Kształtowanie i rozwijanie zainteresowań uczniów w świetlicy szkolnej

Proces przyswajania wiedzy jest pod względem psychologicznym bardzo złożony, ponieważ odkrywanie, zapamiętywanie i reprodukcja zależą nie tylko od obiektywnych związków materiału, ale i od stosunku uczucia do tegoż materiału.

Na stosunek ten wpływają różne czynniki, m in: zainteresowania i znaczenie jakie ma dla ucznia przyswajany materiał.

Kształtowanie zainteresowań uczniów można nazwać inaczej kształtowaniem ich aktywności twórczej. Z interesującego nas punktu widzenia, czyli z punktu widzenia dziecka, należy podkreślić, iż jego aktywność jest bezwartościowa, jeśli nie doprowadzi do aktu twórczego i że dziecko jest miarą wszystkiego.

W rzeczywistości prawdziwe zainteresowanie daje się łatwo rozpoznać: jest jednocześnie czymś niezwykłym i bardzo bliskim,
- niezwykłym, ponieważ przynosi ze sobą wrażenia rzeczy nigdy nie oglądanych
- bliskim, gdyż autentyczne dzieło jest zawsze oczekiwane.

Aktywność może być w pełni realizowana wyłącznie w nastroju otwartym i swobodnym. Jego aktywność nie może się ograniczać do podejmowania stale tych samych działań na tych samych przedmiotach, chodzi tu więc o zapewnienie mu możliwości kontaktu z wieloma czynnikami, przedmiotami, sytuacjami i osobami lub zdarzeniami.

Celestyn Rogers określa rolę trzech czynników w procesie kształtowania i rozwijania zainteresowań, a mianowicie:
1. wolność,
2. porozumienie,
3. środowisko.

Dziecko w sposób naturalny jest twórcą swojej aktywności, należy do sfery rozwoju i jest całkowicie zwrócona w kierunku budowania siebie. Jego rozwijanie zainteresowań uzależnione jest od takich czynników jak:
- twórczość i ekspresja
- motywacja wewnętrzna
- klimat porozumienia i potrzeba wolności.

Najbardziej korzystne dla rozwoju dziecka w procesie kształtowania i rozwijania jego zainteresowań jest podejście, w którym dominują wszystkie 3 rodzaje aktywności:
- kierowana przez nauczyciela,
- jedynie przez niego inspirowana i spontaniczna,
- wypływająca z własnej woli i ochoty ucznia.

Rola nauczyciela polega przede wszystkim na takim zaangażowaniu środowiska, w którym dziecko ma działać, by umożliwić mu kontakt i poznawanie różnorodnych sytuacji, zadaniu pytań, formułowaniu poleceń, by uczeń mógł, czy to w poznawaniu świata czy odkrywaniu innych zainteresowań, przechodzić od "znanego" do "nieznanego".

Pełna akceptacja dziecka - to konieczny warunek, by rozwijać i kształtować zainteresowania ucznia, by mógł on działać twórczo. Pełna akceptacja oznacza uznanie każdego dziecka takim jakie jest z uwzględnieniem tego w propozycjach, poleceniach, zadaniach, by każdemu w jak najlepszy sposób umożliwić poznanie samego siebie i swoich zainteresowań. Pociąga ona za sobą ograniczenie do minimum zewnętrznego systemu nacisku na ucznia, wymaga większego, indywidualnego kontaktu, częstych rozmów z dziećmi.

Rola nauczyciela w tym procesie jest ogromna. Powinien on stwarzać warunki sprzyjające rozwijaniu i kształtowaniu tychże zainteresowań. Od najmłodszych lat winno się włączać dzieci do prac, których wykonanie wymaga zorganizowanego współdziałania, podziału zadań pomiędzy poszczególnymi członkami grupy i koordynację tych wysiłków.

Aby warunki te były spełnione, niezbędne jest stosowanie przez nauczyciela odpowiednich metod nauczania.

Metoda nauczania - to celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym, użyty ze świadomą możliwością jego zastosowania. Metoda różni się tym od sposobu, że przez metodę rozumie się zwykle sposób z góry obmyślany dla zastosowania go w licznych a podobnych przypadkach. Pojęcie metody wiąże się wtedy nierozerwalnie z pojęciem planu, to zaś z pojęciem celu działania.

Niezbędne metody nauczania to:
- problemowa
- podająca
- eksponująca
- pokazu i obserwacji
- laboratoryjna
- praktyczna
- dyskusja
- sprawdzenie wyników

W nowoczesnych pracach dydaktycznych wyróżnia się 4 metody:
- podająca (wykład, opis, pokaz, film)
- problemowa (wykład, obserwacja, eksperyment, wycieczka)
- eksponująca (oparta na słowie - opis, pogadanka, opowiadanie, dyskusja, praca z książką)
- praktyczna (oparta na działalności praktycznej - eksperyment, wycieczka)

Metody stosowane przez nauczyciela służą do organizowania następujących czynności:

Metody	Czynności
Problemowa	myślenie twórcze, odkrywanie, wywieranie stanu emocjonalnego, zaangażowanie
Pogadanka	recepcja informacji słownych
Pokaz i obserwacja	spostrzeganie
Ekspozycja	przeżywanie
Laboratoryjna	działanie
Praktyczna	zastosowanie wiedzy o przetwarzaniu rzeczywistości
Dyskusji	ekspresja słowna
Sprawdzenie wyników	konkursy, wyniki efektywne

Wartość metody zależy od tego, czy i w jakim stopniu wywołuje ona poznawczą, emocjonalną i praktyczną aktywność samych uczniów, tak niezbędną w kształtowaniu i rozwijaniu zainteresowań poznawczych.

W pracy świetlicowej możliwości kształtowania i rozwijania zainteresowań uczniów są potencjalnie duże. Można kształtować zainteresowania:
1. przyrodnicze,
2. muzyczne,
3. plastyczne,
4. czytelnicze.

Zainteresowania te można realizować poprzez różnorodne formy pracy z uczniami. Tą formę i metodę powinien obrać nauczyciel, dostosowując ją do możliwości uczniów oraz ich zainteresowań. Nie można tu więc konkretnie jej określić z uwagi na fakt, iż każde środowisko jest inne jak i również każdy nauczyciel w obecnej dobie ma do zaoferowania uczniom.

O szkolnych sukcesach dziecka bardziej decyduje jego dojrzałość emocjonalna i społeczna niż wybitne nawet uzdolnienia intelektualne. Problem w tym, ze dzieci obdarzone świetnym umysłem niekoniecznie muszą być silnie emocjonalnie. Wybitnym uzdolnieniom intelektualnym towarzyszyć może zbyt duża wrażliwość. Dlatego tak trudno jest dobrze kierować losem tych uczniów.

Problem zaczyna się już przy podejmowaniu decyzji, kiedy dziecko ma rozpocząć naukę w szkole. Jeśli weźmiemy pod uwagę jego wiadomości i umiejętności, a także rozwój umysłowy, można podjąć decyzję o wcześniejszym rozpoczęciu edukacji szkolnej. Jednak po dokładniejszym rozeznaniu diagnostycznym okazuje się na przykład, że wydolność emocjonalna jest zbyt mała, aby mogło ono wytrzymać narastające obciążenia. Jestem przekonana, że dzieci zdolne wymagają szczególnej opieki, potrzebują wsparcia i dbałości o rozwój wspaniałych możliwości, bo cóż gorszego można wyrządzić dziecku jak zaprzepaścić jego talent?

Nie wystarczy dostrzec zainteresowań i uzdolnień dzieci, trzeba je umieć rozwijać. Szalenie ważna jest też dbałość o kształtowanie odporności emocjonalnej. Od tego, czy dziecko potrafi znosić napięcia emocjonalne i czy jest odporne na stres, zależy ujawnianie dziecięcych talentów. Jeżeli dziecko będzie kruche i mało odporne na wysiłek, nie rozwinie swoich zainteresowań ponad przeciętne.

Intensywne wspomaganie zainteresowań dziecka powinno obejmować:

Kształtowanie odporności emocjonalnej: - aby uczniowie nie poddawali się zbytnio frustracji, kiedy natrafią na przeszkody i gdy wynik ich starań nie jest dość dobry. Muszą także znieść porażkę z nadzieją, że będzie lepiej, bo to pomoże im wytrwać w osiąganiu obranych celów, nawet w mało sprzyjających warunkach..

Rozwijanie umiejętności interpersonalnych - aby dzieci umiały współpracować z rówieśnikami i aby potrafiły negocjować z dorosłymi korzystne warunki przy zabawie lub wspólnie wykonywanych zadaniach.

Wzmocnienie potencjału twórczego - aby uczniowie mogli śmiało projektować i wytrwale realizować swoje pomysły, a także aby umiały trafnie przewidzieć: "co z tego będzie?" i dążyć do sprawdzenia, czy tak się stanie oraz jakie będą tego konsekwencje.

Rozwijanie możliwości umysłowych i rozwijanie zainteresowań - aby dzieci te odnosiły sukcesy nie tylko w jednym przedmiocie szkolnym i mogły być dobrymi uczniami.

Tak więc pozostawiam do wyboru stosowanie różnorodnych metod pracy z dziećmi, w zależności od chęci kształtowania i rozwijania zainteresowań uczniów, w zależności od przeprowadzonych codziennych obserwacji przez nauczyciela swoich wychowanków.

Aby moc kształtować i rozwijać te zainteresowania, szczególnie wśród uczniów klas młodszych, nauczyciel musi być w ciągłym kontakcie z uczniem, gdyż jednorazowo przeprowadzone zajęcia nic nie dają, należy powracać do nic nie później niż w przeciągu 3 do 4 dni aby je utrwalić, w przeciwnym przypadku nie w nich utrwalenia zdobytych umiejętności i wiedzy. Takie bowiem zajęcia są bezwartościowe nie wspominając o jakimkolwiek kształtowaniu zainteresowań uczniów. Dlatego tez niepożądanym objawem są zastępstwa nieobecnego nauczyciela, lub tzw. zajęcia "z doskoku" aby moc wykazać się swoją wiedzą potrzebną do zdobycia dokumentu do zdobywania stopni awansu zawodowego. Nauczyciel który nie ma stałego kontaktu z uczniami nie może kształtować oraz rozwijać jego zainteresowań.

 

Opracowanie: mgr Ewa Musiał nauczyciel
Świetlica przy Zespole Szkół nr 1 w Oświęcimiu luty 2005r

Wyświetleń: 1838