Czy nauczanie gramatyki jest celowe?

Dlaczego ludzie uczą się języków obcych, w tym przeważająca ilość języka angielskiego? Czy pragną zrozumieć Shakespeare? Czy może chcą znaleźć lepszą pracę albo porozumieć się z obcokrajowcami? Z pewnością powodów jest wiele, ale w dużej mierze dzieje się tak dlatego, że język angielski znajduje się w programie nauczania większości szkół. Przeciętny człowiek zapytany, co wie na temat gramatyki, będzie prawdopodobnie starał się odtworzyć lekcje języka obcego, na które uczęszczał w szkole. Mimo że okaże się, że niewiele pamięta, nadal będzie w stanie używać skomplikowanych struktur gramatycznych. Lingwiści badający to zjawisko twierdzą, że osoby posługujące się językiem obcym mają zakodowane w podświadomości zasady gramatyki., o czym świadczy umiejętność budowania poprawnych gramatycznych zdań, przy braku znajomości reguł.

Dlatego po raz kolejny zadajemy sobie odwieczne pytanie: "Czy nauczanie gramatyki jest celowe?"

Opinie naukowców na ten temat są krańcowo różne. Jedni twierdzą, że nie jest ono konieczne, gdyż bez znajomości gramatyki uczymy się języka rodzimego. Inni, że nauczanie języka w oparciu o konkretne sytuacje jest najlepszym rozwiązaniem. Nie możemy jednak zapominać, że opanowywanie języka pierwszego i opanowywanie języka drugiego nie są procesami identycznymi. Zupełnie inaczej uczy się języka ojczystego małe dziecko i osoba dorosła, której język jest potrzebny do konkretnych celów. Przeciętny uczeń różni się od małego dziecka stopniem dojrzałości ogólnej i skalą posiadanych umiejętności, jakie wnosi do procesu uczenia się. Inne są zadania, których uczący się podejmują i inny jest sposób przyswajania wiedzy. Dziecko zaczyna naukę języka od pojedynczych wyrazów, natomiast od starszego ucznia oczekuje się od początku tworzenia pełnych zdań. Fakt, że dzieci uczą się języka pierwszego ustnie, bez użycia symboli pisanych nie jest argumentem przemawiającym za uczeniem języka w ten sposób. Może zatem najlepszym rozwiązaniem byłoby tu połączenie nauczania w kontekście z systematycznym prezentowaniem form gramatycznych.

Pamiętajmy, że osoba dorosła pragnie poznać reguły dotyczące funkcjonowania języka i jego strukturę.

Umiejętność operowania odpowiednią regułą nie następuje natychmiast, ale jest rezultatem żmudnego procesu prób i błędów. Uczenie się języka nie jest przecież niczym innym jak poznawaniem kodu i umiejętnością jego wykorzystywania w budowaniu właściwych wypowiedzi własnych i rozumieniu tego, co mówią inni.

Jeżeli język jest zachowaniem sterowanym regułami, to należy zachęcać uczniów do świadomego przyswajanie tych reguł na każdym etapie nauczania. Jest wszakże sprawą oczywistą, że stosowanie tradycyjnej metody gramatycznej w przypadku niższych poziomów nauczania, kiedy to najważniejsze jest wytwarzanie silnych skojarzeń nawykowych, byłoby bezowocne, natomiast może ona dać rezultaty na wyższych poziomach, zwłaszcza gdy uczniowie wykazują zainteresowanie regułami abstrakcyjnymi.

Myślę, że "strategia wzajemnego oddziaływania" pomiędzy wieloma sposobami nauczania języka będzie kluczem do rozwiązania powyższego problemu.

Pytanie o to, czy powinniśmy nauczać gramatyki zostało źle postawione. Nie należy pytać, czy nauczanie i uczenie się gramatyki jest rzeczą konieczną, ale czy pomaga uczącym w opanowaniu języka. Kiedyś usłyszałam opinię, że nie uczyć gramatyki, to tak, jak nie uczyć przepisów ruchu drogowego i pozwolić, by kierowcy poruszali się po drogach na wyczucie i muszę przyznać, że całkowicie się z nim zgadzam.

Gramatyka jest szkieletem języka, a doświadczenie podpowiada, że jej nauczanie jest nie tylko pomocne w przyswajaniu języka obcego, ale przyspiesza proces opanowywania tegoż języka, zwłaszcza jeżeli zostaną użyte odpowiednie metody i techniki nauczania. Chociaż nauczanie gramatyki języka obcego budzi tyle kontrowersji, większość nauczycieli prawdopodobnie zgodzi się, że znajomość języka oznacza między innymi znajomość gramatyki. Co za tym idzie, jest to warunek konieczny poprawnej wypowiedzi, gdyż to właśnie gramatyka uczy, jak budować prawidłowe zdania.

Ważną kwestią jest zatem, w jaki sposób uczyć gramatyki, aby owo nauczanie było efektywne, a uczniowie odbierali je jako interesujące.


 

Opracowanie: Teresa Kuczkowska - Tyszka

Wyświetleń: 1675