Rodzina jako stymulator umiejętności stosowania języka

Pierwszym, najbliższym i zasadniczym środowiskiem naturalnym, w którym dziecko się rozwija jest rodzina. Środowisko to ma ogromne znaczenie dla dziecka. W rodzinie dzieci przyswajają sobie różne przyzwyczajenia, zwyczaje, obyczaje, uczą się stosowania języka w różnych sytuacjach.

Dziecko wychowuje się w rodzinie, nie tylko, dlatego, że rodzice opiekują się nim, przygotowują do samodzielnego życia, ale także, dlatego, że tkwi w środowisku rodzinnym i tam uczy się także pewnego rodzaju oddziaływania i nabywania ról społecznych. W domu rodzinnym na dziecko, a szczególnie na jego umiejętności posługiwania się językiem oddziaływują nie tylko rodzice, również rodzeństwo, dziadkowie, dalsi krewni, ludzie obcy, duży wpływ ma także telewizja i radio.

Przewaga domu, jako środowiska wychowawczego dostarcza dziecku wielu pozytywnych kontaktów z otoczeniem, a więc warunkami, jakie stwarzają dorośli. W rodzinie w rozmaitych sytuacjach dnia codziennego dominuje mowa dorosłych, którą małe dziecko przyswaja sobie, opanowując kolejno ważniejsze i łatwiejsze słowa, proste coraz bardziej rozwinięte i złożone zdania, wreszcie szeregi zdań w rozmowach, jak również we własnych kilku zdaniowych wypowiedziach. Rodzice pobudzają dziecko do wysiłku w przyswajani sobie mowy w sposób naturalny, powtarzając słowa i zachęcając dziecko do ich powtarzania.

Dużą rolę w nabywaniu przez dziecko kompetencji komunikacyjnej odgrywają kontakty z rodzeństwem. Będą tutaj wiele znaczyć wspólne zabawy, rozmowy. Przecież to w takich oto sytuacjach porozumiewanie się jest rzeczą istotną. Starsze rodzeństwo próbuje także naśladować rodziców często tłumacząc "maluchom" niezrozumiałe rzeczy, których w ich życiu jest bardzo wiele.

W tej sytuacji dużą rolę odgrywają także dziadkowie, którzy najczęściej sami przyczyniają się do zaburzeń w nabywaniu umiejętności posługiwania się językiem przez zbytni liberalizm, a nawet naśladowanie dziecięcej wymowy (tzw. spieszczenie) lub odwrotnie przez nadmierny rygoryzm, przecenianie możliwości dziecka, popisywanie się nim, ustawiczne wytykanie i poprawianie błędów, które w tym czasie mieszczą się w granicach normy rozwojowej.

Telewizja i radio spełnia tutaj również niemałą rolę. Poprzez audycje nadawane czy przez telewizję czy radio dziecko osłuchuje się z mową literacką, co również ma wpływ na kompetencje komunikacyjne.

Dziecko we wszystkich sytuacjach rodzinnych przyswaja sobie mowę od razu czynnie, to znaczy słyszenie i rozumienie mowy starszych łączy się ściśle z jego wysiłkiem słownego porozumiewania się ze starszymi i prowadzi do czynnego mówienia.

Tak więc umiejętność stosowania języka dziecko nabywa w domu rodzinnym w szczególności. Różnorodne sytuacje mają tutaj istotne znaczenie, gdyż kompetencja komunikacyjna to także umiejętność posługiwania się językiem właśnie w takich sytuacjach, w których dziecko się znajduje.

Podstawowym środowiskiem naturalnym dziecka jest rodzina. Każda dobra rodzina stara się na miarę swoich możliwości stworzyć dziecku optymalne warunki rozwoju.

Najczęściej stosowaną podstawą typologii rodzin jest: liczebność jej członków, formy organizacyjne oraz źródło utrzymania, charakter środowiska zamieszkania i styl życia rodzinnego.

Wyróżnia się typy rodzin:
- Rodzina małżeńska (mała lub nuklearna), w skład której wchodzą małżonkowie i najwyżej dwoje dzieci.
- Rodzina poszerzona (wielopokoleniowa lub duża), obejmuje ona dwie lub więcej rodzin nuklearnych.

Bardzo różne będą oddziaływania wychowawcze w tych typach rodzin. Można by sądzić, że w rodzinie małej w zależności od charakteru pracy wykonywanej przez obydwojga rodziców czas poświęcony dziecku przez rodziców będzie większy, a niżeli w rodzinie dużej. Rodzina duża, ze względu na liczebność członków, wymaga większej liczby obowiązków wykonywanych czy to przez rodziców, czy to przez dziadków, ale warunki sprzyjające rozwojowi mowy w owej rodzinie są większe.

W rodzinie małej dzieci mają dwoje wychowawców ojca i matkę, których role wychowawcze wzajemnie się uzupełniają.
Gdy dziecko jest samo w rodzinie bez rodzeństwa uczy się mowy tylko od dorosłych - rodziców natomiast dziecko, które wychowuje się w rodzinie dużej, gdzie są rodzice, dziadkowie i rodzeństwo ma lepsze warunki, które sprzyjają rozwojowi kompetencji komunikacyjnej oraz myślenia dziecka. Dziecko nie tylko słyszy mowę dorosłych, dzięki czemu ją sobie przyswaja, ale także ma możliwość słyszenia mowy swojego rodzeństwa, będącego często w różnym wieku - a przez to włączanie się do różnych rozmów na różnorodne tematy.

Kształcenie fonologii języka ma bardzo duże znaczenie dla życia codziennego dziecka, przede wszystkim kształcenie wymowy, słuchu fonematycznego, a także przyswajanie sobie pewnej kultury wypowiedzi.

Polega to na wdrażaniu dziecka dostosowania prawidłowych form fleksyjnych, wzbogacaniu jego mowy w wyrażenia określające stosunki np. między przedmiotami, wdrażaniu dostosowania prawidłowych konstrukcji składniowych.

Kontrola języka polegała by na poprawianiu ewentualnych błędów językowych dziecka. Dokonywać jej może rodzic, nauczyciel, ewentualnie ktoś starszy, ale nie poprzez poprawianie, ale poprzez organizowanie takich sytuacji, które umożliwiały by dziecku zetknąć się z prawidłową formą gramatyczną. Służą temu przede wszystkim różnego rodzaju zabawy, gry dydaktyczne, a także rozmowy związane z obserwacją otoczenia.

W nabywaniu kompetencji komunikacyjnej przez dziecko bardzo ważna jest więc dyskrecja rodziców jeśli chodzi o kontrolę językową. Trzeba postępować tak, aby dziecka nie zniechęcić do rozmowy, czy wypowiadania się na jakiś temat, a wręcz przeciwnie należy prowokować dziecko do zadawania pytań, do rozmowy, aby w ten sposób stworzyć odpowiednia sytuację, mającą na celu poprawność wymowy.
 

Opracowanie: Izabela Sarnowska

Wyświetleń: 691