Agresja i sposoby jej redukowania - pedagogizacja rodziców

Od kilku lat w mediach, głównie w telewizji pojawiają się sygnały dotyczące niewłaściwych zachowań dzieci i młodzieży. Bardzo często jednak telewizja emituje filmy czy bajki dla dzieci, w których dominuje agresja. Skargi dotyczące agresji dzieci i młodzieży, a także trudności poradzenia sobie z nimi nie są zjawiskiem nowym.

W postępowaniu pedagogicznym nauczycieli i rodziców, ważne jest, aby nauczyć dzieci panowania nad emocjami, agresywnymi impulsami oraz nawiązywać zadowalające kontakty z rówieśnikami i innymi ludźmi.

Czym jest agresja?

Elliot Aronson definiuje akt agresji jako "zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości".

W analizie agresji zwraca się zwykle uwagę na jej następstwa (efekty) i źródła (motywacje). Agresja może przybierać formy psychiczne i fizyczne.

Agresja fizyczna - wyraża się w biciu kogoś lub znęcaniu się nad kimś, wymuszaniu pieniędzy, zamykaniu, niszczeniu własności.

Agresja psychiczna - to ubliżanie, przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, szantaż, obrażanie.

Dzieci, które mają zaspokojoną potrzebą bezpieczeństwa w swoich rodzicach,
są mniej agresywne i lepiej radzą sobie z emocjami. Gdy otaczane są miłością
i zainteresowaniem, mają mało powodów do agresji i wrogości. Uciekają się do agresji wtedy, gdy się boją, są osamotnione lub gdy mają silną potrzebę akceptacji czy zwrócenia na siebie uwagi. Jeżeli rodzice są konsekwentni w stosowaniu dyscypliny, dzieci mają mniejsze tendencje do zachowań agresywnych i przemocy.

Do innych relacji wewnątrz rodziny, które mają wpływ na tworzenie modelu zachowań agresywnych należy zaliczyć:
- brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co złe,
- wychowanie w duchu "dziecko nie ma głosu",
- kryzysy domowe (kłótnie, rozwód rodziców),
- podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi, co innego się robi),
- gorący temperament samego dziecka.

Dlaczego dzieci zachowują się agresywnie?

Na powstanie zachowań agresywnych ważny wpływ ma otoczenie.

Dzieje się tak gdy:
- dzieci często mają do czynienia z agresją i przemocą w rodzinie,
- w rodzinie obserwowany jest brak zainteresowania sprawami dziecka.

Wyraża się to poprzez: brak ciepła rodzinnego, chłód emocjonalny wobec dziecka (zwłaszcza w pierwszych latach jego życia), brak jasno wyznaczonych granic jak dziecku wolno się zachować wobec innych, a jak nie, brak reakcji ze strony rodziców w rozpoznawaniu i akceptowaniu zachowań dziecięcych, częste używanie agresji i przemocy w stosunku do dzieci.

Wymienić jeszcze należy inne powody zachowań agresywnych u dzieci i młodzieży.

Są to:
- słabo rozwinięta samokontrola własnych emocji,
- wzory zachowań agresywnych,
- używanie alkoholu i narkotyków,
- oglądanie aktów przemocy.

Dzieci wyraźniej uczą się zachowań agresywnych, gdy forma przemocy:
przynosi sprawcy satysfakcję, jest demonstrowana przez atrakcyjną osobę, jest pokazana realistycznie i atrakcyjnie (można ją naśladować), nie ukazuje cierpienia ofiar przemocy, nie pokazuje negatywnych skutków przemocy, a napięcie napastnika po zastosowaniu przemocy znika, napastnik rozluźnia się.

Do grupy innych czynników przesądzających o agresji dzieci należy zaliczyć usposobienie dziecka. Większe prawdopodobieństwo istnieje, że agresja rozwinie się u dziecka o temperamencie łagodniejszym.

Szkoła jako instytucja może również przyczynić się do powstawania zachowań agresywnych. Należą do nich między innymi takie czynniki:
- zbyt duża liczba uczniów w klasach,
- hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość,
- narzucony z góry porządek,
- chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów,
- niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami,
- rozwiązywanie konfliktów dorośli- dzieci metodami siłowymi,
- brak doceniania i podkreślania wysiłków i postępów dzieci,
- brak spójnych reakcji nauczycieli na agresywne zachowania i akty przemocy w szkole,
- brak poczucia współodpowiedzialności u uczniów za życie szkoły.

Co wskazuje na to, że mamy do czynienia z agresorem?

Typowych agresorów charakteryzuje stosowanie przemocy wobec rówieśników.
Posiadają małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych wtedy, gdy przeżywają strach lub stres.
Stosują agresję i przemoc najczęściej wtedy, gdy cierpią z powodów osobistych, rodzinnych lub społecznych.
Zachowują się agresywnie gdy mają małe możliwości kontrolowania własnych emocji, łatwo wpadają we frustracje, są impulsywni, mają stałe wzory zachowań agresywnych i aktów przemocy, które zapewniają im odnoszenie sukcesów i są dla nich nagradzające.

Dzieci te:
- dokuczają, ale głównie kierują to do słabszych, bezbronnych kolegów,
- lubią dominować i podporządkowywać sobie innych,
- są sprawne i zręczne,
- łatwo się denerwują i wybuchają,
- nie potrafią radzić sobie z trudnościami i przeciwnościami,
- często są nastawione na "nie",
- mają trudności z przestrzeganiem przyjętych ogólnie zasad,
- mają zwykle małe lub żadne poczucie winy,
- wobec ofiar brak im zrozumienia, współczucia czy sympatii,
- łatwo się kontaktują z otoczeniem,
- potrafią udawać,
- czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy,
- wcześnie prezentują zachowania antyspołeczne, takie jak: kradzieże, wandalizm, picie alkoholu

Sposoby redukowania agresji

Argumentacja rozumowa, która przynosi efekty pozytywne we wczesnych fazach rozwoju człowieka, wtedy, gdy jest połączona z rodzicielską techniką tłumaczeniai pozytywnymi postawami rodzicielskimi. Jednakże później, gdy wytworzyły się i utrwaliły pewne sposoby reagowania, wpływanie na dziecko agresywne przy pomocy samej perswazji okazuje się nieskuteczne.

Stosowanie kar, które w życiu codziennym wydaje się być skuteczną nauką, a osoba ukarana pomyśli "dwa razy" zanim znowu zacznie zachowywać się agresywnie.
Prawda jest inna. Kara zwłaszcza surowa, skutkuje jedynie na pewien czas i w sposób powierzchowny. W dalszej perspektywie ma skutki odwrotne do zamierzonych.
W stosunku do małych dzieci łagodna kara okazuje się skuteczniejsza od kary surowej.

Nagradzanie pozytywnych, a ignorowanie agresywnych zachowań dziecka.

Takie postępowanie może modyfikować reakcje dziecka także w sytuacjach dla niego trudnych.

Trening "głośnego myślenia" , celem którego jest nauczenie rozwiązywania problemów w sposób dojrzały, a poprzez to zmniejszenie zachowania agresywnego.

Rozwijanie u dziecka empatii- zdolności jednostki do rozumienia myśli i uczuć drugiej osoby, zdolność spojrzenia na świat oczami drugiej osoby, które bezpośrednio wpływają na eliminowanie zachowań agresywnych.

Modyfikacja postaw rodzicielskich - rodzice korygują dawne i wprowadzają nowe formy komunikacji z dziećmi. Uczą się ograniczać negatywne uwagi i agresywne zachowania, a w ich miejsce wprowadzać komunikaty pozytywne i słowną aprobatę prospołecznych zachowań dzieci.

Opracowała
Agnieszka Janowska
nauczanie zintegrowane


Literatura:
Aronson E.: "Człowiek istota spoleczna",Warszawa: PWN,1995.
Zimbardo P. "Psychologia i życie". Warszawa: PWN,1993.
Pacewicz A. "Przemoc wobec dzieci".Warszawa:PARPA,1999.
Pospieszyl J. "Przemoc Przemoc rodzinie".Warszawa:Wydaw.Szk. i Pedag.,1997.
Tatarowicz J. "Przemoc Przemoc szkole". "Nowa Szkoła" 1995 nr 2 s.26-29.
 

Opracowanie: Agnieszka Janowska

Wyświetleń: 2432