Katalog

Małgorzata Semik
Pedagogika, Artykuły

Swobodny tekst w koncepcji pedagogicznej Celestyna Freineta

- n +

Swobodny tekst w koncepcji pedagogicznej Celestyna Freineta

Technika swobodnego tekstu najbardziej chyba charakteryzuje całość dążeń i zamierzeń pedagogicznych Celestyna Freineta. Ważne jest również to, iż technika ta jako jedna z pierwszych dała początek całej koncepcji Nowoczesnej Szkoły. Główne swe myśli na temat sposobów realizacji tej techniki w praktyce oraz jej znaczenia dla rozwoju swobodnej ekspresji dziecka zawarł Freinet w książce pt. "Swobodny tekst" (Le texte libre)[1]. Uważa ją Freinet za jedną z wielu metod rozwijania różnorodnych form ekspresji. Przywiązywał ogromną wagę do kształcenia twórczego języka i myślenia dziecka. Język powinien wyrażać nie tylko wewnętrzne przeżycia, ale być powinien narzędziem komunikacji między ludźmi.

Celestyn Freinet wychodził z założenia, że w naturalnym zachowaniu dziecka tkwi ogromne bogactwo jego myśli, uczuć, spostrzeżeń i różnorodnych doświadczeń. Należy je więc włączyć w zorganizowany proces kształcenia tak, aby pogłębić wiedzę dziecka o świecie i równocześnie kształcić umiejętność posługiwania się językiem w sposób precyzyjny, literacki. Trzeba jednocześnie stworzyć w nauczaniu takie warunki, które nie niszczą i nie hamują, lecz pobudzają swobodną ekspresję i samodzielne myślenie. "Chodzi również o to, aby nie oddzielać w sposób sztuczny nauki o języku od samego procesu kształcenia języka" [2].

W organizowaniu zajęć z wykorzystaniem techniki swobodnego tekstu można wyróżnić kilka etapów, których rozwiązania mogą być różne w zależności od poziomu uczniów oraz pomysłowości nauczyciela.

Należą do nich:
1. Pisanie swobodnego tekstu.
2. Wybór najciekawszego tekstu.
3. Zbiorowe omawianie i poprawianie (korekta) wybranego tekstu.
4. Pedagogiczne wykorzystanie swobodnego tekstu.

W pierwszym etapie uczeń wypowiada swoje myśli, przeżycia, spostrzeżenia na temat, który go interesuje i robi to w dowolnej formie literackiej, nie narzuconej przez nauczyciela. Z zasadą tą wiąże się również wytworzenie przez nauczyciela odpowiedniego klimatu. Nauczyciel współdziałając z dziećmi pobudza je do twórczych wysiłków, wytwarza taką atmosferę, że dzieci czują się w pełni dorosłe, mają do niego zaufanie, wiedzą, że nie zostaną zlekceważone ani wyśmiane. Indywidualna wypowiedź dziecka jest odbiciem osobowości, uzewnętrznieniem jego przeżyć. Tekst jest natomiast źródłem poznania dziecka, jego środowiska, zainteresowań, problemów. W praktyce szkolnej coraz częściej stosuje się jeszcze inne odmiany swobodnego tekstu, które polegają na:
- wspólnym wyborze tematu, a indywidualnej formie i treści,
- indywidualnym wyborze tematu, a wspólnym wyborze formy,
- wspólnym wyborze tematu i formy, a indywidualnym pisaniu po jednym zdaniu tekstu.

W następnym etapie uczniowie głośno czytają napisane teksty, po czym następuje wybór najlepszych prac poprzez głosowanie. Nauczyciel ograniczać się powinien tylko do obserwacji oraz do udzielania wskazówek, nie powinien jawnie ingerować w poczynania dziecka. Uczniowie uzasadniają swój wybór. Czytanie i głosowanie powinno odbywać się w grupach. Potem autorzy wybranych tekstów odczytują je wobec klasy i następuje wybór najciekawszej pracy. Taka forma aktywizuje wszystkich członków grupy, wdraża do krytycznego myślenia oraz wyzwala samodzielność. Nauczyciel powinien dopilnować, żeby na przestrzeni roku szkolnego tekst każdego ucznia został wybrany i umieszczony w gazetce. W klasach małolicznych wszyscy uczniowie mogą czytać teksty, a następnie poprzez głosowanie wybrać najciekawszy tekst.

W kolejnym etapie wybrany tekst zostaje zapisany na tablicy, po czym następuje jego korekta lub "wykańczanie" jak mówi Freinet. Jest to niełatwy etap pracy. Głównym celem jest doprowadzenie wybranego tekstu do postaci poprawnej językowo. Nie chodzi tylko o poprawność pod względem gramatycznym i ortograficznym. Chodzi również o to, aby oddać przeżycia i myśli autora danego tekstu, żeby był dobrze zrozumiany przez innych. Wniesione poprawki akceptuje autor tekstu, każdorazowo uzasadniając swoje stanowisko.

Ostatnim etapem pracy z tekstem jest jego pedagogiczne wykorzystanie. Stanowią go zajęcia bezpośrednio związane z techniką gazetki szkolnej, a więc ilustrowanie i powielanie tekstu. Stanowić go mogą również zajęcia bezpośrednio związane z treścią opracowywanego tekstu, który stał się inspiracją do poszukiwania wiadomości w różnych materiałach źródłowych.

Można bezpośrednio pisanie swobodnego tekstu poprzedzić różnego rodzaju ćwiczeniami gramatycznymi, stylistycznymi i ortograficznymi. Można w ten sposób wzbogacić słownik ucznia. W samych ćwiczeniach nad opracowaniem tekstu dostrzega Freinet duże wartości, polegające na kształtowaniu myślenia i języka. Główne miejsce techniki swobodnych tekstów w organizacji całego procesu nauczania zdeterminowane jest przez jej integrujący charakter. Dotyczy to przede wszystkim nauczania języka ojczystego, ale również całościowo ujmowanego procesu kształcenia i wychowania. Swobodne teksty umożliwiają nauczycielowi orientację w zainteresowaniach swoich uczniów, treści wzbudzają i wyzwalają inwencję i ekspresję twórczą wychowanków.

"Stosowanie techniki swobodnych tekstów odznacza się dużymi wartościami zarówno wychowawczymi, jak i kształcącymi, a jednocześnie umożliwia każdemu dziecku przeżycie sukcesu i satysfakcji z własnej pracy, możność indywidualnego wypowiadania się z uwzględnieniem osobistych doświadczeń i możliwości" [3].

Przypisując swobodnej wypowiedzi uczniów takie wartości jak spontaniczność, twórczość, związek z życiem, bliskie i stałe kontakty ze środowiskiem, głęboką ekspresje przeżyć Freinet twierdzi, że dziecko w ten sposób dużo pisze. Ponadto Freinet przywiązuje wielką wagę do przyswajania przez uczniów środków i wartości literackich oraz artystycznych w bezpośrednim obcowaniu dziecka z literaturą piękną. Widzi w niej źródło bogacenia przeżyć estetycznych dzieci, a także źródło wiedzy.

 

Opracowanie: Małgorzata Semik
nauczyciel kształcenia zintegrowanego

Wyświetleń: 1474


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.