztukę w czasie wspólnych wyjazdów i wycieczek. Na pytanie - czy w czasie wyjazdów z rodzicami do innych miast bywasz w muzeum, galerii, w teatrze, na koncertach, w operze, czy oglądasz zabytki architektoniczne - 34% ankietowanych odpowiedziało tak, w tym jedna osoba podkreśliła, że "bardzo często", 41% wybrało odpowiedź czasami, a 25% odpowiedziały - nie. Pozytywne odpowiedzi na te pytania ankiety wiążą się nie tylko ze świadomością rodziców o potrzebie aktywnego uczestnictwa ich dzieci w odbiorze sztuki, ale bardzo często również ze stopniem finansowego sytuowania rodziny. Należy zdać sobie sprawę, że w wielu przypadkach rodziców nie stać na wspólne wyjazdy z dziećmi, na bilety wstępu na koncert do opery, czy teatru czy galerii.

Z powyższymi problemami związane są kolejne cztery pytania, dzięki którym łatwiej będzie ustalić dostępność ankietowanych do instytucji mogących kształtować ich stosunek do sztuki:
A. Czy na lekcjach oglądałeś filmy o sztuce?
B. Czy byłeś w galerii na wystawie plastycznej?
C. Czy byłeś w teatrze?
D. Czy byłeś w operze, lub na koncercie "muzyki poważnej"?

Na powyższe pytania uczniowie mogli wybrać jedną z czterech odpowiedzi, które zostały przedstawione za pomocą tabeli.

Dostępność do instytucji kulturalnych.

	1 raz	2 razy	3 i więcej	Nie
A	12	110	-	4
B	-	100	20	6
C	37	38	4	47
D	5	6	2	113

Analizując wyniki umieszczone w tabeli można zaobserwować, że najczęściej uczniowie korzystają z form stosowanych na jednostkach edukacyjnych - większość obecnych w szkole uczniów oglądała filmy prezentujące charakterystyczne style w sztuce.

Duży procent uczniów, bo prawie 79% ankietowanych deklaruje obecność na wystawie plastycznej. W Ośrodku Kultury znajduje się niewielka sala, w której prezentowane są prace artystów plastyków i plastyków amatorów o znacznym dorobku artystycznym. Tak więc dostępność do tej formy może być uznana za powszechną. Gdyby w Drawsku Pomorskim był teatr dramatyczny, opera, czy filharmonia prawdopodobnie uczniowie uczestniczyliby w prezentowanych przedstawieniach w ramach zajęć szkolnych. Ponieważ udział w takich prezentacjach wiąże się z wyjazdem poza miejsce stałego zamieszkania, uczestnictwo dzieci zależy w większej mierze od ich rodziców i nakładów finansowych.. Wysoki procent uczniów, którzy nigdy nie byli w "prawdziwym" teatrze - 37% oraz nie byli w operze ani w filharmonii - 89,6%, świadczy o niedostępności wyżej wymienionych instytucji dla tych osób.

Ostatnie pytania ankiety miały za zadanie zdobycie informacji, czy ankietowani uczniowie są "otwarci" na nowe doznania artystyczne, czy reprezentują postawy dążące do świadomego odbioru dzieł sztuki, czy tez będą odrzucać to co dla nich nowe, nieznane, czego nie doświadczyli. Na pytanie - gdybyś miał możliwość, z której z wymienionych prezentacji artystycznych chciałbyś skorzystać - uczniowie odpowiedzieli następująco: z filmu prezentowanego na lekcji skorzystałoby 19 ankietowanych, wystawę w galerii chciałoby obejrzeć 30 uczniów, spektakl teatralny w teatrze obejrzałoby również 30 uczniów, 24 osoby zdeklarowały chęć uczestniczenia w przedstawieniu operowym, a 38 w koncercie w filharmonii. W podanych liczbach ujęto uczniów, którzy zgłosili chęć uczestniczenia w kilku formach. 27 ankietowanych nie chciałoby uczestniczyć w żadnej z wymienionych form przekazu artystycznego.

Na ostatnie pytanie, które brzmiało - czy chciałbyś zwiedzić, obejrzeć zabytki architektoniczne miasta, które uważasz za szczególnie interesujące - przecząco odpowiedziało 15 osób, a potrzebę zwiedzania i oglądania zadeklarowało 111 ankietowanych, co stanowi 88,1% badanej grupy. Uczniowie wymienili nazwy miast, które wydały im się szczególnie interesujące.

Z wyników przeprowadzonej ankiety można zatem odczytać pewien obraz o badanych; o ich zdolnościach, zainteresowaniach, motywacjach do działania, o oddziaływaniu środowiska w jakim się wychowują i wpływie organizacji procesu dydaktycznego przedmiotu sztuka, który w dużym stopniu kształtuje ich postawy.
 

Opracowanie: Krystyna Worsowicz

Wyświetleń: 3331