Szkoła polska wobec wyzwań integracji europejskiej

Szkoła stanowi podstawowy system intencjonalny edukacji wychowania i opieki zlokalizowany w określonym środowisku. Pojęcie szkoła obejmuje swym zakresem wszystkie rodzaje szkół, które składają się na system edukacji państwowej i prywatnej, podstawowej i średniej, aż do wyższych szkół zawodowych i magisterskich. Pojęcie to obejmuje także wszelkiego rodzaju szkoły specjalistyczne, studia podyplomowe, czy też formy permanentnego kształcenia.

Szkoła zajmuje bardzo ważne miejsce w przygotowaniach młodych generacji do samodzielności życiowej. Jest instytucją powszechną, obejmującą kształceniem podstawowym całą populację dzieci i młodzieży. Jak wszystkie twory kultury jest elementem świata człowieka i służy zaspokajaniu określonych potrzeb ludzkich. Szkoła jest zdolna zrealizować wiele wartości i potrzeb takich jak: poznania, urzeczywistnienia, uczenia, uzyskania odpowiedniego prestiżu i pozycji. Treść społeczna i funkcje szkoły są ściśle związane z charakterem wychowania i edukacji. Efektywność funkcji szkoły określona jest nie tylko poziomem wiedzy i kultury społeczeństwa, ale także stanem bazy materialnej szkoły, kadry nauczycielskiej, czy też charakterem środowiska społecznego, w którym ona występuje.

Dzisiejsza szkoła wychowuje i stara się to zrobić zgodnie z aktualnymi i przyszłymi potrzebami społeczeństwa. Istotne znaczenie ma wychowanie estetyczne i moralne. Jednak jedną z ważniejszych funkcji jest funkcja opiekuńcza i wychowawcza. Niezmiernie ważną rolę w szkole pełni wychowawca klasy, którego zadaniem jest poznanie warunków życia uczniów i ich zdrowia, organizowanie i prowadzenie pracy wychowawczej w klasie, współdziałanie z domem rodzinnym ucznia i klasową radą rodziców.

Dzisiaj już nikt nie oczekuje od szkoły wyposażenia młodego pokolenia w encyklopedyczną wiedzę. Szkoła powinna nauczać kreatywnego myślenia, sposobu poszukiwania potrzebnych informacji, przygotować do kształcenia ustawicznego oraz ciągłego podnoszenia kwalifikacji.

Ważne jest położenie nacisku na prawa człowieka i poszanowanie jego godności. Tak często napotykamy w naszym życiu na przemoc, okrucieństwo, egoizm i postawy konsumpcyjne, że zapoznanie dzieci i młodzieży z prawami człowieka wydaje się wręcz niezbędne. Tym bardziej, że respektowanie tych praw jest podstawą rozwoju społeczeństw demokratycznych i pluralistycznych, a do takich chcemy przecież należeć.

Jak zatem widać rola nauczycieli jest tutaj niebagatelna. Powinni oni stanowić pomost pomiędzy szkołą a światem zewnętrznym. Muszą włączyć w proces kształcenia doświadczenia uczniów zdobyte poza szkołą, a treści kształcenia łączyć z życiem codziennym. Ważnym elementem w tych działaniach jest możliwość ciągłego doskonalenia kompetencji oraz aktualizacji wiedzy przez nauczyciela także poza szkołą. Nauczyciele powinni mieć możliwość kontaktu i partnerskiej współpracy z instytucjami oświatowymi różnych krajów w celu zdobywania nowych doświadczeń i podnoszenia jakości nauczania.

Oczekiwania i wymagania stawiane wobec nauczyciela u progu XXI wieku w krajach uznających model europejski są bardzo duże.

Nauczyciel, jako promotor nowej koncepcji, powinien stać się orędownikiem wzajemnego rozumienia i tolerancji między ludźmi a także między narodami.

Edukacja nowego stulecia stawia na silny związek pomiędzy nauczycielem a uczniem. Pomimo uznania różnych form nauczania nieomal dla każdego ucznia, osoba nauczyciela jest nadal niezastąpiona, zwłaszcza dla tych, którzy nie opanowali jeszcze mechanizmów refleksji i uczenia się. Wymaga to zmiany relacji nauczyciel - uczeń. Nowy typ relacji polega na tym, że nauczyciel w większym niż dotychczas stopniu ma kierować umysłami niż je modelować, pozostając jednak bardzo stanowczym wobec fundamentalnych wartości społecznych, będących drogowskazami życia.

Do niedawna cele edukacji szkolnej w naszym kraju zdominowane były kształceniem funkcjonariuszy ideologii narzuconej nam w rezultacie ustalonego w Jałcie "porządku" w tej części Europy. Teraz od edukacji szkolnej oczekuje się przygotowania kompetentnych animatorów współczesnej cywilizacji, kapitalizmu demokratycznego, opartego na poszerzonym polu wyboru w różnych dziedzinach gospodarki, polityki i kultury.

Aby tego dokonać należy wrócić do idei platońskiej "szkoła musi uczyć prawdy, wychowywać dla dobra, kształtować umiejętność tworzenia prawdy" (Jan Paweł II).

Wg W. Okonia "edukacja" to: "ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży, ale również dorosłych w zależności od istniejących w danym społeczeństwie celów wychowania i ideałów" . Integracja europejska przewiduje możliwość przepływu wykwalifikowanych kadr pomiędzy państwami. Ważnym priorytetem przy tym jest osiągnięcie przez osoby z różnych krajów porównywalnego zakresu wiedzy i umiejętności zawodowych.

Unia Europejska nie tworzy jednolitego systemu edukacji. Edukacja to sprawa wewnętrzna każdego państwa. Jej działania polegają jedynie na organizowaniu podstaw współpracy oraz wymiany doświadczeń. Każde państwo samo ustala, jak będzie kształcić jego obywateli.

Wspólnota nie ingeruje w systemy edukacyjne państw członkowskich. Trzeba jednak pamiętać, że systemy edukacyjne poszczególnych państw Unii są wzajemnie porównywane i oceniane. Muszą być one rozszerzone o tzw. Edukację Europejską.

Polityka edukacyjna Unii Europejskiej jest regulowana Traktatem z Maastricht 1992 r. w art. 126, 127, 308, na podstawie, których za cel polityki przyjmuje się:
- promowanie mobilności uczniów, studentów i nauczycieli,
- rozwój współpracy pomiędzy szkołami i uczelniami,
- zachęcanie do nauki języków obcych,
- uznawalność tytułów i stopni nauczycielskich, kwalifikacji i kompetencji zawodowych,
- promowanie kształcenia otwartego i kształcenia na odległość.

Programy edukacyjne Unii Europejskiej wspierają chęć zdobywania wiedzy i podwyższania poziomu kształcenia. Głównym założeniem programów edukacyjnych jest tworzenie poprzez edukację "Europy bez granic i barier" .

Programy te umożliwiają międzynarodową współpracę również polskim szkołom. Dają one szansę poznania nowych rozwiązań, które można zastosować w nauczaniu. Programy otwarte dla Polski to: Sokrates (a w jego ramach: Comenius, Erasmus, Grundtvig, Lingua, Minerva), Leonardo da Vinci, Młodzież,

Można powiedzieć, że Unia Europejska dąży do tego, aby systemy edukacyjne państw członkowskich byłby lepiej dostępne, szerzej otwarte, bardziej efektywne. Lepiej dostępne dla grup o utrudnionym dostępie do edukacji. Szerzej otwarte na obywateli innych państw, którzy chcą podjąć naukę w danym kraju, ale też bardziej otwarte na społeczeństwo.

Ministrowie edukacji państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska sprecyzowali w Barcelonie (2002r.) pięć głównych celów, jakie mają być osiągnięte przez Unię Europejską do 2010r.:
- osiągnąć w Europie najwyższy poziom edukacji, tak aby mogła stanowić wzór dla całego świata pod względem jakości i użyteczności społecznej,

- zapewnić kompatybilność systemów edukacyjnych, umożliwiającą obywatelom swobodny wybór miejsc kształcenia, a następnie pracy,

- uznawać w Unii Europejskiej kwalifikacje szklone i zawodowe, wiedzę i umiejętności zdobyte w poszczególnych krajach UE,

- zagwarantować Europejczykom - niezależnie od wieku - możliwość uczenia się przez całe życie (kształcenie ustawiczne),

- otworzyć Europę - dla obopólnych korzyści - na współpracę z innymi regionami, tak aby stała się miejscem najbardziej atrakcyjnym dla studentów, nauczycieli akademickich i naukowców z całego świata.

Analizując cele, zadania - wymogi Edukacji Europejskiej stwierdzić należy, że w szkole polskiej trzeba będzie jeszcze pokonać wiele problemów, aby sprostać wszystkim wymogom stawianym przez Unię Europejską.

Bibliografia:

- M. Adamkska - Chudzińska, Refleksja nad europejskim modelem edukacji (w) Szkoła - Edukacja europejska, Jelenia Góra 2001,
- K. Denek, O nowy kształt edukacji, Toruń 1998,
- W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1996,
- R. Pachociński, Oświata XXIw., kierunki przeobrażeń, Warszawa 1999r.

 

Opracowanie: mgr Barbara Krzyżaniak

Wyświetleń: 1186