Jak osiągnąć szczęście? - Czesław Miłosz "Dar"

Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie II gimnazjum

Czas trwania: 2 godziny

Edukacja filozoficzna jest niezwykle istotnym zagadnieniem w nauczaniu języka polskiego. Nie zawsze mamy możliwość realizacji tej ścieżki na osobnych zajęciach, dlatego musimy wpleść treści edukacji filozoficznej w tok omawiania poszczególnych tekstów w trakcie lekcji języka polskiego. Aby przybliżyć uczniom zagadnienia filozoficzne, wykorzystałam wiersz "Dar" Czesława Miłosza.

Cele główny
- ukazanie elementów filozofii epikurejskiej we współczesnej poezji;
Cele operacyjne
uczeń:
- tworzy mapę skojarzeń;
- czyta cicho ze zrozumieniem,
- wyszukuje i zaznacza w tekście informacje na zadany temat;
- wnioskuje;
- zna poglądy Epikura;
- potrafi określić temat utworu;
- opisuje uczucia podmiotu lirycznego;
- wskazuje środki poetyckie;
- współpracuje w grupie;

Środki dydaktyczne:
- Czesław Miłosz "Dar" ; kolorowy arkusz z wydrukowanym tekstem wiersza;
- J. Gaarder, "Świat Zofii" , Warszawa 1995, str. 151 - 153 (fragmenty);

Metody pracy:
- praca z tekstem, heureza, ćwiczenie dramowe ("słoneczko"), metoda grup rotacyjnych;

Formy pracy:
- indywidualna, grupowa

Tok lekcji:

I. Wprowadzenie

Nauczyciel prosi uczniów, aby powiedzieli, czym jest dla nich szczęście. Uczniowie układają "słoneczko" - zapisują na karteczkach swoje skojarzenia ze słowem szczęście, a następnie na tablicy tworzą z kartek promienie "słoneczka" (powtarzające się zapisy tworzą dłuższe promienie).
Uczniowie najczęściej wskazywali skojarzenia: zadowolenie z życia, pieniądze, miłość, podróże, sukces...

II. Analiza tekstu "Epikurejczycy"

1. Wprowadzenie
Ludzie od zarania dziejów zastanawiali się, w jaki sposób można osiągnąć szczęście? Co to znaczy być szczęśliwym? Kogo można określić mianem człowieka szczęśliwego? Szczęście będzie przedmiotem naszych rozważań na najbliższych lekcjach. Zapisujemy temat lekcji:

Temat: Jak osiągnąć szczęście?

2. W starożytnej Grecji narodziło się wiele filozofii podejmujących temat szczęścia, wśród nich - epikureizm. Założycielem tej filozofii był Epikur, który żył w Atenach około 300 r. p.n.e.
3. Uczniowie w trakcie cichego czytania tekstu "Epikurejczycy" (załącznik nr 1) podkreślają fragmenty wyrażające poglądy Epikura.
4. Po przeczytaniu tekstu w trakcie rozmowy uczniowie zgłaszają swoje propozycje:
Epikur twierdził że:
- najwyższym dobrem jest przyjemność;
- przyjemny aspekt jakiegoś zdarzenia należy zawsze rozważyć w stosunku do skutków ubocznych;
- przyjemność doraźną odnieść do innej: oddalonej w czasie, ale trwalszej, dłuższej, bardziej intensywnej;
- przyjemność nie musiała oznaczać wcale przyjemności zmysłowej - większą wartość miała przyjemność duchowa, artystyczna;
- warunkiem prawdziwego korzystania z życia są: opanowanie, umiar i spokój ducha;
- żądzę należy hamować, a spokój ducha pomoże znieść cierpienie;
Epikur nauczał, jak nie bać się śmierci ("Śmierć wcale nas nie dotyczy. Bo gdy my istniejemy, śmierć jest nieobecna, a gdy tylko śmierć się pojawi, wtedy już nas nie ma") i cierpienia ("Strach przed cierpieniem jest gorszy od samego cierpienia"
5. Uczniowie określają, jak pojmował szczęście Epikur. Zapisujemy notatkę:

Epikur za najwyższe dobro uważał brak cierpienia. Dla niego człowiek, który nie cierpi, stawał się automatycznie człowiekiem szczęśliwym. Ważne założenie tej filozofii stanowiła swoista radość życia, korzystanie z jego uroków, cieszenie się tym, co daje los.

III. Analiza i interpretacja utworu Czesława Miłosza "Dar"

1. Wprowadzenie
Proponujemy uczniom, aby wyobrazili sobie epikurejczyka we współczesnym świecie. Czy dziś może żyć człowiek głoszący filozofię Epikura? Co robi? Gdzie przebywa? Co czuje?

2. Głośne czytanie wiersza "Dar" (załącznik nr 2).

3. Uczniowie analizując wiersz Cz. Miłosza, pracują metodą grup rotacyjnych

a) Każda grupa otrzymuje arkusz z wydrukowanym tekstem wiersza i zagadnienia pomocnicze. Uczniowie mają przeczytać wiersz i na arkuszu zapisać wszystkie spostrzeżenia związane z jego tematyką, nastrojem, budową, zaobserwowanymi środkami poetyckimi itp. Poszczególne grupy stosują inne kolory pisaków.
b) Po 10 minutach grupy przekazują sobie kartki zgodnie z ruchem wskazówek zegara i na arkuszu sąsiadów dopisują swoje spostrzeżenia na temat wiersza, których na nim nie ma.
c) Po kolejnych 5 minutach następne przekazywanie i dalsze
uzupełnianie notatek. Kartki są przekazywane, aż każda grupa otrzyma swoją kartę wyjściową.
d) Uczniowie zapoznają się z całością notatek i przygotowują
prezentację. Jest nią interpretacja wiersza, której kierunek został wyznaczony poprzez pytania pomocnicze.
Zagadnienia pomocnicze dla grup:
(Określ budowę wiersza. Dlaczego utwór ten to tzw. wiersz wolny? Jaka jest długość wersów? Jaki środek poetycki zastosowano w tym wierszu? Opisz sytuację liryczną przedstawioną wierszu. Co podmiot liryczny mówi o swoim stanie fizycznym i psychicznym? Określ nastrój wiersza.)
e) Reprezentanci poszczególnych grup przedstawiają efekty pracy.

Utwór "Dar" to wiersz wolny, ponieważ nie posługuje się rymem. Budową przypomina prozę, różni go od niej podział na wersy. Długość wersów wyznaczona została przez strukturę zdań i ich rozmiar. Tekst pozbawiony jest rozmaitych środków artystycznego wyrazu, dostrzegamy jedynie anaforę.

Wiersz Miłosza to poetycki zapis chwili. Podmiot liryczny wyznaje, że gdy pracował w ogrodzie, mgła opadła, a kolibry przystawały w locie nad krzewami. Był "Dzień taki szczęśliwy", że niczego nie pragnął, nikomu nie zazdrościł, nie pamiętał o złych rzeczach, nie czuł bólu. W utworze Miłosza panuje nastrój radości, radości z życia, radości z danej ulotnej chwili. Człowiek pod kojącym wpływem przyrody wyzbywa się złych uczuć, wspomnień i myśli, a nawet przestaje odczuwać ból. Uczucie szczęścia jest nietrwałe, tak jak ulotne jest piękno opisanej chwili w przyrodzie, ale tym bardziej należy doceniać to piękno lub szczęście.

4. Zamknięcie tematu
Podsumowując interpretację uczniów, należy związek pomiędzy stanem ducha podmiotu lirycznego a poglądami Epikura.

Zadanie domowe: Opisz stan duch podmiotu lirycznego, zastanów się, kim jest człowiek z wiersza "Dar"?


(przykład odpowiedzi)
Podmiot liryczny w wierszu Miłosza to epikurejczyk, poszukujący w życiu przyjemności, który osiągnął spokój szczęście, potrafi czerpać radość z życia, widzieć piękno świata.

Załącznik nr 1

Około 300 r. p.n.e. Epikur (341-270) założył w Atenach szkołę filozoficzną (epikurejczycy). Szkoła Epikura mieściła się w ogrodzie, dlatego uczęszczający do niej filozofów nazywano "filozofami z ogrodu". Podobno nad wejściem do ogrodu wisiał napis: "Gościu, tutaj będzie ci dobrze, tutaj najwyższym dobrem jest przyjemność".

Filozof uczył, że przyjemny aspekt jakiegoś działania należy zawsze rozważyć w stosunku do skutków ubocznych, a przyjemność doraźną - odnieść do innej: oddalonej w czasie, ale trwalszej, dłuższej, bardziej intensywnej. Przyjemność nie musiała wreszcie wcale oznaczać przyjemności zmysłowej - większą wartość miała przyjemność duchowa czy artystyczna. Warunkiem prawdziwego korzystania z życia były dla Epikura stare greckie ideały, takie jak opanowanie, umiar i spokój ducha. Żądzę należy hamować, a spokój ducha pomoże znieść cierpienie.

Te ostatnie zasady prowadzą w stronę stoicyzmu.
Epikur wreszcie nauczał, jak nie bać się śmierci ("Śmierć wcale nas nie dotyczy. Bo gdy my istniejemy, śmierć jest nieobecna, a gdy tylko śmierć się pojawi, wtedy już nas nie ma") i cierpienia ("Strach przed cierpieniem jest gorszy od samego cierpienia").

Na podstawie: Jostein Gaarder Świat Zofii,
Warszawa 1995, str. 151-153

Załącznik nr 2

Czesław Miłosz
"Dar" 1

Dzień taki szczęśliwy.
Mgła opadła wcześnie, pracowałem w ogrodzie.
Kolibry przystawały nad kwiatem kapryfolium.
Nie było na ziemi rzeczy, którą chciałbym mieć.
Nie znałem nikogo, komu warto byłoby zazdrościć.
Co przydarzyło się złego, zapomniałem.
Nie wstydziłem się myśleć, że byłem kim jestem.
Nie czułem w ciele żadnego bólu.
Prostując się, widziałem niebieskie morze i żagle.

Przypisy:
1. Cz. Miłosz "Dar" w: "Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego dla klasy drugiej gimnazjum" Warszawa 2000r.

Opracowanie: Ewa Sokołowska
Publiczne Gimnazjum w Radłowie

Wyświetleń: 18946