Katalog

Małgorzata Janowska
Pedagogika, Artykuły

Wpływ ?rodowiska rodzinnego na przestępczo?ć i demoralizację nieletnich

- n +

Wpływ środowiska rodzinnego na przestępczość i demoralizację nieletnich

Problem przestępczości i demoralizacji w Polsce jest problemem bardzo poważnym. Obejmuje swym zasięgiem nie tylko dorosłych ale również dzieci i młodzież czyli tzw. nieletnich, którzy nie ukończyli jeszcze osiemnastego roku życia. Przyczyny przestępczości nieletnich są bardzo zróżnicowane. Najczęściej zdarza się, że czyny przestępcze nieletnich warunkowane są przez niewłaściwości środowiska rodzinnego.

WYJAŚNIENIE POJĘĆ (PRZESTĘPCZOŚĆ I DEMORALIZACJĘ)

Przestępstwo - jest to czyn człowieka, bezprawny, karalny i zawiniony
Inne wykroczenia, które nie zawierają się w czynie karalnym - traktowane są jako przejaw demoralizacji.

Demoralizacja - wg słownika języka polskiego to rozprężenie, zwłaszcza moralne zepsucie, rozluźnienie dyscypliny, karności, a w świetle przepisów oznacza szczególnie intensywną i względnie trwałą postać nieprzystosowania społecznego.

Jest to pewien proces odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych, a przejawiających się poprzez popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwa, udział w grupach przestępczych.

Znaczenie roli środowiska rodzinnego w etiologii przestępczości jest bardzo silnie podkreślane zwłaszcza w odniesieniu do przestępczości nieletnich.
Rodzina jest pierwszą grupę społeczną z jaką dziecko styka się zaraz po urodzeniu. To w rodzinie kształtuje się pogląd dziecka na świat i własne miejsce w tym świecie. Rodzina dostarcza norm moralnych, przekazuje wzory kulturowe społeczeństwa. Wpływ rodziny na młode pokolenie jest tym większy, że występuje między nimi silna więź emocjonalna.
Rodzina stanowi więc jedno z najbardziej istotnych środowisk wychowawczych dzieci, a także młodzieży. Zaspokaja ona ich potrzeby materialne (wyżywienie, ubranie i mieszkanie), oraz potrzeby psychiczne (bezpieczeństwo, miłość, uznanie), które sprzyjają ich rozwojowi emocjonalnemu odgrywają istotną rolę w kształtowaniu się osobowości. Tylko zdrowa, spójna rodzina zaspokajając w sposób prawidłowy wszystkie najistotniejsze, potrzeby i przeciwdziałająca w porę wszelkim odchyleniom od przyjętych norm jest w stanie dać społeczeństwu zdrowe, młode pokolenie.

Na sytuację rodzinną dziecka składa się całokształt warunków materialnych, społecznych, kulturowych i uczuciowych. W charakterystyce rodziny należy uwzględnić czynniki jak:
- struktura rodziny
- pozycja społeczna rodziców
- warunki materialne i lokalowe
- stan zdrowia i cechy osobowości rodziców
- alkoholizm i przestępczość w rodzinie
- opieka nad dziećmi
- atmosfera wychowawcza i metody wychowawcze

Struktura rodziny

Prawidłowo funkcjonująca może być tylko rodzina pełna. Nieumiejętność, niemożność czasem niechęć ponoszenia trudu i pełnienia wszystkich obowiązków przez jednego tylko z rodziców powoduje często, że rodziny niepełne nie spełniają prawidłowo swojej funkcji społecznej. Dlatego też w rozważaniach nad zagadnieniem przestępczości i demoralizacji nieletnich dużą wagę przywiązuje się do struktury rodziny. Nie jest to jednak czynnik determinujący przestępczość, ale może on sprzyjać wykolejeniu się młodzieży

Dane dotyczące struktury rodzin nieletnich przestępców wykazują, że duża ich część około 40% wychowywała się w sytuacji w której stabilność rodziny została zachwiana przez śmierć jednego z rodziców.

Na warunki życia rodzinnego w dużym stopniu wpływa także jej wielkość. Nieletni przestępcy pochodzą na ogół z rodzin średnich lub wielodzietnych.

Pozycja Społeczna Rodziców

Na poziom życia kulturalnego, atmosferę panującą w domu, a często i na aspiracje życiowe młodzieży wpływa stopień wykształcenia rodziców i ich kwalifikacje zawodowe. Niski poziom wykształcenia rodziców i brak zainteresowań powodują, że dziecko nie znajduje w rodzinie bodźców do właściwego rozwoju umysłowego.

W takich środowiskach nie docenia się roli nauki w życiu człowieka, co prowadzi do kształtowania się lekceważącego stosunku do wiedzy i szkoły. Zostało udowodnione, że istnieje zależność między poziomem wykształcenia i charakterem wykonywanej pracy a przestępczością nieletnich.

Największy odsetek nieletnich przestępców pochodzi z rodzin robotniczych i rodzin rolniczych.

Warunki bytowe

Z kwalifikacjami zawodowymi i rodzajem wykonywanej pracy łączy się sytuacja bytowa rodzin. Na warunki bytowe składa się sytuacja materialna i lokalowa. I jedna i druga jeżeli jest ciężka są uznawane za czynniki sprzyjające wykolejeniu się nieletnich, i są źródłem przestępczości młodzieży.

Stan zdrowia i niektóre cechy osobowości rodziców.

Te wyżej wymienione czynniki mają znaczenie dla cech osobowości i zdrowia dziecka i wywierają istotny wpływ na sprawowanie funkcji rodzica oraz zapewnienie dostatecznych warunków bytowych rodzinie.

Nieletni przestępcy często pochodzą z rodzin w których któreś z rodziców choruje na choroby przewlekłe oraz choroby psychiczne i nerwowe. Około 60% młodocianych przestępców ma rodziców nerwowych, wybuchowych, gwałtownych, nieopanowanych i popędliwych. Choroby przewlekłe rodziców osłabiają nadzór wychowawczy nad dziećmi. Wybuchowość, gwałtowność czy nerwowość jednego z rodziców sprzyja powstawaniu konfliktów, przyczynia się do niekorzystnej atmosfery wychowawczej, a co za tym idzie do stosowania wobec dziecka niewłaściwych metod wychowawczych.

Alkoholizm i przestępczość w rodzinie

Szczególną rolę w powstawaniu bardzo niekorzystnej atmosfery wychowawczej w rodzinach nieletnich przestępców odgrywa alkoholizm rodziców. Na pierwszy plan wysuwa się przykład rodziców jako wzór zachowania się, dalej stan opieki nad dziećmi.

Dzieci alkoholików przeżywają lęk, upokorzenie i wstyd. Pragną miłości, szacunku, oparcia, przyjaciela i wzorca do naśladowania. Często bywa, że identyfikują się z rodzicami i sami zaczynają pić alkohol co prowadzi do wykolejenia i demoralizacji.

Rodzice nadużywający alkoholu na ogół zbyt mało czasu poświęcają sprawom wychowania dzieci, kontaktom ze szkołą itp.

Sytuacja rodzinna dzieci alkoholików różni się w zależności od tego czy osobą pijącą jest ojciec czy matka. Matki piją stale, upijają się winem w domu same. Po upiciu się zasypiają, nie urządzają awantur. Zaniedbują tylko gospodarstwo, dzieci, siebie.

Ojcowie natomiast mają okresy przerw między jednym a drugim ciągiem alkoholowym. Piją oni wódkę, piwo, denaturat. Upijają się poza domem z kolegami, wracają do domu z awanturami, biciem.

Alkoholizm w rodzinie wpływa na pożycie rodziców. Sprzeczki i kłótnie między rodzicami przekształcają się niejednokrotnie w awantury i bójki, co czyni atmosferę w domu niezwykle trudną do zniesienia.

Inny przejaw patologii społecznej występujący często w środowiskach nieletnich przestępców to przestępczość rodziców lub rodzeństwa.

W przypadku przestępczości rodziców, młodzież ma w swoim najbliższym otoczeniu wzory postępowania prowadzące ich na drogę przestępstwa.

Rodziny o niskim poziomie moralnym, zdemoralizowane, przestępcze prezentują dziecku wzory zachowania społecznie negatywne. Nieletni identyfikuje się z rodziną, naśladuje jej zachowanie.

Opieka i kontrola nad dziećmi.

Z omawianymi dotychczas zagadnieniami łączy się ściśle problem opieki nad dzieckiem. Rodzice nie zawsze wiedzą, co robią i gdzie przebywają ich dzieci oraz w czyim towarzystwie spędzają swój wolny czas, czy uczęszczają do szkoły i jakie osiągają w niej wyniki. Wynika to najczęściej z niewłaściwego zrozumienia obowiązków opiekuńczych rodziców, którzy starają się je jedynie sprowadzić do zaspokojenia potrzeb materialnych dzieci, a i w tym aspekcie występują znaczne zaniedbania zwłaszcza w rodzinach alkoholików, w rodzinach gdzie dzieci wychowuje samotna matka pracująca. Rodziny te mają najgorsze warunki materialne, które nie pozwalają na zaspokojenie koniecznych potrzeb dziecka, powodując zaniedbania w jego wyżywieniu, ubraniu, pomocach szkolnych.

Problem sprawowania opieki nad dziećmi zależy głównie od zatrudnienia rodziców. Praca zawodowa, często wielozmianowa obojga rodziców lub jednego z nich w rodzinach niepełnych, daje młodzieży duże możliwości wyłamywania się z systemu obowiązków, spędzania czasu wolnego w sposób niewłaściwy w towarzystwie osób już zdemoralizowanych i powoduje, że w wielu przypadkach dzieci wychowuje ulica.

W bardzo wielu przypadkach nie praca zawodowa rodziców jest powodem zaniedbań wychowawczych, ale niezrozumienie przez nich istotnych funkcji rodzicielskich. Chodzi o to czy rodzice poza godzinami pracy poświęcają dzieciom więcej czasu i uwagi, czy puszczają je zupełnie samopas, pozostawiając im duży margines swobody.

Problem opieki i kontroli pozostaje w ścisłym związku z ogólną atmosferą wychowawczą, panującą w rodzinie.

Atmosfera wychowawcza odgrywa jedną z zasadniczych ról etiologii przestępczości.

Atmosfera wychowawcza i metody wychowawcze.

Prawidłowo funkcjonująca rodzina powinna zaspokajać różnorodne potrzeby dziecka: fizjologiczne i psychiczne.

Pierwsze związane są z warunkami materialno -bytowymi rodziny, drugie zaś ze sferą więzi uczuciowych, stylem wychowawczym w rodzinie., postawami rodzicielskimi.

Zostało stwierdzone, że największy wpływ ma przestępczość nieletnich ma atmosfera wychowawcza domu rodzinnego, a co za tym idzie zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych dzieci.

Z elementów, które wyciskają swoje piętno na atmosferze domowej, wymienić należy m. in.: strukturę rodziny, alkoholizm, przestępczość, złe pożycie rodziców, ciężkie warunki materialne i lokalowe, zbyt tolerancyjne lub brutalne traktowanie dzieci, brak zainteresowania ich sprawami. Dziecko, które wzrasta w atmosferze nerwowości, lęku, które jest świadkiem maltretowania matki, a czasem i poszkodowaną ofiarą awantur i bójek ucieka z takiego domu, szuka akceptacji w innym środowisku, zrywa stopniowo więzi łączące je z rodzicami, którzy przestają być autorytetem i odrzuca społecznie akceptowane normy postępowania wkraczając na drogę przestępczą.

Niezaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych dziecka w rodzinie związane jest z niewłaściwymi postawami rodzicielskimi, wśród których można wymienić postawę:
- odtrącającą
- unikająca
- zbyt wymagającą
- nadmiernie chroniącą.

Analizując postępowanie wychowawcze rodziców wyróżnia się dwie grupy metod:
- autokratyczne
- demokratyczne

System autokratyczny polega na przestrzeganiu surowych zasad oraz stosowaniu kar za ich naruszenie, demokratyczna natomiast, na dyskutowaniu, wyjaśnianiu i uzasadnieniu dziecku swoich racji.

W przypadku skrajnych zaniedbań i zupełnego nie interesowania się dzieckiem przez jednego z rodziców trudno jest mówić o stosowaniu metod wychowawczych.

W rodzinach nieletnich przestępców spostrzeżono stosowanie albo surowych kar cielesnych (głównie przez ojców) lub pozwalanie dzieciom na robienie co chcą.

Atmosfera wychowawcza rodziny, opieka nad dziećmi oraz metody wychowawcze rodziców mają największy wpływ na przestępczość nieletnich, wśród wszystkich czynników środowiska rodzinnego oddziaływującego na dziecko.

Zależność procesu demoralizacji, przestępczości oraz późniejszej recydywy
od poszczególnych czynników środowiska rodzinnego jest różna u poszczególnych osób. Niepomyślne jednak warunki rodzinne bardzo utrudniają resocjalizację młodych przestępców żyjących w tych środowiskach.

Ze zgromadzonych w tym referacie informacji o rodzinach nieletnich zdemoralizowanych i przestępców wynika, że najbardziej wybijają się dwa zagadnienia:
- alkoholizm w rodzinie, powodujący niekorzystne warunki wychowawcze,
- rodziny samotnych kobiet wychowujących dzieci.

Oczywiście nie należy zapominać, że intensywność wpływu środowiska rodzinnego na zachowanie się nieletniego jest zależne w pewnym stopniu od jego osobowości, a ponadto jego zachowanie i postawy kształtują się także pod wpływem oddziaływania innych kręgów społecznych, takich jak szkoła, grupy rówieśnicze.
 

Opracowanie: Małgorzata Janowska

Wyświetleń: 2393


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.