Kręgosłup - klucz do zdrowia

Około 80% społeczeństwa uskarża się na dolegliwości ze strony kręgosłupa. W dobie postępu technicznego, komputerów i telewizji zostaliśmy niejako przykuci do krzesła, bo prawie wszystko można załatwić bez opuszczania pokoju. Jednakże tak potrzebnego, naturalnego dla gatunku ludzkiego ruchu nie zastąpi żadne lekarstwo. Aby nasze życie było w pełni radosne (a nie bolesne) i efektywne musimy przywrócić naszemu ciału to, co zostało mu odebrane - ruch, ale odpowiedni, nie niszczący. I tu jest problem. "Tragedia" współczesnego homo sapiens rozpoczęła się około 4 miliony lat temu. Wtedy to nasi praprzodkowie porzucili nadrzewny tryb życia i podjęli pierwsze próby pionizacji. Postawiło to nowe wymagania przed kręgosłupem w odcinku lędźwiowym, do których nie został on należycie przygotowany w procesie ewolucji. Współczesny człowiek odczuwa coraz bardziej negatywne skutki zmiany ewolucyjnej.

Kręgosłup u innych ssaków (także i u naszego przodka) ma kształt na podobieństwo łuku opartego na 4 podporach. Natomiast w skutek ewolucji u człowieka wytworzył się podwójny łuk oparty tylko na kończynach dolnych i przez to bardziej obciążony.

Zdrowy kręgosłup ma 2 wygięcia ku przodowi (lordoza szyjna i lordoza lędźwiowa) oraz 2 wygięcia ku tyłowi (kyfoza piersiowa i krzyżowo - ogonowa). Tak skonstruowany kręgosłup jest 17-krotnie bardziej odporny niż gdyby był prosty. Oczywiście tylko wtedy, gdy nie jest zniekształcony wadą postawy. Najogólniej mówiąc kręgosłup zbudowany jest z24 ruchomych elementów (7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych) z kości krzyżowej (5 zrośniętych kręgów) i ogonowej (4÷5 kręgów zrośniętych). Poszczególne kręgi różnią się od siebie w zależności od pełnionej funkcji.

Kręgosłup stanowi centralną część narządu ruchu i ma do spełnienia 3 funkcje:
- Ruchową - dynamiczną;
- Nośną - dla głowy, tułowia, kończyn górnych i dolnych, głównie w warunkach statyki;
- Ochronną - dla rdzenia i korzeni nerwowych.

Aby sprostać tym zadaniom, kręgosłup musi być jednocześnie wytrzymały i elastyczny. Elastyczność i amortyzację zapewniają głównie krążki międzykręgowe leżące między trzonami kręgów na całej długości kręgosłupa z wyjątkiem 2 górnych kręgów szyjnych oraz tych tworzących kość krzyżową. Krążki międzykręgowe rozkładają siłę nacisku, pochłaniając ją częściowo i skierowując we wszystkie strony. Dlatego też dzienne różnice w długości kręgosłupa dochodzą do 12 mm u kobiet i 18 mm u mężczyzn. Związane to jest ze zmianami sił miażdżystych. O stabilność i ruchomość kręgosłupa dba ponad 100 stawów a w jego ruchy zaangażowanych jest ponad 200 mięśni. Ruchomość kręgosłupa stanowi sumę ruchomości jego składowych i jest różna w poszczególnych odcinkach. Najmniej ruchomy jest odcinek krzyżowy i guziczny. Stosunkowo mało ruchomy jest odcinek piersiowy. Najbardziej zaś ruchome są odcinki: szyjny i lędźwiowy. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa stanowi miejsce jego zmniejszonej odporności. Zawarty między sztywnymi strukturami klatki piersiowej i miednicy, skupia w sobie gros funkcji kinetycznych, stanowiąc jednocześnie podstawę dla wyżej usytuowanych części ciała. Wszelkie anomalie w obrębie narządu ruchu, nawet jeśli nie mają bezpośredniego związku z krzywizną lędźwiową, objawiają się dolegliwościami w tej okolicy. Celowo podkreślam zmniejszoną odporność odcinka lędźwiowego, aby wskazać, jak ważne jest nauczenie jego stabilizacji zarówno przy czynnościach codziennych, jak i podczas ćwiczeń. Z mechanicznego punktu widzenia kręgosłup rozpatrywać można jako wieloczłonową, elastyczną kolumnę wspieraną przez mięśnie. Kręgosłup można porównać do masztu żaglowca utrzymywanego przez liny symbolizujące nasze mięśnie. Im silniejsze mięśnie stabilizujące kręgosłup i lepsza postawa ciała, tym trwalsza cała konstrukcja. Do mięśni odgrywających ważną rolę dla statyki i dynamiki kręgosłupa zaliczamy m.in. mięsień prostownik grzbietu, mięśnie pośladkowe, mięśnie brzucha, mięśnie szyi i mięśnie biodrowo-
-lędźwiowe.

Następca człowieka pierwotnego przebywał w ciągłym ruchu, zdobywając pożywienie przemierzał codziennie kilkadziesiąt km. Chodząc i biegając trenował nie tylko swoje mięśnie, jego krążki międzykręgowe były poprzez ruch naturalnie odżywione (odżywianie krążków odbywa się na zasadzie mechanizmu gąbki: każdy ruch powoduje ściśnięcie, przy rozluźnieniu zasysane są substancje odżywcze). W wyniku rozwoju cywilizacyjnego naturalny dla człowieka ruch przechodzi w bezruch. Z wędrowca staliśmy się człowiekiem siedzącym. Brakuje nam tak potrzebnego naturalnego ruchu, nasze mięśnie przykurczają się, niektóre rozciągają, krążki międzykręgowe są przeciążone, stres i nadwaga dopełniają szali. Z roku na rok liczba pacjentów z bólami kręgosłupa rośnie w tempie zatrważającym. Ludzi dzieli się wręcz na tych którzy cierpią na to schorzenie i na tych którzy z pewnością cierpieć będą. I tak jak dotychczas ogromna większość przypadków dotyczyła ludzi w wieku produkcyjnym (30÷60 r.ż), tak obecnie bardzo częste są przypadki pacjentów w młodym wieku a nawet u dzieci! Zabójcze dla kręgosłupa jest utrzymywanie ciała w pozycjach przymusowych (siedzenie, stanie). Brak ruchu, gimnastyki powoduje zwiotczenie mięśni, otyłość i nadmiar tkanki tłuszczowej - dodatkowe obciążenie kręgosłupa. Wg Taylora 20 kg. Zbytecznego tłuszczu na brzuchu równa się ponad 200 kg obciążeniu dysku. Pamiętajmy więc, że chory kręgosłup to chory człowiek - bezsenność, bóle żołądka, głowy, ciężar na mostku to częsty skutek lekkich zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa niewykrywalnych na zdjęciu.

Ponieważ najlepiej samemu zadbać o swoje zdrowie więc zadbajmy o swój kręgosłup. Poniżej przedstawiono podstawowe grzechy jakie popełniamy wobec swojego kręgosłupa oraz wskazówki jak żyć, by zminimalizować ryzyko wystąpienia bólu kręgosłupa.

Oto 7 grzechów głównych, jakie popełniamy wobec własnego kręgosłupa:
1. Mało ruchliwy tryb życia.
2. Spanie na miękkich materacach z dużą poduchą i jaśkiem pod głową.
3. Gwałtowne wstawanie z łóżka.
4. Chodzenie z pochyloną głową na lekko ugiętych nogach.
5. Podnoszenie ciężkich rzeczy w pozycji pochylonej z wyprostowanymi nogami.
6. Nieprawidłowa pozycja ciała podczas domowych czynności i prac w ogrodzie.
7. Objadanie się ponad miarę.

Aby nie doprowadzić do pojawienia się bólu kręgosłupa wystarczy dokonać nierzadko bardzo niewielkich zmian w traktowaniu swojego ciała.

Są to:

- Poranne ćwiczenia rozciągające tuż po przebudzeniu się (bez wstawania z łóżka);
- Wstawanie z łóżka poprzez przekręcenie się na bok, odepchnięcie się rękoma i opuszczenie nóg na podłogę;
- Odpowiednie podnoszenie ciężarów bez skłonu w przód ale o ugiętych kolanach i wyprostowanym kręgosłupie, trzymając ciężar blisko tułowia;
- Spanie na umiarkowanie twardym i sztywnym materacu (bez spania na brzuchu), z profilowaną poduszką lub wałkiem pod głową;
- Unikanie długotrwałych, jednostajnych pozycji i obciążeń ciała (na korzyść zmienności i aktywnych przerw);
- W pozycji stojącej utrzymywanie niewielkiego rozkroku lub wykroku z oparciem jednej nogi na stopniu;
- W czasie siedzenia stosowanie oparcia pod odcinek lędźwiowy kręgosłupa;
- Podczas chodzenia utrzymywanie prawidłowej postawy ciała: napinanie pośladków i mięśni brzucha;
- Prowadzić systematyczną i prawidłową aktywność ruchową;
- Prawidłowo się odżywiać, by kości były mocne;
- Utrzymywać odpowiednią wagę ciała - dodatkowe kilogramy to zabójstwo dla kręgosłupa;
- Nie nosić ciężarów w jednej ręce, tylko równomiernie rozkładać je na obie;
- Używać obuwia z miękką podeszwą i niskim obcasem gdyż sprzyja to utrzymywaniu prawidłowej postawy i amortyzacji w czasie chodzenia;
- W pozycji sięgania nisko - kucać lub uklęknąć (zgięte kolana pozwolą zachować korzystniejszą postawę kręgosłupa);
- W miarę możliwości regularnie pływać.

Bibliografia:
1. R. Czerwiński - "Kręgosłup na co dzień" - Wyd. Sic!
2. dr J. Ignaszewska-Kuhbauch - "Kręgosłup - dlaczego boli?" - Bodylife,2001;
3. A. Bandrowska - Xix - "Zapobieganie wadom postawy i chorobom kręgosłupa u dzieci i młodzieży szkolnej" - LIDER 1998;
4. W. Niesłuchowski - "Kręgosłup - klucz do zdrowia twojego dziecka", Agencja Wydawnicza "COMES" 1995.
 

Opracowanie: mgr Anna Kleina

Wyświetleń: 1744